Morgunblaðið - 11.08.2004, Blaðsíða 36

Margir dýrgripir menningarheimsbyggðarinnar hafaglatast í gegnum aldirnar
og orðspor þeirra fyrir bragðið
náð goðsögulegum hæðum. Hið
forna bókasafn í Alexandríu er lík-
lega eftirminnilegasta dæmið um
slíkt, enda hugsa margir enn þann
dag í dag með harmi til þeirrar
eyðileggingar sem það varð að
bráð. Það sætir
því ætíð mikl-
um tíðindum
þegar heims-
fræg verk eru
heimt úr helju
– ef svo má að
orði komast. Eitt frægasta verk
bandarískrar samtímalistar, sem
hafði horfið sjónum í byrjun átt-
unda áratugarins, er nú komið fyr-
ir sjónir manna á nýjan leik eftir
að hafa verið í kafi í áratugi, en
saga þess var rakin í grein á lista-
síðum Daily Telegraph í fyrradag.
  
Um er að ræða verkið SpiralJetty, eftir Robert Smithson,
sem líklega er einhver stærsti
skúlptúr í heimi. Verkið, sem
Smithson skapaði árið 1970, varð
umsvifalaust heimsfrægt og er án
efa þekktasti minnisvarði svo-
nefndrar landslags- eða umhverf-
islistar sjöunda og áttunda áratug-
arins. Það er að finna á strönd
hins mikla Salt Lake í Utah í
Bandaríkjunum og var búið til úr
6.650 tonnum af jarðvegi og
svörtu basalti sem myndar eins-
konar spírallaga garð út í vatnið.
Frá landi er verkið eins og 15 feta
breiður stígur, sem er u.þ.b. 1.500
feta langur. Vegna stærðarinnar
var verksins sem heildar best not-
ið úr lofti og eru myndir af því
víðfrægar, þó vissulega hafi þús-
undir manna lagt leið sína þangað
strax eftir að verkið var skapað til
að njóta þess að ganga eftir spír-
alnum út í brimsalt vatnið.
Á myndum, sem teknar voru úr
lofti þegar verkið var nýtt af nál-
inni, blasir svartur spírallinn við í
vatni sem er djúprautt á litinn
vegna óvenjulegs magns af rækju
og þörungum á söltum grynning-
unum. Ekkert annað mótað af
manna höndum er í augsýn, en
víðátta sléttunnar og fjöllin í bak-
grunni afhjúpa með áhrifamiklum
hætti andstæður náttúrunnar og
hins ógnarstóra manngerða lista-
verks. Verkið er mjög áleitið, en
eins og höfundur greinarinnar í
Daily Telegraph bendir á, liggur
styrkur Spiral Jetty bæði í vísun
verksins til grunnþátta í mann-
legri tilvist sem og í því litaspili
sem þessi náttúrulegi efniviður af-
hjúpar. Táknræn tengsl lögunar
spíralsins við jafn gjörólíka þætti
og vírusa, stjörnuþokur, atóm og
stormsveipa, leiða huga manna að
afstæði sjónarhólsins í listum yf-
irleitt, ekki síst hvað stærð varðar
– og um leið að enn einum fleti á
þeirri samsvörun sem finna má í
andstæðum sem hafa verð kennd-
ar við „míkró“ og „makró“; hluta
og heild.
  
Þrátt fyrir þann varanleika semvirtist einkenna þetta massíva
umhverfisverk fór þó svo að verk-
ið fór í kaf eftir einungis örfá ár,
vegna vatnavaxta á svæðinu í kjöl-
far rigningartímabila. Þegar
Smithson lést af slysförum árið
1973 var verkið þegar horfið, og
síðan þá bólaði einungis einu sinni
á því allt fram undir aldamótin
síðustu. Nú er þó svo komið að
verkið er risið upp á yfirborðið og
blasir við á ný í öllum sínum mik-
ilfengleik. Það hefur þó tekið
miklum sjónrænum stakkaskiptum
í millitíðinni; það sem áður var
svart er nú hvítt – svart basaltið
er þakið saltkristöllum eftir að
hafa verið svo lengi í kafi – og
rautt vatnið er orðið ljósbleikt.
Eigendur verksins, Dia Center for
the Arts, sem eru eigendur
margra þekktra verka eftir sam-
tímamenn Smithsons, þar á meðal
fjölda verka eftir Donald Judd,
velta því nú fyrir sér hvort rétt sé
að „gera verkið upp“ með því að
hvolfa tonnum af svörtu basalti of-
an á það – eða hvort rétt sé að
láta verkið lifa sínu eigin lífi og
taka þeim breytingum sem náttúr-
an býður því.
Meistaraverk
endurheimt
’Eitt frægasta verkbandarískrar samtíma-
listar, sem hafði horfið
sjónum í byrjun áttunda
áratugarins, er nú kom-
ið fyrir sjónir manna á
nýjan leik.‘AF LISTUM
Fríða Björk
Ingvarsdóttir
fbi@mbl.is
MENNING
36 MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Sumarkvöld við orgelið
í Hallgrímskirkju
12. ágúst kl. 12.00:
Guðný Einarsdóttir orgel
14. ágúst kl. 12.00:
Matti Hannula orgel
15. ágúst kl. 20.00:
Finnski organistinn Matti Hannula
leikur verk m.a. eftir Tag,
Rheinberger,
Linnavuori og Bach.
MIÐASALA: 552 3000
Miðasalan er opin frá kl. 10-18
SELJAVEGI 2 • 101 REYKJAVÍK
BEINT FRÁ SVÖRTU NEW YORK
SÖNGSKEMMTUNIN
HARLEM SOPHISTICATE
Föstud. 13. ágúst kl. 20.00 Frumsýning
Laugard. 14. ágúst kl. 20.00
Föstud. 20. ágúst kl. 20.00
Laugard. 21. ágúst kl. 19.00
AÐEINS
ÞESSAR
FJÓRAR
SÝNINGAR!
MIÐASALAN er opin á fame.is,
á þjónustuborði Smáralindar
og í síma 528 8008
JÓNSI
SVEPPI Yfir 14.000 miðar seldir
ÓSÓTTAR PANTANIR SELDAR DAGLEGA
Fim. 12. ágúst kl. 19.30 Fös. 13. ágúst kl. 19.30
Lau. 14. ágúst kl. 18.00 Fim. 19. ágúst kl. 19.30
Fös. 20. ágúst kl. 19.30 Sun. 22 ágúst kl. 19.30
Fös . 13 .08 20 .00 UPPSELT
Lau . 14 .08 20 .00 ÖRFÁ SÆTI
Fös . 20 .08 20 .00 NOKKUR SÆTI
Lau . 21.08 24.00
Fös . 27 .08 20 .00 NOKKUR SÆTI
Lau . 28.08 20 .00 LAUS SÆTI
ATH ! ATRIÐ I Í SÝNINGUNNI
ERU EKKI FYRIR V IÐKVÆMA
ÓSÓTTAR PANTANIR SELDAR DAGLEGA
M iðnætursýning á menningarnótt
Munið Miðasasöluna á netinu
www.borgarleikhus.is
RÓMEÓ OG JÚLÍA e. Shakespeare í samstarfi við VESTURPORT
Fö 13/8 kl 20, Lau 14/8 kl 20, Su 15/8 kl 20, Fi 19/8 kl 20, Fö 20/8 kl 20
Lau 21/8 kl 20, Su 22/8 kl 20
Miðasala: 568 8000
Miðasalan er opin frá kl 10-18,
og fram að sýningu sýningardaga.
www.borgarleikhus.is midasala@borgarleikhus.is
ÁRLEGA hittast tónlistarmenn og
tónlistarunnendur á Kirkjubæj-
arklaustri í ágúst og taka þátt í há-
tíðinni Kammertónlist á Kirkjubæj-
arklaustri. Hátíðin fer fram um
næstkomandi helgi, en þetta er í
fjórtánda sinn sem hún er haldin og
alltaf undir listrænni stjórn Eddu
Erlendsdóttur píanóleikara. Í ár
verða líkt og áður þrennir tónleikar,
á föstudagskvöld, laugardagseft-
irmiðdag og sunnudag, hverjir með
sinni efnisskrá, og verður að þessu
sinni lögð áhersla á rómantíska
þýska tónlist, auk franskrar og
enskrar kammertónlistar. Flytj-
endur eru Sesselja Kristjánsdóttir,
mezzósópran, Peter Tompkins, óbó,
Guðríður Sigurðardóttir, píanó, Pál-
ína Árnadóttir, fiðla, Þórunn Ósk
Marínósdóttir, víóla, Sigurgeir Agn-
arsson, selló, auk Eddu Erlends-
dóttur.
ÞAR
„Tónleikar laugardagsins munu
hefjast á söngljóðum eftir Pauline
Viardot, sem var stórkostleg söng-
kona af frönskum og spænskum ætt-
um. Hún samdi svona yndislega fal-
lega ljóðatónlist,“ segir Edda
Erlendsdóttir í samtali við Morg-
unblaðið. „Annars hefjum við
helgina á eldri tónlist á föstudags-
kvöldinu, með aríum frá barokktím-
anum, og færum okkur svo áfram í
tíma yfir helgina.“
Nýjasta verkið sem leikið verður á
hátíðinni í ár er eftir Oliver Kentish
og nefnist ÞAR. Verkið var samið
árið 1984 fyrir þrjá nýstúdenta frá
MA, Þórarin, Aðalstein og Rún.
„Það var svo árið 1994 að við Peter
Tompkins vorum að leika í Sig-
urjónssafni og vantaði verk fyrir
óbó, fiðlu og píanó. Peter mundi eftir
þessu verki, sem er mjög stemmn-
ingsfullt og litríkt,“ segir Guðríður
Sigurðardóttir píanóleikari um
ÞAR, sem verður leikið á tónleikum
sunnudagsins.
Ekki endilega léttmeti
Í ár verður enginn tangó, eins og
hefur stundum einkennt Kamm-
ertónlistarhátíðina á Kirkjubæj-
arklaustri, enda segir Edda fjöl-
breytni nauðsynlega á hátíð sem
þessari. „Tangóinn kom auðvitað
fyrst og fremst til vegna mannsins
míns, Oliviers Manoury bandoneon-
leikara. Við höfum einnig lagt á það
áherslu oft á tíðum að hafa erlenda
gesti á hátíðinni, en í ár erum við öll
íslensk. Það er heldur ekki eins og
við eigum ekki nóg af góðu íslensku
tónlistarfólki,“ segir hún.
Ungt fólk hefur lengi verið áber-
andi í hópi flytjenda á Kirkjubæj-
arklaustri. „Mér finnst svo gott að
vinna með ungu fólki, krafturinn er
svo mikill og maður yngist sjálfur
allur upp,“ segir Edda.
Að sögn hefur hún ekki haft það
að leiðarljósi að efnisskráin sé létt
áheyrnar þó að tónleikarnir fari
fram uppi í sveit. „Því auðvitað á
maður bara að setja saman eins
metnaðarfulla efnisskrá og maður
hefur burði til. En hérna verður efn-
isskráin að miklu leyti til í kring um
hópinn sem tekur þátt hverju sinni
og hver og einn kemur með tillögur
úr sínum fórum.“
Aukin aðsókn
Það var ómögulegt að segja
hvernig til myndi takast þegar farið
var af stað með tónleikaröðina fyrir
þrettán árum, að sögn Eddu, en hún
sér ekki eftir því að hafa farið af stað
með Kammertónleika á Kirkjubæj-
arklaustri. „Það er greinilegt að það
var og er grundvöllur fyrir hátíð af
þessu tagi, sem sést best á því
hversu margar þær eru orðnar síðan
við byrjuðum. En aðsóknin hjá okk-
ur hefur bara aukist þrátt fyrir sam-
keppnina gegn um árin og við erum
með fasta gesti, sem miða ferðalög
sín austur við tónleikana okkar,“
segir Edda Erlendsdóttir að lokum.
Tónlist | Kammertónlistarhátíðin á Kirkjubæjarklaustri
Nóg af góðu íslensku
tónlistarfólki
Morgunblaðið/Þorkell
Hópurinn sem tekur þátt í Kammertónlist á Kirkjubæjarklaustri um
helgina. Á myndina vantar Sigurgeir Agnarsson sellóleikara.
http://perso.club-internet.fr/
manoury/festival.html
ingamaria@mbl.is
Fréttir á SMS