Morgunblaðið - 11.08.2004, Blaðsíða 27

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 2004 27
✝ Jón Þór Jóhanns-son fæddist 13.
mars 1953. Hann lést
1. ágúst síðastliðinn.
Foreldrar hans eru
Jóhann Hallvarðs-
son, yfirdeildarstjóri
hjá Símanum, f. 8.8.
1924 og Soffía Jóns-
dóttir frá Prest-
bakka f. 11.12. 1924,
d. 19.2. 1973. Bróðir
Jóns Þórs er Snorri
Jóhannsson verslun-
armaður, f. 8.2. 1952,
d. 5.10. 1994. Eigin-
kona hans er Sigríð-
ur Ósk Óskarsdóttir verslunar-
maður, f. 22.2. 1952. Synir þeirra
eru Jóhann Daði háskólanemi, f.
11.6. 1971, í sambúð með Ásdísi
Erlu Jónsdóttur og Ingvi Pétur,
háskólanemi í Árósum, f. 8.3.
1977, í sambúð með Valdísi Ólafs-
dóttur, þau eiga soninn Snorra f.
17.6. 2000.
Jón Þór ólst upp í Vogunum í
Reykjavík og tók þar mikinn þátt
í félagslífi m.a. í
starfi skátahreyf-
ingarinnar. Hann
lauk stúdentsprófi
frá Menntaskólanum
í Reykjavík árið
1972. Stundaði nám
í íslensku og bók-
menntum við Há-
skóla Íslands 1972–
1974 og nám við
Kaupmannahafn-
arháskóla 1975–
1977. Hann starfaði
við íslensku orða-
bókina á Árnastofn-
un í Kaupmanna-
höfn 1974 til 1982. Hann flutti
heim til Íslands aftur 1983 og
stundaði sjálfstæð fræðistörf æ
síðan og gaf út fjölda rita og rit-
linga um rannsóknir sínar. Hann
hélt lengst af heimili með Jóhanni
föður sínum í Glaðheimum og síð-
ast á Prestastíg 6.
Útför Jóns Þórs fer fram frá
Grafarvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Hinn 1. ágúst varð bráðkvaddur á
heimili sínu og föður síns Jón Þór Jó-
hannsson. Þar með hefur Jóhann
misst báða syni sína langt um aldur
fram en árið 1994 lést Snorri eigin-
maður minn. 35 ár eru síðan kynni
mín hófust af Jóni Þór, hann 16 ára
og ég 17 ára, nýbúin að kynnast bróð-
ur hans, Snorra. Jón var sterkur per-
sónuleiki og með sitt síða hár og pípu
sem gamall fræðimaður í háskóla.
Hans hugur stóð til frekara náms í
framtíðinni og ekki vantaði gáfur eða
vilja. En ekki fer allt eins og ætlað er
því 1973 deyr móðir hans, þá aðeins
48 ára. Það var okkur öllum mikill
missir, þó sérstaklega tengdaföður
mínum Jóhanni því samrýnd voru
þau og áttu sérstaklega fallegt heim-
ili í Glaðheimum. Ári seinna lætur
Jón verða úr ferð til Kaupmanna-
hafnar til að fullmennta sig í norræn-
um fræðum. Þar veikist hann og
kemur heim mikið veikur sjö árum
seinna. Þau veikindi stóðu yfir í
nokkurn tíma en smátt og smátt náði
hann sér og fór að huga að fræði-
málum, ættfræði og stjörnuskoðun
svo ekki sé minnst á tölvuvinnu sem
átti hug hans allan. Hann var verk-
legur og fylginn sér í öllu því sem
hann tók sér fyrir hendur og lét aldr-
ei deigan síga. Ef einhver átti bágt
eða þarfnaðist ráðlegginga var hann
boðinn og búinn að rétta fram hjálp-
arhönd.
Elsku Jón Þór, þinn tími var kom-
inn og ég kveð þig með vegsemd og
virðingu og þakka fyrir þau ár sem
leiðir okkar lágu saman. Guð geymi
þig og verndi.
Elsku tengdapabbi, þinn tími hef-
ur oft verið erfiður og nú kveður þú
ástvin einu sinni enn. Guð styðji þig
og styrki.
Sigríður Ósk.
Þegar menn líta yfir æviskeiðið þá
eru það vissir atburðir eða tímabil
sem ljóma skærar í minningunni en
önnur. Það er tíminn þegar að saman
fer græskulaus gleði æskunnar í hópi
vina við nám og leik og tíminn áður
en ábyrgð kvunndagsins verður of
krefjandi. Það var á slíkum tíma að
Jón Þór vakti ahygli meðal jafnaldra
í Menntaskólanum í Reykjavík.
Skarpgáfaður og vellesinn og hafði í
æsku setið við menningarbrunn afa
síns, ættfræðingsins séra Jóns
Guðnasonar á Prestbakka og ömmu
sinnar Guðlaugar Bjartmarsdóttur
sem sagði honum mörg forn fræði.
Jón Þór var í forystu í félagslífi og
var m.a. ritstjóri skólablaðs MR.
Hann myndaði með vinum sínum
Guðmundi Thoroddsen myndlistar-
manni og Þorbirni Magnússyni orku-
stöð gleðilegra uppátækja sem lyfti
andanum í þessum forna og virðu-
lega latínuskóla.
Það var í skólaleiknum Herranótt
1971 að Jón Þór sló í gegn sem sviðs-
leikari í Draumi á Jónsmessunótt eft-
ir William Shakespeare. Þar lékum
við nokkrir félagar handverksmenn,
Jón Þór lék handverksmanninn
Spóla vefara. Þá söng hann lagstúf
eða ástaróð í hlutverki sínu en ekki í
réttum tónum né samkvæmt hefð-
bundnu lagi, en áhrifin voru slík að
salurinn lá og leiksigur vannst fyrir
fullu húsi í Háskólabíói. Herranæt-
urævintýrið varð upphaf ævilangrar
vináttu okkar.
Þegar skólanum lauk fórum við í
Hvalinn í Hvalstöðinni í Hvalfirði og
það var heimur út af fyrir sig. Vinnan
var ekki fyrir neina veifiskata og
unnið allar nætur og daga. Þegar
mikið veiddist var hættulegt á sleipu
planinu innan um sjóðandi potta,
beittar sveðjur, víra og gufuspil,
stundum í myrki og rigningu.
Jón Þór var náttúruunnandi og
skáti og hafði mikla reynslu í útivist
og skátaslarki bæði í fjallaskálum og
á bátum. Hann dreif mig með sér á
Snæfellsjökul milli vakta og við
keyptum okkur bát með utanborðs-
mótor til þess að geta farið út í Geirs-
hólmann og kannað söguslóðir Harð-
ar sögu og Hólmverja. Sagan, íslensk
menning og tunga átti hug hans all-
an. Hann stundaði nám í íslenskum
fræðum og bókmenntum við Háskóla
Íslands og við Kaupmannahafnarhá-
skóla og starfaði á Árnastofnun í
Kaupmannahöfn. Jón Þór flutti þá
Jóni Helgasyni fornan miðaldadans
áður óskráðan, sem hann hafði lært
hjá ömmu sinni Guðlaugu Bjart-
marsdóttur.
Jón Þór var góður smiður og smíð-
aði eitt sinn siglingarhæft loftpúða-
skip. Stjarnfræðingur var hann og
gat reiknað gang himintungla með
mikilli nákvæmni og hvernig sá
gangur var á Íslandi til forna og í
Egyptalandi á tímum faróanna. Í
fræðunum hafði hann mestan áhuga
á mikilvægum mælieiningum ýmiss
konar. Hann fann launhelga hringa
sem dregnir eru um örnefni, fjöll og
höfuðból. Hringinn Grímni sem
dreginn er um Grímsörnefni og ann-
an dreginn um dýraörnefni. Hann
skýrði torráðin eddukvæði og upp-
götvaði hvers vegna Durer málaði
mynd af tveimur íslenskum konum
um 1520. Af vísindalegri nákvæmni
sökkti hann sér niður í að leysa tor-
ráðna morðgátu í Bolder í Bandaríkj-
unum og reit um það efni svo magn-
aða sögu að hún hefði orðið
metsölubók hefði hann gefið hana á
þrykk. Af einstakri snilli rannsakaði
hann og reit grein um Njálu, og færði
rök fyrir því að höfundur Njálu sé
Þórir jarl sonarsonur Gissurar jarls
en dóttursonur Sturlu Þórðarsonar.
Eins og forn grískur heimspeking-
ur var hann fjölfræðingur og vel að
sér í mörgum greinum. Lífið er ekki
bara dans á rósum og örlögin færðu
honum auk gleði, sorg, ástvinamissi
og erfiðleika. Sú glíma beygði hann
ekki né bugaði. Vegtyllur og fé hlóð-
ust ekki upp í hans ranni en hann var
þeim mum ríkari af andans auði sem
hann veitti öðrum. Hugrekki og stolt
var brynja góðs hjartalags, tilfinn-
ingaríks listamanns. Það var happ að
njóta leiðsagnar hans hvort heldur í
leit að fornum helgistað í Blótbjörk í
Grímsnesi eða á slóðum Jónasar
Hallgrímssonar í Kaupmannahöfn.
Hann var traustur vinur og það var
heiður að vera honum samferða um
áratuga skeið. Hann kenndi sonum
mínum að tefla skák og ræddi heim-
speki við dóttur mína, miðlaði af
þekkingu sinni eins og Sókrates forð-
um.
Myndlist lék í höndum hans og
hann hélt að minnsta kosti eina op-
inbera myndlistarsýningu, það var í
Slúnkaríki á Ísafirði.
Skáld var hann en hampaði ekki
sjálfum sér eða bar á torg afrek sín.
Þegar dauðinn fyrirvaralaust kvaddi
dyra á sólbjörtum sumarmorgni
hefði hann kannski viljað fá tækifæri
til þess að kasta fram fleygum loka-
orðum í anda skáldbróður síns Þor-
móðar Kolbrúnarskálds sem féll á
Stiklastað. Dauðinn er það öruggasta
í lífi hvers manns, en Jón Þór fór
helst til snemma í þá ferð yfir móð-
una miklu, þangað sem við munum
öll safnast. Farðu vel, góði vinur, og
ég kveð þig með nokkrum stefjum úr
þínu eigin vorljóði.
Fjalla glitra fannirnar
fagrir sitra lækirnir.
Brekkuvíðir, bláklukkan,
brönugrös og hófsóley.
Sveimur fugla kringum sól,
sofnar gras í jökultó.
Hellir flækist inn í hól
fann ég egg á kafi í snjó.
Heiðló kemur, hyrnist lamb
hundar gelta víða.
Vakna dvergar, kyrrir kóf,
krapastundir líða.
Þorvaldur Friðriksson.
Elskulegur vinur minn Jón Þór Jó-
hannsson, varð bráðkvaddur sunnu-
daginn 1. ágúst. Með okkur tókst
órjúfanleg vinátta fyrir um 30 árum í
Danmörku en við könnuðumst við
hvort annað úr menntaskóla. Um
tíma stunduðum við nám saman í
Kaupmannahafnarháskóla en á þess-
um árum vann Jón jafnframt á Árna-
safni.
Undir lok Danmerkurdvalarinnar
fór að bera á veikindum Jóns en það
er ekkert launungarmál að Jón Þór
gekk ekki heill til skógar undanfarna
tvo áratugi. Engu að síður duldist
það engum að hann var skarpgreind-
ur, fróður og bráðskemmtilegur
maður og í raun var fátt í fari hans
sem gaf til kynna að hann væri veik-
ur.
Jón Þór kann raunar stundum að
hafa verið sérkennilega til fara en þó
fór ekki á milli mála að hann var fág-
aður séntilmaður fram í fingurgóma,
listrænn fagurkeri, unnandi fagurra
lista og góðra bóka. Jón hafði næmt
auga fyrir spaugilegum hliðum til-
verunnar. Hann var góður skákmað-
ur og teiknari og hafði að auki áhuga
á öllu milli himins og jarðar, hvort
heldur sem um var að ræða píramíd-
ana í Egyptalandi eða sérstæð saka-
mál í Bandaríkjunum. Hann var
stundum meira að segja svolítill
dellukarl, eins og þegar hann tók upp
á því að prjóna og hafði prjónadótið
með sér í heimsókn til mín á þessu
tímabili. Að sjálfsögðu var Jón ekki
að prjóna neitt hversdagslegt á borð
við sokka eða vettlinga, heldur tafl-
borð.
Jón Þór hefur nú verið tekinn frá
okkur, langt um aldur fram, og ég
hlýt að trúa því að himnafaðirinn hafi
ætlað honum mikilvægara hlutverk á
öðrum vettvangi.
Jón Þór Jóhannsson var einn af
mínum albestu og tryggustu vinum
og fyrir það verð ég ævinlega þakk-
lát. Ég vil þakka góðum dreng sam-
fylgdina og bið algóðan Guð að
styrkja aldraðan föður hans, Jóhann,
og ég votta honum og öðrum að-
standendum mína innilegustu sam-
úð.
Guðlaug Kjartansdóttir.
Þótt við Jón Þór værum báðir úr
Vogunum kynntumst við ekki að
gagni fyrr en uppúr tvítugu. Hann
var eldri, gekk í MR, ég var í MT og
samgangur ekki mikill milli þessara
stofnana. En eftir stúdentspróf fór-
um við báðir í íslensku við háskólann
og kynntumst í því áhugamáli þó Jón
væri þá svo mikill heimshornamaður
að hann rétt dræpi niður fæti jól og
vor til að ljúka prófum en sæti minna
í tímum. En prófunum lauk hann
með góðum árangri. Námið fór ekki
beina braut fremur en annað í lífi
Jóns, fljótlega var hann orðinn heim-
ilisfastur í Kaupmannahöfn og þar
bjó hann lengi og vann við ýmislegt,
meðal annars á Árnastofnun þar sem
hann átti góða vini.
Í Höfn kynntumst við betur þegar
ég bjó þar hálfan vetur fyrir tæpum
aldarfjórðungi. Jón var þá milli íbúða
og fékk að liggja inná herbergi hjá
mér á gömlum hermannadívan sem
fenginn var hjá Hjálpræðishernum.
Upphaflega ætlaði hann að stoppa
stutt en svo teygðist úr tímanum sem
var prýðilegt því þó stundum reyndi
á samkomulagið í þröngu nábýli var
Jón skemmtilegur félagi, háðskur í
besta falli ef sá gállinn var á honum,
fundvís á fáfengileika og tilgerð í
mannlífinu, og úrræðagóður í vista-
öflun þegar minnkaði í sjóðum; hafði
m.a. komist upp á lag með það að
borða ódýran kvöldmat í mötuneyt-
inu á Ríkisspítalanum. Við Jón Þór
héldum síðan lengstum sambandi,
einkum fyrstu árin eftir að hann
flutti heim. Þá var Jón meðal annars
tekinn að smíða sér sérstæðar kenn-
ingar um leyndardóma íslenskra
miðaldabókmennta, sem hann rök-
studdi af yfirgripsmikilli þekkingu
og fundvísi, og þótti oft nóg um
þröngsýni viðmælanda síns og fá-
fræði.
Og það var til að sannreyna eina
slíka kenningu sem við Sigurður G.
Valgeirsson fórum með honum í
rannsóknarleiðangur austur fyrir
fjall, að mig minnir daginn sem for-
seti var kosinn fyrir átta árum. Sig-
urður lagði til farkostinn, glæsilega
Benz bifreið sem kominn var á virðu-
legan aldur, og hefði ferðin verið far-
in svo sem fimmtíu árum fyrr hefðum
við allir verið á blankskóm með hatta,
jafnvel silfurslegna pytlu. Leiðsögn-
in var fengin frá Íslandskorti þar
sem Jón hafði ýmist auðkennt eða
fært inn ýmis örnefni og dregið línur
milli þeirra og þessar línur féllu allar
til Hvolsvallar og uppá fjallið fyrir of-
an bæinn: þar var miðja kórsins í því
mikla kirkjuskipi sem línurnar drógu
upp. Jón var í góðu formi í þessum
leiðangri og skemmti með ólíkinda-
legum sögum, athugunum og nýstár-
legum kenningum, m.a. þeirri að
hægt væri að lesa nafnið á höfundi
Njálu ef raðað væri saman gestum í
brúðkaupi Gunnars og Hallgerðar og
lesnir saman stafir í nöfnum þeirra
eftir ákveðnu kerfi. Mig minnir að
höfundurinn sé Erlendur digri. Þeg-
ar uppá fjallið kom reyndust fram-
kvæmdir því miður hafa spillt þeim
vitnisburði sem Jón vonaðist eftir; en
ferðin lifir í minningunni.
Jón Þór var góður drengur, skarp-
greindur og hugmyndaríkur, skap-
heitur og ofurnæmur, hafði djúpa
þekkingu á íslenskum miðaldabók-
menntum, stundum þannig að hann
sá ekki uppúr kafinu, betur máli far-
inn en aðrir menn og skrifaði alltof
lítið því hann var frábær penni. Jón
var drátthagur og bjó til skemmti-
legar myndir handa vinum sínum,
hefði vísast getað þroskað þá gáfu ef
heilladísir hefðu brosað blíðar við
honum í lífinu. Ég vil þakka Jóni Þór
vináttu og samfylgd, Jóhanni föður
hans og fjölskyldu Jóns sendum við
Margrét Þóra innilegar samúðar-
kveðjur.
Örnólfur Thorsson.
JÓN ÞÓR
JÓHANNSSON
Erfidrykkjur
Salur og veitingar
Félagsheimili KFUM & KFUK
Holtavegi 28, 104 Reykjavík.
Upplýsingar í síma 588 8899.
www.kfum.is
www.mosaik.is
LEGSTEINAR
sendum myndalista
MOSAIK
Hamarshöfði 4 - sími: 587 1960
Guðmundur
Jóhannsson
f. 10. 6. 1932
d. 8. 3. 1989
Minning þín lifir
Hvíl í friði
Ástkær eiginmaður minn,
GUNNAR ALBERT HANSSON
byggingafræðingur,
Sævargörðum 18,
Seltjarnarnesi,
er látinn.
Fyrir hönd aðstandenda,
Helga Guðmundsdóttir.
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir og afi,
FINNBOGI SIGMARSSON,
Garðavegi 15,
Hafnarfirði,
lést mánudaginn 9. ágúst.
Birgir Finnbogason, Hrafnhildur Blomsterberg,
Lilja María Finnbogadóttir, Árni Baldursson
og barnabörn.