Morgunblaðið - 10.09.2004, Page 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. SEPTEMBER 2004 11
VIÐAMIKLAR rannsóknir standa
nú yfir á hruni hörpuskeljarstofns-
ins í Breiðafirði. Hafrannsókna-
stofnun stendur fyrir margvísleg-
um rannsóknum auk hefðbundins
„skeljaralls“ og fisksjúkdómafræð-
ingar á Keldum eru að rannsaka
ástæður sýkingar í skelinni. Jafn-
framt hafa stjórnendur Sigurðar
Ágústssonar hf. í Stykkishólmi
ákveðið að fá til liðs við sig erlenda
aðila til að meta stöðuna og fram-
tíðarhorfur. Fyrirtækið hefur alla
tíð verið stærsta skelvinnsla á
landinu og hefur því orðið fyrir
verulegum skakkaföllum vegna
veiðibannsins.
Hrafnkell Eiríksson, fiskifræð-
ingur á Hafrannsóknastofnun, seg-
ir að mjög vel sé fylgzt með þróun-
inni í hörpudiskstofninum í
Breiðafirði.
Stofnmæling á
hörpudiski síðan 1978
„Við höfum verið með stofnmæl-
ingar, eins konar rall, sem hefur
verið með sama hætti síðustu árin
og svipuðum hætti allt frá árinu
1978.
Það eru tekin á annað hundrað
tog á föstum togstöðvum á firð-
inum í október og fáum við þannig
mjög góðar upplýsingar um stofn-
stærð, nýliðun og vöxt yngri ár-
ganga. Fyrir liggur að þrír yngstu
árgangarnir eru nú í meðallagi og
er sá elzti þeirra að koma inn í
veiðina. Engu að síður er stofninn
nú aðeins um 30% af því sem hann
var árið 2000.
Við könnum líka náttúruleg
dauðsföll í skelinni og það er ljóst
að þau eru minni í yngri skelinni,
en segja má að öll elzta skelin sé
dauð.
Við vitum hins vegar ekki hver
afdrif yngri skeljarinnar verða,
þegar hún eldist, en með því verð-
ur mjög vel fylgzt.
Hitaþol og sýking
Þá er verið að rannsaka áhrif
hlýnandi sjávar á skelina. Það er
ljóst að með vaxandi hita drepst
meira af skelinni, en hvort það er
vegna hitans eins eða annarra
þátta sem honum fylgja er ekki
vitað, en það getur verið að sýk-
ingin aukizt með hækkandi hita.
Vöktun stofnsins
Við erum með vöktunarverkefni
sem rekið er frá útibúi okkar í
Ólafsvík. Í því eru tekin regluleg
sýni og fylgzt með fisknýtingu í
skelinni, þroska kynkirtla og nátt-
úrulegum dauðsföllum. Við erum
með síritandi hitamæla á
ákveðnum stöðum í firðinum, sem
við lesum af í október og fáum
þannig upplýsingar um þróun hita-
stigsins. Við höfum svo auðvitað
haft upplýsingar úr afladagbókum
bátanna, en þar kom mjög skýrt
fram hvernig stofninn var að
hrynja þegar afli í togi fór úr 1.600
kílóum niður í 700 kíló. Loks má
nefna að við erum líka að fylgjast
með áhrifum hörpudiskveiðanna á
annað líf á svæðinu svo sem kross-
fisk og beitukóng. Við erum því að
mínu mati að gera það sem í okkar
valdi stendur til að rannsaka
hörpudiskinn og reyna að meta
hver framvindan geti orðið,“ segir
Hrafnkell Eiríksson.
Styðjum slíkt frumkvæði
Jóhann Sigurjónsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunar, segir ofur
eðlilegt að heimamenn leiti allra
leiða til að bregðast við þeirri al-
varlegu stöðu sem upp er komin og
jákvætt að leitað sé til aðila með
aðra reynslu en stofnunin hefur af
rannsóknum á hörpuskel. „Við vilj-
um gjarnan vinna með þessum að-
ilum og styðja við slíkt frumkvæði
og hefi ég rætt við heimamenn um
það. En eins og er sjáum við enga
einfalda lausn á þessum vanda og
getum á þessu stigi lítið spáð um
framvinduna með vissu. Hins veg-
ar munu niðurstöður rannsókna-
leiðangurs í október nk. varpa ljósi
á lifun ungskeljar sem bundnar
eru vonir við að skili sér brátt í
veiðistofninn,“ segir Jóhann.
Þrír yngstu árgangar
hörpudisks í meðallagi
Stofninn í Breiðafirði þó aðeins þriðjungur þess sem var árið 2000
LANDSSAMBAND íslenskra útvegs-
manna afhenti Háskólanum á Ak-
ureyri fullkomna neðansjáv-
armyndavél við athöfn á
miðvikudag. Um er að ræða tæki
sem getur tekið sjónvarpsmyndir
neðansjávar og er með stýribúnað,
kapal og farartæki, sem auk mynda-
véla getur borið margvísleg önnur
mælitæki og þá gera fjarstýrðir
griparmar mögulegt að taka sýni,
en þeir munu hafa í för með sér
byltingarkenndar umbætur á tækni-
legri rannsóknargetu neðansjávar.
„Það er ástæða til að gleðjast í
dag,“ sagði Þorsteinn Gunnarsson,
rektor Háskólans á Akureyri, en
hann gat þess að um væri að ræða
stærstu einstöku gjöf sem háskólinn
hefði fengið. Nefndi rektor að fram-
lagið væri mikilvægt varðandi rann-
sóknir, en hafið væri einn mikilvæg-
asti hluti lífríkisins og á því
byggðist okkar tilvera, en þó væri
það sennilega minnst rannsakað. Nauðsynlegt væri að
stórauka rannsóknir á fiskimiðum okkar Íslendinga
og kæmi neðansjávarmyndavélin sér því einkar vel.
Vélin verður í notkun um land allt, en rektor nefndi
t.d. að nýlega hefði Einar Hreinsson, sjávarútvegs-
fræðingur á Ísafirði, verið ráðinn lektor við Háskól-
ann á Akureyri og myndi vélin efla starfsemi háskól-
ans þar. Einar væri einn fremsti
veiðarfærasérfræðingur landsins og myndi hann
kenna og stunda rannsóknir í veiðitækni við háskól-
ann. Eins kæmi myndavélin að góðum notum við
kennslu nema í Sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóð-
anna sem væntanlegir væru norður innan tíðar.
„Við teljum að þessi neðansjávarmyndavél muni
skapa Háskólanum á Akureyri margvíslega nýja
möguleika á ýmsum rannsóknum í sjávarútvegs-
fræðum, fiskeldi, líftækni og umhverfisfræðum og
stuðla að því að rannsóknarstarfsemi við skólann
muni eflast enn frekar og styrkja stöðu hans sem
miðstöð rannsókna á sviði sjávarútvegsins og fiskeld-
isins á háskólastigi,“ sagði Björgólfur Jóhannsson,
stjórnarformaður Landssambands íslenskra útvegs-
manna, þegar hann afhenti myndavélina.
Hann sagði LÍÚ vilja stuðla að auknu samstarfi at-
vinnulífs og menntastofnana með það að markmiði að
bæta þekkingu og skilning, líklegt væri að aukið sam-
starf myndi skila báðum árangri þegar fram í sækti.
Sambandið hefði einnig lengi haft áhuga fyrir aukn-
um og bættum rannsóknum á lífríki hafsins og áhrif-
um veiðarfæra á það, en að mati þess hefði nokkuð
vantað upp á að rannsóknir á áhrifum veiðarfæra á
lífríkið væru fullnægjandi. „Ljós má vera að það
skiptir miklu máli fyrir sjávarútveg í nútíð og ekki
síður framtíð að vel sé staðið að þessum málum,“
sagði Björgólfur.
Dr. Björn Gunnarsson, forseti auðlindadeildar Há-
skólans á Akureyri, sagði tækið án vafa opnar marg-
ar nýjar dyr að þeim fræðasviðum sem deildin legði
áherslu á. Gat hann þess að næsta haust hæfist við
deildina rannsóknartengt meistaranám og hefði vélin
gífurlega þýðingu í tengslum við það. Helstu verkefni
neðansjávarmyndavélarinnar væru m.a. á sviði veið-
arfærarannsókna, rannsóknir á líf- og vistfræði nytja-
fiska sem og annarra lífvera sjávar, við rannsóknir á
eiginleikum hafsbotnsins og á seti og setflutningum
og loks vegna framkvæmda ýmiss konar, s.s. við
byggingu hafna, vegna mengunar og við umhverf-
ismat framkvæmda.
Nokkur verkefni eru þegar í burðarliðnum, m.a.
við Berg-Hugin, Samherja, Ísor og Norðurorku.
LÍÚ gefur Háskólanum á Akureyri neðansjávarmyndavél
Skapar nýja möguleika á
rannsóknum neðansjávar
Morgunblaðið/Kristján
Möguleikar Þorsteinn Gunnarson, rektor Háskólans á Akureyri, og
Björgólfur Jóhannsson, stjórnarformaður Landssambands íslenskra út-
vegsmanna, við neðansjávarmyndavélina.
ÚR VERINU
Í TILEFNI af fréttaflutningi vegna
úrskurðar úrskurðarnefndar fjar-
skipta- og póstmála vill Póst- og fjar-
skiptastofnun koma því á framfæri að
fjölmargar leiðir eru til að dreifa staf-
rænu sjónvarpsefni.
„Í fréttum Ríkissjónvarpsins og
Morgunblaðsins var því haldið fram
að Norðurljós byggi nú yfir 16 af 21
rás til stafrænna sjónvarpsútsend-
inga. Mikilvægt er að hafa í huga að
fjölmargar aðrar leiðir eru færar við
dreifingu stafræns sjónvarps. Þar má
nefna UHF/VHF tíðnir, KU-bandið,
MWS-bandið, gervihnetti, kapal og
breiðband. M.a. af þessari ástæðu tel-
ur Póst- og fjarskiptastofnun að
ákvörðun stofnunarinnar á sínum
tíma hafi ekki á nokkurn hátt tak-
markað möguleika á samkeppni í
dreifingu á stafrænu sjónvarpi,“ segir
í tilkynningu frá stofnuninni.
Þar segir að úrskurðurinn snúist
um svokallaðar MMDS-tíðnir, en ekki
um hefðbundnar sjónvarpstíðnir sem
algengt er að nota til sjónvarpsút-
sendinga hér á landi, þ.e. UHF/VHF-
tíðnir. „Takmarkaður fjöldi UHF/
VHF-tíðna er sem stendur nothæfur
til stafrænna sjónvarpsútsendinga og
mun hluti þeirra verða auglýstur til
umsóknar innan tíðar, en stofnunin
taldi rétt að doka við með slíka aug-
lýsingu á meðan viðræður hagsmuna-
aðila áttu sér stað um mögulegt sam-
starf í dreifingu stafræns sjónvarps.“
Stofnunin taldi, að því er fram kem-
ur í tilkynningu, það heppilegt að úr-
skurðarnefndin gæti tekið á efnisat-
riðum málsins, enda hefði ekki verið
talin ástæða til að bjóða út tíðnirnar.
„Í fyrsta lagi áttu útboðsreglur fjar-
skiptalaga á þeim tíma ekki við um
sjónvarpstíðnir, í öðru lagi var nóg
framboð af tíðnum og í þriðja lagi var
ekki um nýja úthlutun að ræða.“
Hins vegar segir að nauðsynlegt sé
að kærufrestir séu virtir svo að hand-
hafar tíðnileyfa eigi ekki á hættu að
leyfi þeirra séu véfengd löngu eftir út-
gáfu. Því hafi orðið að gera ýtrustu
kröfur varðandi formhlið kærunnar
og úrskurðarnefndinni var rétt að
hafna kröfunni þegar af þeirri ástæðu
að hún var of seint fram komin.
Kærufrestur er fjórar vikur, en í
þessu tilfelli barst kæra ekki fyrr en
u.þ.b. sex mánuðum eftir að kærend-
um var kunnugt um ákvörðunina.
Að sögn stofnunin er hægt að nota
fjölmörg tíðnisvið til stafrænna sjón-
varpsútsendinga, þar á meðal
MMDS. Notkun þessara MMDS-rása
segir stofnunin vera sértæka lausn
sem aðeins sé notuð í tveimur Evr-
ópuríkjum; Íslandi og Írlandi.
Íslenska útvarpsfélagið hefur frá
árinu 1993 haft heimild til að nota
tíðnisviðið og heimilaði Póst- og fjar-
skiptastofnun félaginu að nota 16 rás-
ir (128 MHz) áfram um nokkurt skeið,
en ekki var um nýja úthlutun að ræða.
„Samkvæmt alþjóðlegum sam-
þykktum er tíðnisvið þetta ætlað fyrir
þriðju kynslóð farsíma í framtíðinni
og því rennur notkunarréttur Ís-
lenska útvarpsfélagsins út eftir tæp
fimm ár hvað varðar helming rásanna
en eftir sjö ár fyrir hinn helminginn.
Tvær MMDS-rásir eru lausar í dag,
en engar umsóknir liggja fyrir um
heimild til að nýta þær til stafrænna
útsendinga.“
Stofnunin bendir á ýmsar leiðir
sem séu færar við dreifingu á staf-
rænu sjónvarpi. „Þar ber fyrst að
nefna gervihnattasendingar sem er
algengasta dreifingarleiðin fyrir staf-
rænt sjónvarp innan ESB. Næstal-
gengust eru kapalkerfi. Síminn hefur
rekið stafræna sjónvarpsþjónustu á
Breiðbandinu í nokkur ár og hyggst
nú ná til flestra landsmanna í gegnum
ADSL. Af þessari upptalningu má
vera ljóst að Póst- og fjarskiptastofn-
un hefur ekki á nokkurn hátt tak-
markað möguleika á samkeppni í
dreifingu á stafrænu sjónvarpi.“
Póst- og fjarskiptastofnun gerir
athugasemdir við fréttaflutning
Fjölmargar leiðir
færar við dreifingu
stafræns sjónvarps
HAFLIÐI Pétur Gíslason, formaður
Rannsóknasjóðs, segir engar breyt-
ingar hafa átt sér stað á grundvall-
aratriðum í úthlutunarreglum Rann-
sóknasjóðs. Því sé gagnrýni Runólfs
Ágústssonar, rektors Viðskiptahá-
skólans á Bifröst, og Vilhjálms Eg-
ilssonar, ráðuneytisstjóra sjávarút-
vegsráðuneytisins, á misskilningi
byggð.
„Rannsóknasjóður hefur ávallt
styrkt allt að helmingi heildarkostn-
aðar verkefna sem felst í beinum
kostnaði annars vegar og hins vegar
samrekstri og aðstöðu. Þessir þættir
eru metnir eins og áður hefur verið.
Uppfylla ekki kröfur?
Stjórn Rannsóknasjóðs áréttaði í
leiðbeiningum sínum fyrir úthlutun
ársins 2005 að hún teldi eðlilegt að
styrkjunum væri beint til launalið-
arins frekar en samreksturs og að-
stöðu, einkum hjá opinberum stofn-
unum því eðlilegra þótti að styrkja
launaliðinn heldur en t.d. afskriftir,
húsaleigu, orkukostnað o.fl. Það þýð-
ir þó ekki að í tilfellum þar sem þessi
kostnaður verður ekki greiddur á
annan hátt, að ekki sé hægt að koma
til móts við það. Ósk stjórnar Rann-
sóknasjóðs um að beina styrkjunum í
launaliðinn var borin fram í þeim til-
gangi að fjölga fólki við rannsóknir.“
Hafliði minnir á að sjóðurinn hafi
aldrei styrkt nema helming af heild-
arkostnaði við verkefni og því þurfi
afgangurinn að koma annars staðar
frá. „Eigi umsækjendur ekki mót-
framlag, þá er spurning hvort þeir
uppfylli kröfur sjóðsins um færni
umsækjenda, gæði rannsóknaverk-
efna og aðstöðu til að framkvæma
rannsóknirnar.“
Hafliði segir að í undantekningar-
tilvikum megi styrkja samrekstur og
aðstöðu, þó samkvæmt almennum
reglum Rannsóknasjóðs. „Ekkert
hefur því breyst,“ segir hann.
Varðandi gagnrýni Vilhjálms Eg-
ilssonar þess efnis að nýjar reglur
sjóðsins um að ekki megi greiða
kostnað vegna fastra starfsmanna
eða yfirvinnu þeirra, sem Vilhjálmur
segir ekki koma vel út fyrir Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins, bendir
Hafliði á að Vísindasjóður, Tækni-
sjóður og nú Rannsóknasjóður hafi
aldrei verið launasjóðir fyrir fólk í
föstu starfi.
Talað var um stjórn Rannís í frétt
blaðsins á miðvikudag, en þar átti að
standa stjórn Rannsóknasjóðs. Beð-
ist er velvirðingar á mistökunum.
Hafliði Pétur Gíslason, formaður
stjórnar Rannsóknasjóðs
Engar breytingar á
grundvallaratrið-
um úthlunarreglna