Morgunblaðið - 11.08.2004, Blaðsíða 20

UMRÆÐAN
20 MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Eftirfarandi greinar eru á
mbl.is:
Jón Steinsson: „Það er engin
tilviljun að hlutabréfamarkað-
urinn í Bandaríkjunum er öfl-
ugri en hlutabréfamarkaðir
annarra landa.“
Regína Ásvaldsdóttir: „Eitt
af markmiðum með stofnun
þjónustumiðstöðva er bætt
aðgengi í þjónustu borgar-
anna.“
Jónas Gunnar Einarsson:
„Áhrifalaus og mikill meiri-
hluti jarðarbúa, svokallaður
almenningur þjóðanna, unir
jafnan misjafnlega þolinmóður
við sitt.“
Jakob Björnsson: „Mörg rök
hníga að því að raforka úr
vatnsorku til álframleiðslu
verði í framtíðinni fyrst og
fremst unnin í tiltölulega fá-
mennum, en vatnsorkuauðug-
um, löndum eins og t.d. Kan-
ada, Íslandi, sumum
fámennari ríkjum Suður-Am-
eríku og víðar.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar
Í ALDANNA rás hafa stórveldi
komið og farið. Engin hafa reynst
vel. Nú skjálfa stórveldi stríðs-
leikanna. Þau hafa
beðið afhroð því þau
fóru rangt að. Þau
drepa frekar en að
semja. Vopnafram-
leiðendur eru vold-
ugasta auðvaldsp-
lágan og
hræðilegasta. Þeir
eru stórveldi sem
hvetur til stríðs og
morða. Með eitur-
lyfjabarónum og
áþekkum mannníð-
ingum eru þeir stór-
veldi illra afla sem
lifa allt af og
stækka sífellt.
Mannslíf og hörm-
ungar skipta svo
kaldrifjað fólk
engu. Það fórnar
lífi og hamingju
heilu þjóðanna fyrir
ofgnægtir sjálfu sér
til handa. Meðan
örsnauðar þjóðir
svelta og berast á
banaspjótum, úr-
kynjast ríku þjóð-
irnar því græðgin
bitnar líka á umhverfinu og þar
af leiðandi á þeim. Í virkj-
unarmálum er einskis svifist til
að framleiða orku fyrir eit-
urspúandi stóriðju. Afurðin er að
stórum hluta notuð til hergagna-
framleiðslu. Óteljandi milljónir
jarðsprengna eru þar í, en þau
morðtól drepa aðallega börn og
limlesta. Ómögulegt er að vita
fjölda dauðsfalla sem sígar-
ettuframleiðendur hafa valdið,
fyrir svo utan heilsutjónið og
kostnaðinn. Stórveldi eiturs fyrir
fólk og náttúru standa af sér öll
veður. Þar ríkja allir verstu lestir
mannsins, umfram skynsemi,
framsýni og góðvild. Pen-
ingavaldið er að verða ríki í ríki
allra þjóða. Auðsafnarar hafa
ekki áhyggjur af hverfandi óson-
lagi eða öðrum umhverfisslysum.
Kalt gullið er aðalsmerki þeirra
og hugsjón. Það hræðir mig að
svo andleg fátækt skuli blómstra.
Líf ríkra í mengaðri veröld er
einskis virði og þeirra snauðu
hræðileg kvöl. Náttúruauðlegð og
fegurð Íslands ætti að lýsa og
auðga vitund allra Til dæmis er
fámenn Dalasýslan stórbrotin
minja, umhverfis- og sagnaauð-
legð. Saurbæjarhreppur er áber-
andi vettvangur fornra sagna og
ein af mörgum perlum Dalasýslu,
sýslunnar sem lenti í nafnlýting-
arfári. Margt stendur íslenskri
náttúru fyrir þrifum, en tveir síð-
ustu umhverfisráðherrar auk líf-
fræðinga, hafa verið henni óþarf-
astir allra. Landvarðamálið er
mikill álitshnekkur núverandi um-
hverfisráðherra. Rétt er þó að
minna á friðun rjúpunnar, það
eina sem ráðherrann hefur gert
fyrir lífríkið. Minkurinn er mein-
vættur sem ráðherrann heldur
hlífiskildi yfir. Menn þurfa leyfi
til að drepa dýrið sem er friðað á
vissum svæðum eins og refurinn.
Í þessum efnum er lítið hugsað,
eða ekkert. Ráðherrann er út úr
kortinu í umhverfismálum en góð-
ur fulltrúi virkjana- og stór-
iðjusinna og Framsóknar. Oln-
bogabörn heimsbyggðarinnar eru
fátæku löndin þar sem glæpa-
menn, kallaðir stríðsherrar, fá óá-
reittir að myrða og ræna. Nú
stunda arabískir glæpaflokkar
þjóðernishreinsanir í Súdan með
leyfi yfirvalda. Palestínskar
morðingjasveitir þjálfa börn til að
hata og drepa, milli þess sem þær
sprengja strætisvagna fulla af
skólabörnum. Bókstafstrúaðir
múslimar hvetja til illræðisverk-
anna. Ísraelar kúga og myrða
fjölda nauðstaddra Palest-
ínumanna. Þeir böðlast á ná-
grönnum sínum líkt og nasistar
forðum. Ísraelski múrinn er jafn-
vel verri en Berlínarmúrinn. Listi
mannfyrirlitningar og
grimmdar er langur
og hér stiklað á stóru
en langt því frá öllu.
Fátækar þjóðir búa
við endalausar hörm-
ungar og er neyð
þeirra mikill smán-
arblettur á ríku lönd-
unum. Sagt er að á
Íslandi búi rík þjóð þó
að hún sé í botnlaus-
um skuldum og hlaði
glóðum elds að höfði
sér. Ríkisstjórn ein-
staklingshyggju og
gróðaafla ræður þar.
Hún hefur innleitt at-
vinnuleysi, fátækt og
misrétti og þolir ekki
að þjóðin fái að kjósa
um stórmál. Rík-
isstjórnin er úr
tengslum við þjóðina
enda treystir hún
henni ekki. Morg-
unblaðið á að leyfa
óritskoðaða umfjöllun
um framangreind mál,
eins og verið hefur í
mörg ár. Því þó að
blaðið eigi í tímabundnum sam-
keppnisörðugleikum eykur það
ekki lestur þess að fara í pólitíska
flokkun á greinahöfundum sínum.
Ritstjórnin á að vita að það besta
er ávallt ódýrast og því rangt að
fara í vörn sem veldur stöðnun.
Sókn er besta vörnin. Einsleit
greinaskrif munu verðfella blaðið.
Þó að sumar greinar mínar séu
eflaust þyrnir í augum ritstjórnar
á hún að þola svolítið mótlæti,
meðan þær setja blaðið ekki á
lægra plan. Blað án greina er
varla pappírsins virði. Skotvís,
rjúpur og villtir menn: er heiti á
grein sem ég sendi Morg-
unblaðinu í maí. Hún er ókomin
nú, 17.7. þó að birting hennar
væri ákveðin. Hún var svar við
greinum skotvísmanna. Ég bjóst
við meiri kurteisi frá blaðinu en
sífelldum veðrabarlómi en þar
segjast þeir bíða betra veðurs til
að birta greinina. Þykir mér
óveðurskaflinn orðin alllangur og
þeim á blaðinu vorkunn því allt
um kring er sól og sumarblíða og
veðrið með eindæmum gott 17.
júlí 2004, þegar þetta er skrifað.
Hvað hræðir
Morgunblaðið?
Albert Jensen skrifar
um Morgunblaðið
Albert Jensen
’Olnbogabörnheimsbyggðar-
innar eru fátæku
löndin þar sem
glæpamenn, kall-
aðir stríðsherrar,
fá óáreittir að
myrða og ræna. ‘
Höfundur er trésmiður í Reykjavík.
VEGNA atburða sem ég upplifði
nýlega við Geysi í Haukadal vil ég
vekja athygli á því að sá „gamli“ er
aftur vaknaður til lífsins eftir langt
hlé. Geysissvæðið er á gosbeltasvæði
Íslands, sem liggur eins og rennilás í
gegnum landið frá suðvestri
(Reykjanes, Þingvellir þvert yfir há-
lendið og norður um Mývatn og
Skálfanda (flekamót
Ameríku og Evró-
asíu)).
Á þessu gosbelti eru
um 29 þekkt há-
hitasvæði þar sem
jarðhitinn er um 250° á
1.000 metra dýpi og því
heitari sem neðar dreg-
ur.
Aðeins á virka gos-
beltasvæðinu eiga eld-
gos sér stað (að með-
altali á fimm ára fresti)
og teygir það einnig
anga sína til Vatnajök-
uls og Vestmannaeyja, einnig verða
mestu jarðskjálftarnir á þessu svæði
(flekakenningin).
Geysir í Haukadal er eitt af þess-
um 29 þekktum háhitasvæðum
landsins en einkenni þeirra er að við
stóra jarðskjálfta myndast oft nýir
hverir og sundum slokknar á þeim
eldri. Á hverri öld frá upphafi byggð-
ar hafa orðið miklir jarðskjálftar,
svokallaðir Suðurlandsskjálftar. Þá
umbreytast þessi háhitasvæði oft
svakalega, t.d. varð Geysir til (nafn-
gjafi allra goshvera í heimi) vegna
jarðskjálfta fyrir miðja 13. öld og
sömuleiðis Strokkur á þeirri 18. Í
raun og veru var Geysir virkur fram
til ársins 1915 en þá hætti hann að
gjósa vegna kísil- og kalkúrfellinga
sem stífluðu allar gosrásir. Síðan var
hann settur í gang með hjálp græn-
sápu (sem minnkaði þrýsting á yf-
irborðsvatninu) en Náttúruvernd-
arráð kom því í gegn árið 1993 að
láta Geysi í friði, það ætti ekki að
leika sér með slíka náttúru.
Hinn 17. júní árið 2000 varð stór
jarðskjálfti á Suðurlandi (upptök
rétt austan við Hestfjall) sem olli
töluverðu tjóni, sérstaklega í grennd
við og á Hellu. Einnig varð skjálftans
vart víða um Suður- og Suðvest-
urland og í Haukadal. Eftir þennan
skjálfta lifnaði Geysir gamli aftur við
og hefur öðru hverju gefið gusur frá
sér en mjög óreglulega, ekki eins og
Strokkur sem gýs reglulega á 5–7
mínútna fresti.
Það sem ég upplifði nýlega við
Geysi fékk svo mikið á mig að ég
verð að tjá mig um það, hreinlega til
að vara aðra landsmenn við þeim
hættum sem eru þarna,
ef fólk gætir ekki að
sér. Ég hafði varað
mína ferðamenn við öll-
um hættum á svæðinu
og sagt þeim að ganga
aðeins á merktum
gönguleiðum, snúa
ávallt bakinu í vindátt
við Strokk og alls ekki
klofa yfir bláu böndin
sem afgirða hættu-
svæðin. Um leið og við
komum inn á efra
svæðið sé ég mér til
skelfingar að ungir for-
eldrar með tvö börn (það yngra á að
giska eins árs glókollur sem sat á
herðum pabba síns) stóðu við gíg-
barminn hjá Geysi í mesta gufu-
mekkinum og góndu eins og hálf-
vitar niður í gosgíginn! Ég hrópaði
hástöfum til þeirra að hypja sig af
svæðinu og jafnframt hvort þau
hefðu í hyggju að brenna sig og
börnin til bana! Þau góndu á mig
eins og ég væri geðbiluð en færðu sig
þó um nokkra metra úr gufumekk-
inum en stóðu samt áfram rétt við
barminn. Einni mínútu seinna byrj-
aði Geysir að gjósa og kom væn gusa
af sjóðheitu vatni og gufu (80–100°C)
upp u.þ.b. 6–8 metra og féll niður þar
sem unga parið hafði staðið rétt áð-
ur. Þau urðu að taka til fótanna en
forðuðu sér þó ekki langt frá, héldu
áfram að góna á gosið sem fór
minnkandi. Og viti menn, um leið
komu fleiri manns hlaupandi og
hoppuðu yfir bláa bandið til að skoða
gosið í sem mestri nálægð! Ég per-
sónulega varð fyrir áfalli, sá bana-
slys fyrir mér þar sem litli glókoll-
urinn hefði dáið fyrstur, sitjandi á
herðum pabbans. Þá hljóp ég af stað
til Geysisstofu til að kalla á einhverja
ábyrga aðila til að gæta svæðisins, en
því miður virðist enginn taka ábyrgð
á neinu. Það er einhvers konar land-
vörður þarna, en hann var víst á
hverasvæðinu þótt ég hafi ekki orðið
vör við það.
Það er ekki spurning um hvort
heldur hvenær alvarlegt slys (jafnvel
banaslys) verður á Geysissvæðinu.
Alltaf er peningaskorti kennt um allt
(enda erum við bara fjórða ríkasta
þjóð í heimi!). Af hverju ekki að láta
fólk sem vill skoða svæðið borga að-
gangseyri, t.d. 200 krónur, og hafa
verði sem leiðbeina gestum og vara
við hættum? Á meðan það er ekki
gert þyrfti að koma upp áberandi
skiltum með viðvörunum. Á þeim
fjórtán árum sem ég hef starfað sem
leiðsögumaður hafa ferðamenn mín-
ir verið hissa á því að hvergi skuli
þurfa að greiða sérstaklega inn á
náttúrperlur landsins. Alls staðar í
Evrópu sem ég þekki til þarf að
greiða aðgang á svona staði og finnst
öllum það sjálfsagt, í þeirra huga er
öryggið númmer eitt!
Síðasta ár komu rúmlega 320 þús-
und ferðamenn til landsins (Hag-
stofa Íslands) og er spáð fjölgun á
þessu ári (340 þús.) og flestir þeirra
koma á Geysissvæðið. Leið-
sögumenn vara alltaf sína ferðamenn
við öllum hættum, en við stoppum yf-
irleitt við Geysi í 30–60 mínútur. Við
getum ekki passað alla hina líka.
Þeim sem hafa umsjón með hvera-
svæðum vil ég benda á að nauðsyn-
legt er að hafa tunnur með köldu
vatni við hverina (t.d. fallegar tré-
tunnur), kæling er jú fyrsta hjálpin
og mjög mikilvæg áður en viðkom-
andi kemst undir læknishendur, sem
getur oft tekið of langan tíma.
Sýnum samstöðu og byrgjum
brunnana áður en börnin falla í þá
ásamt foreldrum.
Hætta við Geysi!
Harpa Harðardóttir skrifar um
aðstæður við Geysi í Haukadal ’Sýnum samstöðu ogbyrgjum brunnana áður
en börnin falla í þá
ásamt foreldrum.‘
Harpa Harðardóttir
Höfundur er leiðsögumaður þýskra
ferðahópa og starfsmaður í Goethe-
Zentrum í Reykjavík.
MARGIR skildu það ekki þegar
núverandi fjármálaráðherra lækkaði
tekjuskatt – til að auka tekjur rík-
issjóðs. Staðreyndin er
sú að þessi nálgun virk-
aði mjög vel. Tekju-
skattur ríkissjóðs hef-
ur hækkað – og var
tveim milljöðrum meiri
á síðasta ári en tekju-
áætlun fjármálaráð-
herra gerði ráð fyrir.
Við getum hugs-
anlega lækkað flutn-
ingskostnað innan-
lands með sama
hugsunarhætti. Lækka
tolla og aðflutnings-
gjöld á flutnings-
tækjum. Lækka gjöld af hjólbörð-
um, olíum og lækka þungaskatt.
Innflutningur nýrra og hagkvæmari
flutningstækja myndi þá vaxa – og
gefa ný sóknarfæri til lækkunar á
flutningskostnaði innanlands.
Flutningskostnaður innanlands er
allt of hár – að öllum líkindum vegna
ofsköttunar – eins og tekjuskatt-
urinn var ofsköttun – til skaða fyrir
ríkissjóð – eins og nú hefur sannast.
Of hár flutningskostnaður er skað-
legur því hann skerðir samkeppn-
ishæfni fyrirtækja á Íslandi til að
standast erlenda samkeppni. Upp-
lýsingar mínar benda til þess að
ódýrara sé að aka fullum fjörutíu
feta gám frá Kaupmannahöfn til
Madrid – 2.400 km en jafn stórum
gám frá Bakkafirði til Reykjavíkur –
750 km. Hvers vegna? Á skattlagn-
ing á flutningastarfsemi ekki að vera
svipuð á EES-svæðinu?
Fyrir ríkissjóð er þetta eins og
fórna nokkrum peðum í tafli – til að
vinna skákina – að rík-
issjóður lækki umtals-
vert tolla og aðflutn-
ingsgjöld
flutningatækja – gjöld
á dekk flutningatækja,
gjöld á olíur og þunga-
skatt. Þá myndi flutn-
ingskostnaður innan-
lands lækka umtalsvert
og flutningar innan-
lands tvö- eða þrefald-
ast á nokkrum árum.
Þá væri ríkissjóður aft-
ur kominn í „gróða“.
Samkeppnishæfni ís-
lenskra fyrirtækja innalands myndi
styrkjast gagnvart erlendri sam-
keppni. Staðsetning fyrirtækja á
landsbyggðinni myndi skipta minna
máli, nýting fasteigna í dreifðari
byggðum batna og fasteignir þar
yrðu eftirsóknarverðari. Tímabund-
in fórn ríkissjóðs í tekjum yrði ein-
hver, en uppskeran að öllum lík-
indum auknar tekjur ríkissjóð að
nokkrum árum liðnum.
Við erum í alþjóðlegu umhverfi.
Flutningskostnaður skiptir miklu
máli. Flutningur á fiski sjóleiðis frá
Rotterdam til Kína (30 daga sigling)
er um 6 kr/kg, en ég þarf að borga 18
kr/kg fyrir fisk sem ég kaupi á Snæ-
fellsnesi til Bakkafjarðar. Fiskurinn
er verkaður í salt og verður í fram-
tíðinni fluttur út frá Austurlandi.
Vöruflæði á Íslandi er í mörgum til-
fellum öfugt – sem er út í hött!
Vörum er enn í verulegum mæli ekið
frá Austfjörðum til Reykjavíkur og
svo er siglt fyrir Reykjanes með-
fram Suðurlandi – skammt suður af
Austfjörðum og þannig til Evrópu.
Akstur á vöru „á móti“ umferðinni
gengur varla í harðnandi alþjóðlegri
samkeppni. Lækkun flutningskostn-
aðar innanlands myndi spara bæði
tíma og peninga. Í mörgum tilfellum
er hagkvæmara að aka vörum til
Austurlands og sigla þaðan þar sem
siglingatími er sólarhring styttri frá
Evrópu en frá Reykjavík.
Allir myndu hagnast á lækkun
skatta á flutningastarfsemi. Ísland
er ekki stórt land. Vegakerfi lands-
ins hefur tekið stórfelldum fram-
förum síðustu ár og getur víða tekið
á sig aukna flutninga án frekari
kostnaðar. Vegakerfið er jafnvel
vannýtt í sumum tilfellum – að öllum
líkindum vegna ofsköttunar á flutn-
ingastarfsemi! Lækkun skatta er
leið til bættra lífskjara. Það á ekki
síður við um flutningastarfsemi. Nú
er rétti tíminn til að láta verkin tala.
Lækkum flutnings-
kostnað innanlands
Kristinn Pétursson
fjallar um flutningskostnað ’Flutningskostnaðurinnanlands er allt of hár
– að öllum líkindum
vegna ofsköttunar…‘
Kristinn Pétursson
Höfundur er fiskverkandi
á Bakkafirði.