Morgunblaðið - 06.09.2004, Qupperneq 6

FRÉTTIR
6 MÁNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
dóttir söng. „Gljúfrasteini – húsi
skáldsins er ætlað að varðveita um
ókominn tíma þá umgjörð og það
andrúmsloft sem Halldór Laxness
lifði og starfaði í ásamt fjölskyldu
sinni. Við vonumst til að hér verði
önnur miðstöð og kraftstöð umfjöll-
unar og umhugsunar um skáldið og
verk hans. Hin kraftstöðin liggur svo
augljóslega í verkunum sjálfum. Ótal
krækjur eiga svo vonandi eftir að
myndast þar á milli,“ sagði Þórarinn
Eldjárn.
„ÞAÐ er nú skrítið fyrir mig að segja
við frú Auði gakktu í bæinn, en ég
geri það: Gakktu í bæinn, frú Auður,“
sagði Davíð Oddsson forsætisráð-
herra eftir að hann og Auður Lax-
ness höfðu formlega opnað Gljúfra-
stein – safn Halldórs Laxness við
hátíðlega athöfn á laugardag. Auður
þakkaði forsætisráðherra fyrir boðið
og saman gengu þau fyrst inn í safnið
sem nú er opið almenningi.
„Nú á þjóðin þetta hús, en ég get
ekki sagt að það hafi komið mér í
opna skjöldu,“ sagði Auður þegar
hún ávarpaði gesti við opnunina og
nú væri hún í hópi annarra boðsgesta
á sínu gamla heimili. Óskaði hún
safninu velfarnaðar um ókomna tíð.
Hún var ánægð eftir daginn og sagði
hann hafa verið afar ánægjulegan.
„Það hefur nú verið sagt að Hall-
dór Laxness sé einfær um að halda
minningu sinni á lofti sjálfur með lífs-
hlaupi sínu og næstum því ofurmann-
legu dagsverki, en þetta er viðbót af
hálfu ríkisins – þjóðarinnar – að taka
í útrétta hönd frú Auðar fyrir hönd
fjölskyldunnar og mynda hér safn
um heimili þeirra hjóna og rammann
um það mikla starf sem hér var unn-
ið,“ sagði Davíð áður en húsið var
formlega opnað.
Bað hann viðstadda að hugsa til
þess, ef þetta frumkvæði fjölskyld-
unnar hefði ekki komið til og ríkið
ekki tekið í útrétta hönd, hvernig
staðið hefði verið að málum seinna.
Þá hefði þurft að safna upplýsingum
og hlutum hvaðanæva fimmtíu til
hundrað árum síðar til að bæta úr
skömminni.
Getur ekki farið betur á
„Nú er það svo að sú sem gerst
þekkir til – og nokkru sinni mun
þekkja til – er sú sem afhendir þjóð-
inni húsið. Það getur ekki farið betur
á þessu að mínu viti,“ sagði Davíð og
þakkaði Auði og fjölskyldu hennar
innilega fyrir. Fjölmargir voru við-
staddir opnunina, m.a. fjölmargir úr
fjölskyldu Halldórs og Auðar, Ólafur
Ragnar Grímsson, forseti Íslands,
Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi
forseti og ráðherrar.
Þórarinn Eldjárn, formaður
stjórnar Gljúfrasteins, bauð alla vel-
komna og lýsti byggingu hússins og
síðar þeim fjölmörgu viðfangsefnum
sem stjórnin þurfti að takast á við
þegar því var breytt í safn skáldsins.
Bo Ralph, framkvæmdastjóri
sænsku Nóbels-akademíunnar
ávarpaði gesti og Sigrún Hjálmtýs-
Gljúfrasteinn – hús nóbelsskáldsins hefur verið opnað almenningi
„Nú á þjóðin
þetta hús“
Morgunblaðið/Golli
Auður Laxness og Davíð Oddsson klippa á borðann og opna Gljúfrastein formlega fyrir almenningi.
DÓRA Guðbjartsdótt-
ir, ekkja Ólafs Jóhann-
essonar, fv. forsætis-
ráðherra, lést á
Landspítalanum í
Fossvogi sl. föstudag,
89 ára að aldri.
Dóra Guðrún
Magdalena Ásta Guð-
bjartsdóttir fæddist í
Reykjavík 4. ágúst árið
1915, dóttir Guðbjarts
Ólafssonar, skipstjóra
og forseta Slysavarna-
félags Íslands, og Ást-
bjargar Jónsdóttur
húsfreyju. Dóra varð
stúdent frá MR árið 1935 og veturinn
eftir gerðist hún heimiliskennari á
Skúmsstöðum í Landeyjum. Dóra
lauk prófi í forspjallsvís-
indum og efnafræði fyrir
læknastúdenta en starf-
aði síðar á atvinnudeild
Háskólans uns hún gekk
í hjónaband. Hún starf-
aði mikið fyrir Fram-
sóknarflokkinn.
Hinn 21. júní árið 1941
giftist Dóra Ólafi Jó-
hannessyni, lögfræðingi,
síðar prófessor, alþingis-
manni og ráðherra. Ólaf-
ur andaðist 20. maí árið
1984, 71 árs að aldri. Þau
eignuðust þrjú börn;
Kristrúnu, f. 1942, Guð-
bjart, sem lést tvítugur árið 1967 og
Dóru, f. 1951. Tvær telpur misstu þau
skömmu eftir fæðingu í mars 1944.
DÓRA
GUÐBJARTSDÓTTIR
Andlát
ÓLAFUR Ragnar Grímsson,
forseti Íslands, hefur fyrir
hönd íslensku þjóðarinnar
sent Vladimír
Pútín Rúss-
landsforseta
bréf með sam-
úðarkveðjum
til rússnesku
þjóðarinnar
vegna hinna
skelfilegu at-
burða í Beslan
í Norður-Ossetí sl. föstudag.
Endanleg tala látinna er enn
ekki ljós en þetta er mann-
skæðasta gíslataka í sögu
Rússlands.
Sendi
samúðar-
kveðjur til
Rússlands
VEFUR um Gljúfrastein – hús
skáldsins var opnaður formlega af
Matthíasi Johannessen eftir form-
lega opnun safnsins. Þórarinn Eld-
járn segir mikið af upplýsingum um
safnið og skáldið á vefnum ásamt
myndum og fleira. Hann sé ekki síst
gerður til að auka aðgengi skóla-
fólks að upplýsingum um Halldór.
Matthías átti fjölmörg samtöl við
Halldór Laxness sem urðu grund-
völlur að bók Matthíasar Skegg-
ræður gegnum tíðina, sem hægt er
að nálgast á vef Gljúfrasteins,
www.gljufrasteinn.is. Í ávarpi sínu
vitnaði Matthías einmitt í orð Hall-
dórs í bókinni: „Ég var að hlusta á
útvarpið um daginn. Þar kom fram
maður, sem spurður var frétta úr
byggðarlagi sínu. Hann byrjaði frá-
sögnina svona: „Vorið hefur verið
gott fyrir sauðfé.“ Þessi maður kom
mér í gott skap.“
Matthías sagði Halldór hafa sagt
sveitasagnfræðina komna í blöðin.
Fólk væri einnig hætt að leggjast í
kör, en kör væri nokkurs konar
þjóðfélagsstofnun. „Þetta orð, kör,
er ekki til í erlendum málum. Þess
vegna er ekki hægt að þýða skegg-
ræðurnar á aðrar tungur.“
Halldóra Lena Christians, yngsta
barnabarn Halldórs og Auðar, opn-
aði við sama tækifæri margmiðl-
unarsýningu í móttökuhúsinu. Á
snertiskjám er ævi og verkum Hall-
dórs Laxness gerð góð skil í máli og
myndum. Vefurinn gljufrasteinn.is
er unnin í samstarfi við vef Morg-
unblaðsins.
Gljúfrasteinn opinn
til umheimsins
„Að svo mæltu er þessi vefur opinn til alheimsins,“ sagði Matthías Johann-
essen skáld og fv. ritstjóri þegar hann opnaði vefinn gljufrasteinn.is.
„Á EINS árs afmæli lýðveldisins
Ísland 17. júní 1945 sat ung kona,
starfsmaður röntgendeildar Land-
spítalans, í góðu veðri úti á svölum
spítalans og vélritaði samning um
byggingu húss á Gljúfrasteini,
Mosfellssveit, samkvæmt teikn-
ingu Ágústs Pálssonar arkitekts.
Fáum dögum síðar hófst vinna á
staðnum. Framkvæmdastjóri og
byggingastjóri frá upphafi var
þessi unga kona, Auður Sveins-
dóttir. Húsbyggjandinn, unnusti
hennar Halldór Laxness, hafði
sagt við hana: Þú skalt ráða fram-
kvæmdum. Ég get ekkert nema
opnað budduna,“ rifjaði Þórarinn
Eldjárn, formaður stjórnar
Gljúfrasteins, upp, þegar safn
skáldsins var formlega opnað á
laugardaginn.
„Ég man svo vel eftir þessu,“
segir Auður í samtali við Morg-
unblaðið. „Ég fór út á svalir þegar
ég átti frí í hádeginu og gerði
þetta – kláraði það.“ Halldór hefði
aldrei skipt sér af nokkrum hlut á
heimilinu og því kom það í hennar
hlut að sjá um allar framkvæmdir.
Á þessum tíma, strax eftir stríð,
vantaði allt byggingarefni og sem
dæmi fengu þau sement alla leið
að austan. Allt hefði verið frum-
stætt vegna skortsins.
Þórarinn sagði að Halldór hefði
á þessum tíma setið löngum
stundum á Eyrarbakka og verið
að ljúka annarri smíð; Íslands-
klukkunni. „Hálfu ári síðar, um
jólin 1945, gengu þau Auður og
Halldór í hjónaband og settust um
leið að í nýja húsinu. Þar með
hófst sagan sem gerði Gljúfrastein
í einni svipan að einhverri helstu
kraftstöð íslenskrar menningar og
lista.“
„Í dag hefst nýr kafli í þeirri
sögu. Þau kaflaskil má rekja til
þess er það varð öllum heyr-
inkunnugt 23. apríl 2002, á ald-
arafmæli Halldórs Laxness, að ís-
lenska ríkið hefði keypt hús, lóð
og listaverk og jafnframt þegið
gjörvallt innbú Gljúfrasteins að
gjöf frá fjölskyldu skáldsins og
skyldi þar komið upp safni,“ sagði
Þórarinn.
Lýsti hann því hvernig þriggja
manna stjórn hefði tekið til starfa
og haldið utan um endurbætur og
breytingar á húsinu og nánasta
umhverfi þess til að það gæti
þjónað nýju hlutverki.
Vélritaði samninginn á
svölum Landspítalans
Auður Laxness hélt utan um byggingu Gljúfrasteins