Morgunblaðið - 06.09.2004, Qupperneq 22

22 MÁNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ er margt merkilegt við Ís-
land. Á Íslandi eru fallegustu fjöllin,
heitustu hverirnir, stærstu jökl-
arnir og svo mætti lengi telja. Á Ís-
landi er líka mikil og góð hefð fyrir
því að starfsstéttir séu lögvernd-
aðar. T.d. má ekki hver sem er
leggja rafmagn í íbúðirnar okkar.
Nei, vegna þess að til þess þarf sér-
stakt nám og próf.
Ekki má heldur hver
sem er keyra leigubíl-
inn sem við tökum og
því síður strætó. Nei,
til þess þarf meira-
próf.
Allir búa
við öryggi …
Það þarf sem sagt sér-
þjálfað vinnuafl í nán-
ast allt í okkar tilveru.
Og það eru líka til
starfsheiti yfir flest
sem við vinnum við.
Það eru til ræstitæknar, skólaliðar,
hagfræðingar og læknar, fé-
lagsráðgjafar, skrifstofutæknar,
verkfræðingar og svo mætti lengi
telja. Það má sem sagt segja að Ís-
lendingar búi við visst öryggi í þess-
um efnum. Þannig að við getum
nánast treyst því að ef einhver
starfar sem læknir, þá er hann lík-
lega læknir og hefur menntun til
þess. Og ef við förum upp í leigubíl,
þá getum við nánast treyst því að
bílstjórinn sé með meirapróf. Annað
væri lögbrot.
… nema börnin okkar
En ef við sendum börnin okkar í
skólann kemur annað á daginn. Sér-
staklega í skólum á landsbyggðinni.
Sums staðar er nefnilega innan við
helmingur kennara við skólana með
kennsluréttindi. Það er samt oftast
mjög hæft fólk sem kemur að
kennslu barnanna. Mjög oft há-
skólamenntað fólk, en hefur samt
ekki réttindi til að kenna. Eða hvað?
Jú, það hefur réttindi til að kenna
vegna þess að einhver nefnd má
veita því tímabundin réttindi. Til
eins árs í senn. Nema að viðkom-
andi leiðbeinandi sé ekki með há-
skólapróf. Þá þarf sérstaka und-
anþágu frá menntamálaráðherra.
Rútupróf á undanþágu
Síðasta vor ætluðu 40 börn í skóla-
ferðalag. Því miður
fékkst enginn bílstjóri
á rútuna sem þau ætl-
uðu með, þannig að
einn kennarinn sótti
um undanþágu til að fá
að keyra börnin í þessu
ferðalagi. Samgöngu-
ráðherra veitti und-
anþágu frá meiraprófi
fyrir viðkomandi kenn-
ara í eina viku, þannig
að börnin komust í
ferðalagið. Að vísu
fékk bílstjórinn ekki
sömu laun og rétt-
indabílstjóri hefði fengið, þannig að
þetta var sparnaður fyrir skólann.
Hvít lygi
Auðvitað var þetta dæmi að framan
ekki satt. Það hefði nefnilega eng-
inn fengið undanþágu til að keyra
40 börn í rútu. Það er bara óhugs-
andi. Það má enginn gera eitthvað
sem hann hefur ekki réttindi til.
Enginn má stjórna gröfu án rétt-
inda; enginn má stunda lækningar
án réttinda; enginn má vera prestur
án réttinda; enginn má keyra bíl án
réttinda og enginn má leggja raf-
magn án réttinda. Það er óhugsandi
að gefa undanþágur vegna þessa.
Réttindalausir kennarar
Nema hjá kennurum. Þar má veita
undanþágur frá lögum um lögvernd
á starfsheiti grunnskólakennara.
Það er meira að segja til sérstök
undanþágunefnd. Hún hefur það
hlutverk að veita þeim sem eru ekki
með kennsluréttindi og sækja um
að kenna í grunnskólum und-
anþágu. Ef viðkomandi umsækjandi
hefur háskólapróf fær hann und-
anþágu hjá nefndinni en ef hann
hefur ekki háskólapróf er ráðherra
heimilt að veita undanþágu í trássi
við úrskurð nefndarinnar. Það er
meira að segja gert ráð fyrir þessu í
kjarasamningum!
Auðvelt starf
Margir halda að það sé auðvelt starf
að vera kennari. Löng frí og stuttur
vinnudagur. Það má vel vera að það
líti þannig út en það eru fáar eða
engar stéttir sem taka vinnuna með
heim til sín í jafnmiklum mæli og
kennarar gera. Það eru líka fáar
stéttir sem hafa jafnmikil áhrif á
börnin okkar og kennarar. Kenn-
arar eru starfandi með börnunum í
átta tíma á dag, níu mánuði á ári. Ef
það er einhver stétt í þjóðfélaginu
sem þarf á hæfu og dugmiklu
starfsfólki að halda, þá er það kenn-
arastéttin.
Ódýrt vinnuafl
Því miður er það nú þannig að það
er gert ráð fyrir leiðbeinendum í
kjarasamningum. Ekki ætla ég að
gera lítið úr leiðbeinendum enda
fylli ég þann flokk sjálfur. Það sem
mér svíður hins vegar er sú stað-
reynd að stéttarfélag kennara skuli
sætta sig við þessa stöðu. Það er
nefnilega staðreynd að leiðbein-
endur halda launum kennara niðri.
Það er hinn blákaldi veruleiki.
Ódýrt vinnuafl
Valdimar Másson skrifar
um starfsréttindi ’Það er nefnilega stað-reynd að leiðbeinendur
halda launum kennara
niðri.‘
Valdimar Másson
Höfundur er skólastjóri
tónlistarskóla.
UMRÆÐAN BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
GUÐMUNDUR nokkur Guðmund-
arson hefur farið mikinn í Morgun-
blaðinu gegn nútíma ljóðagerð og fór
enn hinn 24. 06. 04.
Það sem vekur mesta athygli mína í
skrifum hans er, hversu óvæginn hann
er í garð nútíma ljóðagerðar. Hann
kallar skáldin ruglukolla og að enginn
þeirra hiki við að ljúka leirhnoðinu
með undirskriftinni skáld. Án þess að
verða sér til skammar. Hann kallar
nútímaskáldin furðufugla, sem séu að
reyna að bylta ljóðagerðinni. Og þeir
hiki svo ekki við að kalla sig prósa-
skáld, til þess eins að upphefja ruglið í
sjálfum sér. Hann spyr svo; fyrir
hvern þessir ruglukollar séu að yrkja.
Og svarar: Að það sé fyrir öfgafull nið-
urrifsöfl, sem hafi það að markmiði að
gera að engu hina einstæðu afurð
hinna snjöllu ljóðskálda. Svo hafi þetta
slys, nútímaljóðin og atómljóðin, riðið
yfir þjóðina eins og holskefla. Áður
fyrr hafi menn haft ánægju af því, að
velta fyrir sér mismunandi brag-
arháttum ljóða, en við þetta slys hafi í
kjölfarið komið annar háttur: Kjaft-
háttur ruglukollanna. Svo minnir hann
á, að Fréttablaðið og Edda hafi efnt til
ljóðasamkeppni. Þar sem 130 skáld
hefðu sent inn 400 ljóð og flest þessara
ljóða sem birt voru, hafi borið sorglegt
vitni um niðursveiflu í ljóðagerð.
En veltum nú svolítið fyrir okkur,
hvers vegna staða ljóðsins er komin út
á þessa braut. Og þá hvers vegna
staða hinna snjöllu ljóða, sem Guð-
mundur kallar glæsiljóð, er ekki betri
en raun ber vitni? Og hvað varð til
þess að menn fóru almennt að hætta
að yrkja rímuð ljóð, bundin stuðlum og
höfuðstöfum?
Ég held að þessi góðskáld, og það
voru þau mörg, hafi verið skemmti-
kraftar þeirra tíma. Þetta var það sem
þjóðin hafði sér til dægrastyttingar.
Menn gengu með ljóð þeirra upp á
vasann og lærðu þau utanbókar. Og
kváðust á. Ljóð voru þá vinsæl. Þau
voru sjónvarp og tölvuleikir þeirra
tíma. Rímandinn var þá á meðal þjóð-
arinnar.
Og menn ortu:
Nú er úti veður vott.
Verður allt að klessu.
Ekki fær hann Grímur gott
að gifta sig í þessu.
Sá sem orti þannig var ljóðskáld. En
tímarnir breyttust og mennirnir með.
Og meiri afþreying kom og þá minnk-
aði áhuginn fyrir ljóðinu. Og menn
leituðu annað eftir innblæstri. Og upp-
úr miðri öldinni komu fram ljóðskáld
með nýja tegund ljóða. Ljóðskáld, sem
ortu nýstárlega. Þar á meðal var
Steinn Steinarr, sem svo sagði 1950
tveimur árum eftir að hann gaf út
ljóðabók sína. Tíminn og vatnið: ,,Hið
hefðbundna ljóðform er nú loksins
dautt.“
Upp úr þessu hófst nýtt skeið í ís-
lenskri ljóðagerð. Þar sem skáldin
vörpuðu að mestu leyti stuðlum, höf-
uðstöfum og rími fyrir róða. Þar var
Steinn Steinarr fremstur meðal
þeirra, sem formbyltu og endurnýj-
uðu íslenska ljóðlist. Og þá þvarr að
mestu áhugi manna fyrir rími, stuðl-
um og höfuðstöfum. Og menn fóru að
nýta sér frjálsræðið og komust að því,
að hægt var að tjá sig úr dýpi hjartans
án þess að vera bundinn á klafa forms-
ins. Og að hið óbundna ljóð gat verið
tær snilld hjá þeim sem höfðu eitthvað
að segja. Því það spannar haf manns-
andans. Þar sem myndmálið kemur í
stað formsins. Það getur líka auðveld-
lega þróast, dýpkað og risið. Og í dag
eigum við skáld, sem hafa helgað sig
þessu myndmáli. Stórskáld, sem
standa hinum gömlu stórskáldum
ekki að baki. Má þar nefna Þorstein
frá Hamri, Sigurð Pálsson og Gyrði
Elíasson.
Bandaríska skáldið McLeish gekk
svo langt að segja, að ljóðið ætti ekki
að merkja heldur vera. En leynd-
ardómur þessara orð er kannski sá, að
ljóð sem er, er þarna vegna þess að
einhver hafði eitthvað að segja.
En það er talað um leirskáld, leir-
hnoð og leirburð þeirra og þá í merk-
ingunni að ljóða illa, en þau eru líka að
reyna að tjá sig og hafa til þess fullan
rétt. Það skal hver athuga.
Ég vil í lokin beina orðum mínum til
Guðmundar og biðja hann framvegis
að gæta orða sinna, er hann talar um
nútímaljóð og prósaskáld. Því þau
munu lifa á meðan menn draga and-
ann. Og ef hann vill koma hinu gamla
ljóðaformi til vegs og virðingar á ný,
þá beiti hann öðrum aðferðum. Ég
persónulega hallast frekar að óbundn-
um ljóðum og myndmáli þeirra. Því
fyrir mér hefur: Nú er úti veður vont.
Breyst í:
Stafalogn
Á stundum eftir storminn
þegar veðravonin
verður ekki meiri
en stafalogn
kviknar í brjóstinu
krefjandi löngun
af mætti minninganna
að standa í stafni
stefna á mið
sjá himin og haf
fallast í faðma
kærleikans á kvöldrekinu
finna fiðringinn
alsæll á nafla alheimsins
að draga dágóðan
þann gula gráðugan.
HAFSTEINN
ENGILBERTSSON,
Nónvörðu 4,
230 Reykjanesbæ.
Til varnar ljóðinu
Frá Hafsteini Engilbertssyni:
ÓVÆGIN gagnrýni hefur komið
fram á dreifikerfi Símans í fjöl-
miðlum að undanförnu og þykir
Símanum ástæða til að draga upp
nokkrar staðreyndir. Síminn hefur
í næstum 100 ár fjár-
fest gríðarlega í
dreifikerfi sínu og
stöðugar viðbætur
hafa litið dagsins ljós
eftir því sem ný
tækni hefur komið
fram. Dreifing á staf-
rænu sjónvarpsefni
um fjarskiptanet Sím-
ans er ný tækni sem
eykur möguleika á
nýtingu á fjar-
skiptakefunum. Slík
nýting kerfisins styð-
ur svo aftur við og
eykur möguleikana á því að hag-
kvæmt verði að efla dreifikerfi
fyrirtækisins enn frekar. Síminn
hefur ákveðið að taka þátt í efn-
isveitu gæðaefnis með þetta sjón-
armið að leiðarljósi.
Dreifikerfi Símans er öflugt í
dag, ekki síst í alþjóðlegum sam-
anburði. Síminn hefur byggt upp
GSM- og NMT-kerfi Símans sem
samtals nær nú til 99% þjóð-
arinnar, ADSL-þjónustan nær til
92% þjóðarinnar og ISDN nær til
um 99,6% þjóðarinnar auk þess
sem breiðband Símans nær til um
35.000 heimila.
90.000 heimili sjá
sjónvarp yfir ADSL
Ein af ástæðunum fyrir því að
Síminn hyggur á stafrænt sjón-
varp yfir ADSL er að nýta þá
miklu fjárfestingu sem liggur í
fjarskiptakerfunum. ADSL-kerfið
nær til um 90.000 heimila á land-
inu og er þegar í boði á 40 stöðum
á landinu. Reiknað er með því að
stafrænt sjónvarp fari yfir ADSL
á öllum þeim stöðum í framtíðinni.
Síminn sér kjörið við-
skiptatækifæri með
sjónvarpi yfir ADSL.
Með því eykst nýting
kerfisins umtalsvert.
Auknar tekjur stuðla
að því að hægt er að
leggja ADSL í minni
bæjarfélög en gert er
í dag, sem að öðrum
kosti ættu ekki kost á
þessari þjónustu.
Þannig má koma til
móts við fjölmörg
bæjarfélög sem sóst
hafa eftir ADSL-
þjónustu en ekki fengið til þessa.
Lykilatriði er að geta veitt vin-
sæla sjónvarpsþjónustu um kerfið,
og því vill Síminn taka þátt í efn-
isveitu með Skjá einn, enska bolt-
ann og erlendar stöðvar breið-
varpsins sem fyrstu burðarbita.
Einnig eru í gangi viðræður um
dreifingu efnis frá fleiri sjónvarps-
stöðvum.
Alþjóðleg þróun
Síminn fer svipaða leið og önnur
framsækin símafyrirtæki í heim-
inum. France Telecom hefur farið
þessa leið og gefist vel. Þeir eru
komnir með um 500 þúsund við-
skiptavini og eru farnir að veita
sjónvarpi yfir ADSL í París,
Marseille, Nice og Lyon. Örar
breytingar í tækni hafa leitt til
þess að símafyrirtæki veita ekki
eingöngu hefðbundna símaþjón-
ustu heldur geta boðið upp á fjöl-
breytta, gagnvika afþreying-
armöguleika. Síminn er fyrirtæki
sem vill veita viðskiptavinum sín-
um fjölbreytta þjónustu í framtíð-
inni, svo sem í formi samskipta,
tölvuleikja og sjónvarpsdreifingar.
Það er ekki höfuðatriði með hvaða
tækni við veitum þjónustuna,
hvort sem það internetþjónusta og
sjónvarp um breiðband eða um
ADSL-kerfi Símans. Fjarskipta-
kerfi Símans myndar eina heild
þar sem þjónustan og möguleik-
arnir eru fjölmargir og spennandi.
Með gagnvirku sjónvarpi verður
möguleiki á að nýta ýmsa þjón-
ustu í sjónvarpi sem í dag er að-
eins aðgengileg um nettengda
tölvu eða GSM-síma. Má þar
nefna tölvupóst og smáskilaboð.
Þá má búast við að framboðið
komi til með að aukast nokkuð á
næstu árum þar sem ýmsir er-
lendir aðilar hafa sýnt áhuga á
dreifingu á efni um ljósleið-
arakerfi Símans. Samningur Sím-
ans um kaup á fjórðungshlut í efn-
isveitu styðja þau áform Símans
að þróa og efla stafrænt sjónvarp
á Íslandi þannig að það standist
alþjóðlegan samanburð.
Sjónvarpsþjónusta styrkir
dreifikerfi Símans
Eva Magnúsdóttir skrifar
um dreifikerfi Símans ’Síminn fer svipaða leiðog önnur framsækin
símafyrirtæki í heim-
inum.‘
Eva Magnúsdóttir
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Símans.
Á ÁRUM seinni heimsstyrjaldar varð
til mikill markaður fyrir múrsteina.
Einn af þeim sem settu upp steina-
steypu var Eyjólfur Jóhannsson
kenndur við Mjólkurfélagið.
Eyjólfur kom sér upp aðstöðu þar
sem mætast Hafnarfjarðar- og Vífils-
staðavegur.
Þarna í nágrenni fór svo að myndast
þéttbýli á stórum lóðum. Að styrjöld-
inni lokinni var á landi Eyjólfs skipu-
lagt einbýlishúsahverfi og var það
kallað Silfurtún. Sem sannur kapítal-
isti var Eyjólfur ekkert að blanda
sveitarfélaginu í þetta, hann lagði
skólp, vatn og götur. Lóðirnar voru
seldar á 25000 kr. árið 1958. Með við-
reisnarstjórninni fór hreppurinn að
leggja götur, þar sem heita flatir og
innheimta gatnagerðargjald. Eig-
endur Arnarness létu skipuleggja og
seldu nýríkum Reykvíkingum lóðir.
Einn eigendanna komst í skuld á bíla-
verkstæði og lét eigandann fá lóð upp í
skuldina, þar byggði hann hús með
rúmgóðum bílskúr. Í skúrnum stund-
aði hann sitt handverk, þetta pirraði
nágrannana sem kvörtuðu við sveit-
arstjórann Ólaf G. Einarsson. Ólafur
svaraði þá að lítið væri hægt að gera,
þetta væri eini maðurinn í hverfinu
sem ekki væri með vinnukonuútsvar.
Trúir upprunanum voru Garðbæingar
fljótt framarlega í byggingatækni, þar
var snemma sett upp húseiningaverk-
smiðja, gerði það Sigurlinni Péturs-
son. Verksmiðja Sigurlinna framleiddi
húseiningar úr steinsteypu, sú fyrsta
hér á landi. Á fleiri sviðum voru
Garðbæingar framarlega, þeir byrj-
uðu fljótt á því að ganga frá götum áð-
ur en byrjað var að byggja og höfðu
allar lagnir í sérstökum brautum við
hliðina á götunum.
Ágætur mannfræðingur var spurð-
ur að því hvernig Garðbæingar væru.
Hann hugsaði sig aðeins um og
svaraði svo: 10% eru venjulegt fólk,
5% eru búnir að meika það og 85% eru
alveg að meika það.
GESTUR GUNNARSSON,
tæknifræðingur,
Flókagötu 8, Reykjavík.
Garðabær
Frá Gesti Gunnarssyni: