Morgunblaðið - 30.01.2005, Qupperneq 20

20 SUNNUDAGUR 30. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
U
ndir drekavæng
heitir ný íslensk
barnaópera sem
frumsýnd verð-
ur í dag á Myrk-
um músíkdög-
um. Höfundur
tónlistar er Mist
Þorkelsdóttir en Messíana Tómas-
dóttir skrifar söguna auk þess sem
hún býr til leikmynd, búninga og
brúður og leikstýrir sýningunni.
Messíana hefur töluverða reynslu af
því að skrifa og setja upp óperur fyrir
ungmenni og hefur samið texta við og
sett á svið tvær óperur fyrir börn á
grunnskólaaldri, Sónötu árið 1994, en
þá samdi Hjálmar H. Ragnarsson
tónlistina, og Skuggaleikhús Ófelíu
árið 2001 við tónlist Lárusar H.
Grímssonar. Snemma á síðasta ári
setti hún svo á svið óperu fyrir ung-
linga, Dokaðu við, Kjartan Ólafsson
samdi tónlistina, og nú með fjórðu
barnaóperu sinni, Undir drekavæng,
höfðar Messíana til allra yngsta ald-
urshópsins, leikskólabarna og yngstu
grunnskólabarnanna.
Það eru þau Marta G. Halldórs-
dóttir og Bergþór Pálsson sem leika
og syngja hlutverkin tvö í Undir
drekavæng og Örn Magnússon leikur
á píanó, auk þess sem þau stýra öll
brúðum sem eru mikilvægur hluti af
sýningunni. Sýningin sjálf tekur
rúmlega hálftíma sem þykir passlegt
fyrir þann aldur sem um ræðir, það
er að segja börn á aldrinum tveggja
til átta ára, en börnin mæta klukku-
tíma fyrir sýninguna til að undirbúa
sig því þau taka þátt í sýningunni
með því að syngja og setja upp fugla-
grímur sem þau búa til sjálf.
„Já, börnin eru fuglar og taka þátt í
sýningunni sem fuglar. Þau læra
fuglahljóð og syngja fuglasöngva og
eru fjórir ólíkir hópar af fuglum;
hrafnar, heiðlóur, æðarfuglar og
rjúpur. Það er mjög létt að gera þess-
ar grímur, börnin þurfa bara að
klippa út, hefta og skreyta,“ segir
Messíana.
Auk fuglanna eru þrjár persónur í
verkinu, litli Dreki sem spilar á stóra
Drekavæng sem er flygillinn, Fjóla
fiðrildi í fiðrildastærð og Tígurinn
sem er í fullri mannsstærð. Svo
minnkar Tígurinn og verður að
hanskabrúðu, en fiðrildið stækkar og
fer í mannsstærð.
„Síðan jafnar þetta sig, en þegar
tígrisdýrið er búið að prófa að vera
svona lítið og fiðrildið er orðið lítið
aftur, þá ákveður Tígurinn að standa
með og vernda þá smáu því hann veit
hvað það er að vera lítill. Fiðrildið
bjargar Tígrinum þegar hann er lítill
með því að leyfa honum að búa í
blóminu sínu og þess vegna vill tígr-
isdýrið vernda og standa með nátt-
úrunni.“
Sýningarnar fara fram í Gerðu-
bergi og að sögn Messíönu stendur til
að halda opnar sýningar í dag og
sunnudagana 6. og 13. febrúar þar
sem börnin koma klukkutíma fyrr
eins og áður segir og undirbúa sig, en
svo verða fleiri sýningar skipulagðar
á leikskólum og í yngstu bekkjum
grunnskóla. Þá fer undirbúningurinn
fram í skólunum og börnin mæta á
sýningar með grímurnar sínar og bú-
in að hlusta á tónlistina af diski og
læra lögin. Einnig stendur til að
ferðast með sýninguna um landið og
til útlanda, en henni hefur þegar ver-
ið boðið til Finnlands.
Messíana segist reyna að vera við-
stödd hverja einustu sýningu verka
sinna.
„Með því að vera viðstödd þróa ég
sýninguna. Mér finnst mikilvægt að
upplifa salinn, að upplifa börnin og
heyra í þeim á eftir, þá veit ég svolítið
um hvernig þau taka sýningunni.
Þessi pínulitlu börn, hvernig þau setj-
ast og horfa og hlusta, ranka síðan við
sér til að syngja – og taka þá þátt af
lífi og sál – og finnst þau hafa áhrif á
framvinduna með söng sínum, og
samgleðjast svo í lokasöngnum. Ég
held að listauppeldi hafi þannig áhrif
á manneskjuna að hún verði hrein-
lega betri. Og það er kannski þess
vegna, meðal annars, sem ég er að
gera þessar barnaóperur.“
Stofnaði leikfélag með
krökkunum í hverfinu
Messíana er fædd árið 1940 og er
yngst níu systkina. Hún ólst upp í
Laugarásnum í Reykjavík þar sem
áhugi hennar á listum og listsköpun
vaknaði og hún fékk ung tækifæri til
að fá útrás fyrir áhuga sinn og for-
vitni.
„Ég var heppinn krakki, ég fékk
sjálf listauppeldi. Pabbi minn, Tómas
Albertsson, var óbóleikari og einn af
stofnendum Tónlistarfélags Reykja-
víkur og ég hafði svo gaman af tónlist
að ég fór mjög ung með honum á
flesta tónleika tónlistarfélagsins. Síð-
an þegar ég hafði aldur til fór ég bara
ein og þetta var mér geysilega mikils
virði. Á sama tíma, alveg frá því að ég
var átta ára, var ég í kórnum hjá Ing-
ólfi Guðbrandssyni – barnakór Laug-
arnesskóla – og það var mitt yndi, að
syngja. Hann kenndi okkur mikið og
það var raunveruleg tónlist sem við
sungum. Ég var alltaf teiknandi líka,
og komst á námskeið hjá Myndlist-
arskólanum í Reykjavík. Ég mætti
alltaf og sýndi góðan árangur og þeir
sem mættu alltaf fengu gjaldið end-
urgreitt, svo ég gat verið endalaust á
námskeiðum. Eitt námskeiðið var
hjá Gesti Þorgrímssyni í leir, en hann
sýndi okkur líka brúðuleikhús og þá
opnaðist fyrir mér alveg nýr heimur.
Þá hef ég verið svona tíu ára en fjöl-
skyldan mín segir mér reyndar að
fyrsta brúðuleikhúsið mitt hafi orðið
til þegar ég var tveggja ára. Þá bjó
ég víst til brúðu með því að stinga
hnykli ofan á herðatré. Svo talaði ég
við þessa brúðu og fyrir hana, og fjöl-
skyldan stóð og hló einhvers staðar í
felum. Svo stofnuðum við leikfélag
nokkrir krakkar þegar ég var í Laug-
arnesskóla. Þetta var í níu og tíu ára
bekk og við lékum og sungum fyrir
„litlu“ krakkana, sem sagt krakka
sem voru svona ári eða tveimur árum
yngri en við. Ég skrifaði yfirleitt
þessi leikrit og söngtexta, það var
venjulega eitthvað um álfa og í mín-
um sögum voru þetta allt rosalega
góðar verur, björguðu öllu og hjálp-
uðu fólki. Svo vorum við líka með
leiksýningar fyrir hverfið og vorum
ákveðin í því að við ætluðum ein-
hvern tímann að byggja okkur leik-
hús. Fullorðna fólkið hló að þessu og
við skildum ekki af hverju það var að
hlæja því okkur fannst þetta mjög
eðlilegt, að við gætum byggt okkur
leikhús.“
Erfitt að velja á milli listgreina
Þegar Messíana komst á unglings-
og fyrstu fullorðinsár sín hélt hún
áfram að sinna þeim mörgu listgrein-
um sem áttu hug hennar og sótti
námskeið og nám af ýmsu tagi.
Menntun hennar á sviði lista er þann-
ig mjög breið og fjölbreytt eins og
störf hennar síðar meir bera vitni
um. Auk eigin verka hefur Messíana
búið til leikmyndir og búninga fyrir
60–70 leiksýningar í leikhúsum hér á
landi og erlendis og haldið fjölmarg-
ar myndlistarsýningar þar sem
stundum hafa verið fluttar hennar
eigin tónsmíðar samdar með mynd-
verkunum. Þar að auki stofnaði hún
og rekur Strengjaleikhúsið sem sett
hefur upp margar sýningar sem hún
hefur staðið að. Messíana bjó erlend-
is í áratug þar sem hún sótti nám af
ýmsu tagi, meðal annars í Dan-
mörku, Færeyjum og Bretlandi.
En hvernig hófstu nám þitt í list-
um? Var það alltaf ætlun þín að
mennta þig og starfa að svo mörgum
ólíkum listgreinum?
„Ja, mér gekk alltaf vel í skóla, átti
auðvelt með að læra og fannst gaman
að þessu öllu. Ég ætlaði í langskóla-
nám, að verða listfræðingur eða eitt-
hvað í þá áttina, en raunveruleikinn
varð annar því ég þurfti að fara að
vinna strax eftir gagnfræðaskólapróf
úr Kvennaskólanum, en pabbi dó
þegar ég var fjórtán ára. Í Kvennó
var mikil og góð tungumálakennsla
og ég notaði fyrsta tækifæri sem mér
gafst til að komast til útlanda. Ég fór
út þegar ég var átján ára, en þangað
til var ég í leiklistarskóla og mynd-
listarskóla, og ætlaði að byrja í Pólý-
fónkórnum en tímasetningar stöng-
uðust á svo ég valdi leiklistina og
myndlistina, en mér fannst erfitt að
velja á milli listgreina. Ég bjó síðan í
útlöndum í tíu ár, kom heim 28 ára,
og þá var ég búin að eignast þrjú
börn. Þennan tíma var ég alltaf að
koma mér í nám í hinu og þessu. Ég
tók textíl, bæði þrykk og vefnað, og
náttúrlega frjálsa myndlist. Það var
síðan í listaháskólanum í Árósum að
ég kynntist einhverju alveg nýju. Ég
hafði aldrei hugsað út í það að mynd-
list og textíll og leiklist gætu samein-
ast í leikmyndagerð. Þetta var mjög
frjáls akademía og þarna voru nem-
endur sem unnu með skólanum í litlu
leikhúsunum í Árósum, svo ég var
mikið í þessum leikhúsum að stússa
og fékk að kíkja svolítið inn í þennan
heim. Síðan þegar ég kom heim vann
ég undir handleiðslu Magnúsar Páls-
sonar í lítilli tilraunadeild í Mynd-
lista- og handíðaskólanum og var líka
í sniðteikningu í handavinnukenn-
aradeildinni í Kennaraháskólanum
og svona ýmsu öðru jafnframt. Ég
gerði líka leikmyndir og búninga fyr-
ir Grímu, sem var á þeim tíma aðal
tilraunaleikhúsið og þar unnu at-
vinnuleikarar eftir vinnu í leikhúsun-
um. Á þessum tíma byrjaði ég að
mennta mig aðeins í brúðuleikhúsi,
og hef haldið því áfram í gegnum tíð-
ina, meðal annars í Frakklandi.“
Listkennsla á að vera mun ríkari
þáttur í skólakerfinu
Þú segir að listauppeldi hafi mann-
bætandi áhrif …
„Já, ég held að listauppeldi sé lyk-
illinn að betri heimi. Ég held að ef
það væru ókeypis tónlistar-, mynd-
listar- og leiklistartímar fyrir börn,
þá myndi það skila sér í margfalt
hamingjusamara fólki. Til dæmis öll
þessi ofvirkni sem verið er að gefa lyf
við, henni yrði þá beint inn á skap-
andi brautir. Og það er allt í lagi að
vera ofvirkur í listsköpun, það er
bara gott! Ég held að hver einasta
manneskja sé listamaður að upplagi.
Og börn eru listamenn, öll börn. Og
þau þurfa að fá útrás. Þau börn sem
fá listauppeldi eiga ekki að vera for-
réttindahópur og því á listkennsla að
vera mun ríkari þáttur í skólakerf-
inu. Öll börn eiga að hafa þennan
kost í ríkum mæli því þetta er hluti af
því að vera lifandi manneskja. Það er
sorglegt hvernig sumir fá aldrei
tækifæri til að fá útrás fyrir sköp-
unarþrá, sköpunarþörf og sköpunar-
getu, sem er eðlislæg. Það frústrerar
og hemur eitthvað, og ég held til
dæmis að mikið af ofvirkni sé bara
Listauppeldi er lykill
Morgunblaðið/Þorkell
Messíana Tómasdóttir hefur skrifað og sett upp fjórar óperur fyrir börn og unglinga. Sú nýjasta, Undir drekavæng, verður frumsýnd á Myrkum músíkdögum í dag.
Messíana Tómasdóttir er
listamaður sem hefur síður
en svo njörvað sig niður við
eitt listform. Myndlist, sviðs-
listir, skriftir og tónlist eru
meðal áhuga- og starfssviða
hennar sem hún sameinar oft
á tíðum í skrautlegum leik-
sýningum og óperum. Birna
Anna Björnsdóttir ræddi við
Messíönu um störf hennar og
hugmyndir um listauppeldi,
sem ganga meðal annars út
frá því að öll börn séu lista-
menn sem þurfi að fá útrás.
’Ég held að ef það væru ókeypis tónlistar-,myndlistar- og leiklistartímar fyrir börn, þá
myndi það skila sér í margfalt hamingjusam-
ara fólki. Til dæmis öll þessi ofvirkni sem ver-
ið er að gefa lyf við, henni yrði þá beint inn á
skapandi brautir. Og það er allt í lagi að vera
ofvirkur í listsköpun, það er bara gott!‘