Morgunblaðið - 24.12.2004, Qupperneq 36

36 FÖSTUDAGUR 24. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VESTURHEIMI
E
nn eru jólin. Klukk-
an sex síðdegis má
reikna með að
landsmenn muni
langflestir hafa
kveikt á viðtækjum sínum og
heyra kirkjuklukkurnar hringja
inn jólin áður en útvarps-
jólamessan byrjar. Fastir liðir
eins og venjulega, enda eru jólin
ekki bara fæðingarhátíð frels-
arans heldur einnig hátíð hefð-
arinnar.
Flest er í föstum skorðum hjá
okkur; undirbúningurinn, gjaf-
irnar, jólakortin, matargerðin,
jólatréð, messuferðirnar, veisl-
urnar og fjölskylduboðin. Allt
eins og á síðustu jólum, nema við
erum einu árinu eldri (sumir
bústnari og
aðrir
grennri, eins
og gengur).
Reyndar
hafa óvenju
margir Ís-
lendingar
ákveðið að brjóta upp lífs-
mynstrið í ár, gera eitthvað
óhefðbundið og flykkjast á sama
staðinn; í sólskinið á Kanarí-
eyjum. Við hin sitjum heima og
höldum í hefðirnar. Ég veit ekki
um ykkur en ég vil hafa jólin
hvít, pakka undir lifandi jólatré
og hangikjötsilminn fylla krók og
kima á jóladag. Á stundum sem
þessum sé ég ekki fyrir mér sól-
skin og suðræna sambatónlist.
En áður en blessuð jólin ganga
í garð eiga áreiðanlega margir
eftir að fara á taugum við jóla-
undirbúning og innkaup á síðustu
stundu, hlaupandi kófsveittir á
milli verslana á Laugaveginum, í
Kringlunni eða Smáralind,
skömmu fyrir klukkan tólf á há-
degi í dag. Mér kæmi það ekki á
óvart að sjá slíkt myndskeið í
fréttatímum sjónvarpsstöðvanna
eftir hádegið. Það hefur að
minnsta kosti sést áður, og
reyndar verið svolítið skondið,
ekki síst þegar sýnt er á hraða
þöglu myndanna. Einhverra
hluta vegna hafa karlmenn verið í
meirihluta þessara síðbúnu við-
skiptavina, líklega í leit að jóla-
gjöf handa ,,elskunni sinni“.
Af hverju þetta stress? Hvern-
ig væri nú að við Íslendingar fær-
um að slaka örlítið á, vinna minna
og verja meiri tíma með fjöl-
skyldunni? Spenna bogann ekki
svona hátt og minnka hraðann í
lífsgæðakapphlaupinu? Eflaust
finnst einhverjum þessar spurn-
ingar vera orðnar þreyttar en
þær eiga að mínu mati ætíð fullt
erindi í umræðuna, ekki síst þeg-
ar við erum ekkert að bregðast
við þeim eða taka þær alvarlega.
,,Ertu búinn að láta skuld-
breyta lánunum hjá þér? Ætl-
arðu ekki að skoða hundrað pró-
sent lánin hjá bönkunum?“
Þessum spurningum og fleiri við-
líka hefur áreiðanlega rignt yfir
ykkur síðustu vikur og mánuði.
Þegar maður hefur svarað neit-
andi hefur örlað á undrunar- og
hneykslunarsvip sumra spyrj-
enda. Ég er kannski of varkár og
íhaldssamur en af einhverjum
ástæðum treysti ég ekki íbúða-
lánum bankanna. Þessi upp-
gangur þeirra og útrás er allt
saman of gott til að vera satt,
nánast eins og sætur dagdraum-
ur. Ég trúi enn á lögmálið góða
um að það sem fer upp mun á
endanum koma niður.
Síðustu daga hafa birst okkur
nokkrar sláandi fréttir upp úr
staðtölum almannatrygginga um
aukna neyslu á lyfjum og meiri
greiðsluþátttöku ríkisins í þeirri
neyslu, bæði hjá ungum og öldn-
um Íslendingum, konum sem
körlum. Neysla á tauga- og geð-
lyfjum fer sífellt vaxandi og
spurningin er hvernig þessi þró-
un endar, og hvenær. Þannig er
athyglisverð sú staðreynd að
konur á miðjum aldri virðast nota
geðlyf í meiri mæli en karlar á
sama aldri. Aukin geðlyfjanotkun
barna veldur einnig áhyggjum og
mér finnast háværar viðvör-
unarbjöllur klingja þegar lesa má
ummæli geðlæknis í Morgun-
blaðinu sl. þriðjudag þess efnis að
foreldrar barna með geðraskanir
séu farnir að viðhalda sjúkdóms-
einkennum barna sinna til að
missa ekki umönnunarbætur frá
Tryggingastofnun. Hvers eiga
þessi börn að gjalda? Þetta kallar
á tafarlausa lagabreytingu frá Al-
þingi svo að hægt verði að grípa
inn í, börnunum til bjargar.
Áður en andleg líðan lands-
manna fer á versta veg er það
meginverkefni verkalýðsfélaga í
kjarasamningum framtíðarinnar
að stytta vinnutíma fólks án þess
að það komi niður á launakjör-
unum og gefa því tækifæri til að
verja meiri tíma með börnunum
og öðrum okkar nánustu. Gleym-
um heldur ekki öldnum ætt-
ingjum okkar, þeir hafa alveg
eins og börnin mikla þörf fyrir
athygli og umhyggju. Tíðindi af
stöðu aldraðra á elliheimilum að
undanförnu sýna það.
Eitt fyrsta skrefið í styttingu
vinnutímans er að fjölga frídög-
um og byrja ætti á deginum í
dag, gera aðfangadag jóla að lög-
bundnum frídegi í landinu. Af-
greiðslutími verslana og fyr-
irtækja á aðventunni er orðinn
meiri en góðu hófi gegnir, opið til
tíu á kvöldin svo dögum skiptir.
Viðvaranir VR í gegnum árin
virðast litlu hafa skilað, versl-
unarmenn eru á þessum degi
orðnir dauðþreyttir eftir allan
hamaganginn síðustu vikurnar og
verslunareigendur ættu áreið-
anlega að vera búnir að fá meira
en nóg í peningakassann. Þess
vegna er algjör óþarfi að hafa op-
ið á aðfangadag. Okkur veitir
ekki af að slaka meira á og fá að
undirbúa jólin í friði og ró. Starf-
semi margra fyrirtækja er hvort
eð er lömuð í dag. Eitt sinn vann
ég hjá fyrirtæki sem gerði starfs-
mönnum sínum að vinna til há-
degis á aðfangadag. Það var al-
gjör tímasóun, menn nöguðu
blýanta og góndu út í loftið, biðu
þess heitt og innilega að klukkan
yrði tólf á hádegi. Þjóðfélagið er
að stórum hluta komið í frí og
það sést t.d. vel í leikskólum þar
sem langflest börnin eru skráð í
fríi í dag. Jólin eru hátíð ljóss og
friðar og vonandi verða þau það í
hugum og hjörtum allra lands-
manna, ekki bara sumra. Megi
jólin verða okkur gleðileg og að
mestu lyfjalaus.
Frí og frið-
ur á jólum
Áður en blessuð jólin ganga í garð
eiga áreiðanlega margir eftir að fara á
taugum við jólaundirbúning og
innkaup á síðustu stundu, hlaupandi
kófsveittir á milli verslana.
VIÐHORF
Eftir Björn Jó-
hann Björnsson
bjb@mbl.is
JÓLASKÁKÞRAUTIRNAR eru
upplagt viðfangsefni fyrir skák-
áhugamenn í rólegheitunum yfir jól-
in. Þrautirnar í ár eru misjafnlega
erfiðar, eins og jafnan er, en allir
ættu að finna eitthvað við sitt hæfi í
þeim sex skákstöðum, sem birtast
hér á eftir.
Lausnir verða birtar eftir jólin.
Góða skemmtun og gleðileg jól!
Svartur leikur og vinnur. Hvítur leikur og vinnur. Hvítur leikur og vinnur.
Svartur leikur og vinnur. Svartur leikur og heldur jafntefli. Hvítur leikur og vinnur.
Jólaskákþrautir
Bragi Kristjánsson
UNGMENNALANDSLIÐ
Kanada í íshokkíi lék í eftirlík-
ingu af búningi Fálkanna þegar
það vann landslið Finnlands 6-0
að viðstöddu fullu húsi, 15.015
manns, í nýju íþróttahöllinni í
Winnipeg í fyrrakvöld.
Fálkarnir urðu fyrstir til þess
að verða Ólympíumeistarar í ís-
hokkí. Allir leikmennirnir nema
einn voru af annarri kynslóð Ís-
lendinga í Winnipeg í Kanada og
með heims- og ólympíumeistara-
titlinum 1920 brutu þeir ísinn.
Síðan hefur íshokkí verið vinsæl-
asta íþróttagreinin í Kanada.
Síðsumars lék A-landslið Kan-
ada í eftirlíkingu af búningum
Fálkanna en leikurinn í fyrra-
kvöld markaði tímamót því þetta
var í fyrsta sinn sem lið lék í bún-
ingunum í Winnipeg síðan Fálk-
arnir voru og hétu. Af því tilefni
voru níu afkomendur þeirra kall-
aðir út á ísinn fyrir leik og voru
þeir ákaft hylltir af áhorfendum.
Heimsmeistarakeppni ung-
mennalandsliða í íshokkí (leik-
menn 21s árs og yngri) hefst í
Grand Forks í Bandaríkjunum á
laugardag og er lið Kanada talið
sigurstranglegast.
Morgunblaðið/Steinþór
June Patson (faðir hennar var leikmaður Fálkanna, Chris Fridfinnsson),
Audrey Fridfinnsson (William „Bill“ Friðfinnsson, faðir hennar, var bróð-
ir Chris og gjaldkeri liðsins) og Shirley McCreedy (faðir hennar Fred
Thordarson var einn af stofnendum Fálkanna) í treyjum Fálkanna, hlusta
á þjóðsöng Kanada. Leikmennirnir í baksýn.
„Fálkarnir“ á heimavelli
FJÓRIR Íslendingar borðuðu ís-
lenska kæsta skötu í Gimli, „höf-
uðstað Nýja Íslands“, í Kanada í
gær, og að sögn Grétars Axels-
sonar er þetta í annað sinn sem
íslensk skata er matreidd á Þor-
láksmessu í Gimli.
,,Við fengum gesti frá Íslandi í
heimsókn á dögunum og þar sem
stutt var í Þorláksmessu þótti
mér tilvalið að biðja fólkið um að
taka með skötu, hamsatólg og
rúgbrauð fyrir fjóra,“ segir Grét-
ar.
Um þessar mundir er um 40
stiga frost í Gimli. Grétar sýður
skötuna á gasgrilli sínu og lætur
kuldann ekki á sig fá. ,,Það þarf
ekki að standa yfir henni en hún
lyktar vel,“ segir Grétar.
Íslensk
skata í
Gimli
Morgunblaðið/Steinþór
Grétar Axelsson gerir „klárt“ fyrir skötuveisluna í Gimli.