Morgunblaðið - 07.02.2005, Blaðsíða 8

8 MÁNUDAGUR 7. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR

  
       


 ! "#$ %&

&'&( )
& *  '&+)
 



Faðir, fyrirgef henni, hún man ekki lengur hvað hún gerir.
Ungt fólk á Norður-löndum sem lend-ir í neysluskuld-
um vegna kostnaðarsams
lífsstíls virðist ekki skilja
til fullnustu þær fjárhags-
legu skuldbindingar sem
fyrirgreiðslur hjá lána-
stofnunum fela í sér að
mati skýrslu sérfræðinga
á vegum norræna ráð-
herraráðsins um fjárhags-
vandræði ungs fólks með
dýran lífsstíl. Unga fólkið
hafði hreinlega ekki áhuga
á slíkum atriðum og vissi
heldur ekki hvar átti að
leita upplýsinga um þessi
mál. Aðeins hluti þess
hóps sem rannsakaður var
gerði sér grein fyrir því að hann
hafði tekið fjárhagslega áhættu
sem gæti haft einhverjar afleið-
ingar.
Rannsóknin fór fram árið 2003
með því að tekin voru viðtöl við 28
ungmenni á aldrinum 18–30 ára í
Danmörku, Noregi, Finnlandi og
Íslandi. Athygli vakti að flestir
þátttakendur buðu sig fram á Ís-
landi eða 40 og var talað við tólf
þeirra. Mun erfiðar gekk að fá
ungmenni á hinum Norðurlönd-
unum til samstarfs og var því tal-
að við 5–6 manns frá hverju landi.
Svíþjóð tók ekki þátt í þessu. Þess
má geta að SÍNE, Samband ís-
lenskra námsmanna erlendis,
annaðist vinnu við íslenska hluta
rannsóknarinnar.
Eyðir í merkjafatnað
og skemmtanir
Í rannsókninni töluðu ung-
mennin um lífsstíl sinn og neyslu.
Fólkinu var skipt í þrjá hópa eftir
lífsstíl þess. Í fyrsta hópnum var
fólk á aldrinum 19–27 ára sem
eyddi t.d. í merkjafatnað, ferða-
lög, skemmtanir, GSM-síma og
góðan mat og lenti í skuldabasli.
Þessir skuldarar tóku mikið mið
af neyslumynstri vina sinna, öfugt
við það sem var uppi á teningnum
við fólkið í næsta hópi. Þar var um
að ræða einstaklinga á aldrinum
22–29 ára sem var ekki mikið und-
ir áhrifum frá vinunum þegar eytt
var í enn dýrari hluti s.s. í tölvur,
síma, húsbúnað og fleira. Það
spáði samt meira í hlutina heldur
en fólkið í fyrsta hópnum og tók
tillit til vaxta og verðs hlutanna.
Í þriðja hópnum var fólk á aldr-
inum 22–30 ára og hafði verið
hvað lengst í skuldum. Einkenn-
andi fyrir þennan hóp var hve
heimskulegar fjárfestingar fólkið
taldi sig hafa gert og það lagði
ekki eins mikla áherslu á munað
og hinir. Stefnuleysi einkenndi
þennan hóp og einnig hafði hann
minni tekjur en hinir hóparnir
tveir auk þess sem skuldarar inn-
an hans gátu ekki reitt sig á fjár-
hagsaðstoð foreldra. Fjárhags-
staðan hafði ennfremur haft
þyngri sálræn áhrif á þessa skuld-
ara en hina.
Skýrsluhöfundar segja í niður-
stöðum sínum að þótt skuldararn-
ir ungu kenni sjálfum sér um,
finnist þeim einnig að aðrir beri
nokkra ábyrgð, sérstaklega lán-
veitendurnir. Þá væri ábyrgð fjöl-
miðla nokkur með auglýsingum
um sínum auk þess sem nútíma-
samfélög á Norðurlöndum væru
mjög neysluvæn.
Unga fólkið reyndist ekki leita
sér aðstoðar fyrr en seint og um
síðir og vissi ekki af þeirri hjálp
sem í boði var í samfélaginu.
Skuldastaða þeirra var eigi að síð-
ur ekki talin nógu alvarleg til að
kalla á formlegt skuldauppgjör og
því var þeim oftast neitað um ráð-
gjöf ef eftir henni var leitað, segir
í skýrslunni. Varð þetta til þess að
fólkinu fannst því hafa mistekist.
Skýrsluhöfundar leggja mesta
áherslu á nokkur atriði til að
stemma stigu við skuldasöfnun
ungs fólks í því samhengi sem hér
um ræðir og telur þörf á ná til
fólksins með fræðslu m.a. í gegn-
um menntakerfið. Ná þurfi til
þeirra sem eru í áhættuhópi hvað
skuldasöfnun snertir og ná saman
varanlegri samninganefnd lykil-
aðila á þessu sviði s.s. löggjafann,
bankamenn, kaupmenn, neyt-
endasamtök, kennara, ráðgjafa og
stjórnmálamenn. Þá þurfi að efna
til opinberrar umræðu um hvað
teljist vera „viðunandi“ skuldastig
í samfélaginu og hvernig megi efla
eðlilega neyslu og lántöku. Þá er
talið mikilvægt hvernig eigi að
deila ábyrgðinni eða sýna ábyrgð-
arfulla hegðun á hinum frjálsa
markaði.
Mikill áhugi á
fjármálafræðslu
Ásta S. Helgadóttir, forstöðu-
maður Ráðgjafarstofu um fjármál
heimilanna, segir mikinn áhuga
vera fyrir fjármálafræðslu fyrir
ungmenni og einnig sé ljóst að Ís-
lendingar þurfi að taka enn betur
á sínum málum. Meðal þess sem
Starfsmenn Ráðgjafarstofu hafa
gert er að fara í 10. bekk grunn-
skóla og 1. bekk framhaldsskóla
til að ræða við nemendur um af-
leiðingar þess að lenda í vanskil-
um. Ásta segir að nemendurnir
hafi tekið þessari fræðslu mjög vel
og verið áhugasamir um málefnið.
Um leið hafi ákveðin vanþekking
komið í ljós en klárlega sé mikil
þörf á enn frekari fræðslu. Þessu
til viðbótar hafi Ráðgjafarstofa
aðstoðað nemendur í ritgerða-
skrifum sem hafi valið sér fjármál
unglinga að viðfangsefni.
Fréttaskýring | Skuldsett ungmenni með
dýran lífsstíl
Áttar sig ekki
á afleiðingum
Ungmenni taka fjármálafræðslu vel en
þörf er á enn meiri fræðslu
Ungmenni versla talsvert á Norðurlöndum.
GSM-símar, tölvur og
skemmtanir tekin á kredit

Það kostar sitt að vera með
dýran lífsstíl, sérstaklega þegar
maður hefur ekki efni á honum.
Þetta er reyndin með ófá ung-
menni sem fjármagna lífsstílinn
með lánum og yfirdrætti. Efla
þarf fjármálafræðslu til að fyr-
irbyggja skuldsetningu ungs
fólks og taka til umræðu hvað
teljist vera eðlilegt að skulda
mikið. Ný skýrsla norræna ráð-
herraráðsins fjallar um þennan
samfélagsvanda.
orsi@mbl.is