Morgunblaðið - 11.04.2005, Page 26

26 MÁNUDAGUR 11. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Erlendur Sig-mundsson fædd-
ist í Gröf á Höfða-
strönd 5. nóv. 1916.
Hann lést á LSH 1.
apríl síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Sigmundur Sig-
tryggsson, bóndi og
síðar verslunarmað-
ur á Siglufirði, f.
1889, d. 1975, og
kona hans Margrét
Erlendsdóttir hús-
freyja, f. 1894, d.
1959. Systir Erlend-
ar var Hulda Sig-
mundsdóttir, f. 1929, d. 1972. Upp-
eldissystur Erlendar eru Kristín
Rögnvaldsdóttir, f. 1922, og Sig-
ríður Sigurðardóttir, f. 1916, d.
1995.
Erlendur kvæntist 11. maí 1940
Margréti Sigríði Tómasdóttur, f.
21. maí 1915 í Hólum í Saurbæj-
arhreppi í Eyjafirði, d. 23. mars
1964. Foreldrar hennar voru Tóm-
as Benediktsson, bóndi og oddviti í
Saurbæjarhreppi, f. 1883, d. 1980,
og kona hans Sigurlína Einars-
ari, f. 30. maí 1946, gift Eymundi
Þór Runólfssyni, verkfræðingi, f.
24. júní 1940. Börn þeirra eru a)
Runólfur, f. 1969, kvæntur Jintönu
Chareonwong, b) Margrét Sigríð-
ur, f. 1971, og á hún þrjú börn,
Huga Þey, Hávar og Eyrúnu Úu.
Erlendur varð stúdent frá
Menntaskólanum á Akureyri 1938,
cand. theol. frá HÍ 1942, sóknar-
prestur í Seyðisfjarðarprestakalli
1942–1965, prófastur í Norður-
Múlaprófastsdæmi 1961–1965.
Hann var stundakennari við
barna- og unglingaskóla á Seyðis-
firði 1942–1965, skólastjóri Iðn-
skólans á Seyðisfirði 1954–1965,
framkvæmdastjóri Styrktarfélags
vangefinna 1965–1967, biskupsrit-
ari 1967–1975 og farprestur þjóð-
kirkjunnar 1975–1982.
Erlendur gegndi mörgum trún-
aðarstörfum, var m.a. formaður
fræðsluráðs Seyðisfjarðarkaup-
staðar í tvo áratugi og sat í skóla-
nefndum Hallormsstaðarskóla og
Húsmæðraskóla kirkjunnar á
Löngumýri. Hann átti sæti í yfir-
skattanefnd Seyðisfjarðar og
Norður-Múlasýslu í tæpan áratug.
Hann var kirkjuþingsmaður frá
1960–1962 og ritari Kirkjuráðs
1967–1975.
Útför Erlendar verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
dóttir, ljósmóðir, f.
1883, d. 1929. Erlend-
ur kvæntist 3. maí
1971 Ásu Jónsdóttur,
f. 1919, d. 1993
(skildu), og 7. júlí 1973
kvæntist hann Sigríði
Símonardóttur, f. 20.
ágúst 1920, d. 28.
mars 1995. Foreldrar
hennar voru Símon
Þórðarson, f. 1888, d.
1934, og kona hans
Ágústa Pálsdóttir, f.
1895, d. 1978. Dætur
Erlendar og Mar-
grétar eru: 1) Mar-
grét, kennari, f. 6. apríl 1942, gift
Helga Hafliðasyni, arkitekt, f. 2.
mars 1941. Börn þeirra eru: a)
Hafliði, f. 1964, í sambúð með
Ragnhildi Vigfúsdóttur og eiga
þau tvær dætur, Vigdísi og Hólm-
fríði. b) Erlendur, f. 1967, kvæntur
Kristínu Láru Friðjónsdóttur og
eiga þau eina dóttur, Margréti
Ólöfu. c) Ólöf Huld, f. 1974, í sam-
búð með Halldóri Kristni Júl-
íussyni og eiga þau einn son, Ófeig
Helga. 2) Álfhildur, leikskólakenn-
Hann birtist mér í þokunni á
Seyðisfirði, hár og grannur, ljós og
bjartur með glettnisglampa í aug-
um. Þetta var á morgni lífs míns
er ég steig þar á land til fundar
við Maggý mína, stúlkuna sem ég
var ákveðinn í að deila lífinu með.
Þau tóku á móti mér og saman ók-
um við heim í Framnes, prests-
setur staðarins, sem birtist mér
eins og ljómandi ævintýrahöll, um-
girt sjó á þrjá vegu. Þar beið móð-
irin, Margrét Tómasdóttir, sem
geislaði af alltumvefjandi hlýju, og
Álfhildur, unglingur með ofurlítinn
forvitnisglampa í augum. Hafi ég
kviðið þessu augnabliki, þá hvarf
sú tilfinning umsvifalaust við
fyrsta augnatillit og ég vissi að
upp frá því væri þetta líka fjöl-
skyldan mín. Þrátt fyrir þokuna
minnist ég þessa dags sem eins
hins bjartasta í lífi mínu.
Erlendur var í senn höfðingleg-
ur og alþýðlegur, skarpgreindur,
hagmæltur og músíkalskur. Hann
var vel lesinn og átti gott með að
spjalla við fólk. Slíkum manni vildi
ég líkjast og við urðum vinir upp
frá þessu. Margrét og Erlendur
voru eitt. Þau studdu hvort annað í
lífi og starfi, voru virt og vinsæl
meðal sóknarbarnanna, enda
kunnu þau bæði að gleðjast með
glöðum og sefa sorgir þegar þær
kvöddu dyra. Á heimilinu ríkti
friður, birta og gleði. Þar var ham-
ingja. Því miður stóð hún ekki
lengi því að Margrét veiktist af
krabbameini og lést tæpum þrem-
ur árum síðar, langt um aldur
fram. Ég held að enginn hafi skilið
til fulls hvílíkt áfall þetta varð Er-
lendi. Prestur sem sefaði sorgir
annarra þurfti nú huggunar við en
þá var ekki kominn tími áfalla-
hjálpar og umönnunar fyrir þá
sem áttu um sárt að binda. Í svart-
nætti sorgarinnar mátti því auð-
veldlega villast á gullnum veigum
gleðinnar og dreggjavíni óminn-
isins. Enda þótt hann væri bug-
aður, í raun aðeins hálfur maður,
varð hann aldrei bitur. Enn síður
glataði hann sinni einlægu trú þótt
baráttan við einmanaleikann væri
hörð og hann ætti erfiðar stundir
frammi fyrir guði sínum. Hann
sinnti störfum sínum af alúð og
boðskapur hans var ætíð hreinn og
tær, borinn fram af skáldlegri
snilld manns sem hafði afburðatök
á íslenskri tungu.
Þeir sem stóðu honum næst
reyndu að létta honum byrðar lífs-
ins og hjá okkur öllum átti hann
athvarf og margra góðra stunda er
að minnast í návist hans. Eitt sinn
dvaldist hann hjá okkur um skeið
og þá setti hann saman hundrað
vísnagátur, okkur og börnum okk-
ar til ómældrar ánægju. Hann orti
líka ljóð, sjálfum sér til hugar-
hægðar og öðrum til yndis, sum
þeirra eru lýrískar perlur sem
skipa honum á bekk bestu skálda.
Alla tíð fylgdist hann vel með,
hafði yndi af lestri góðra bóka og
ánægju af að ræða um það sem
hann var að lesa hverju sinni.
Hann var elskuríkur afi og stoltur
af afkomendum sínum sem hann
hafði skírt, alla með tölu.
Ógleymanleg er hringferð um
landið sem fyrst og fremst var
heitið til Seyðisfjarðar á 100 ára
afmælishátíð staðarins. Þar var
frumflutt hátíðarljóð sem hann
hafði ort af þessu tilefni og Jón
Þórarinsson samið lag við. Á þeim
sólskinsdegi var honum innilega
fagnað og gamlir Seyðfirðingar
þyrptust að til að rifja upp góðar
minningar frá liðinni tíð. Við fór-
um síðar í ferðinni um æskuslóðir
Margrétar í Eyjafirði og einnig
Skagafjörð þar sem hann sleit
barnsskónum og taldi fegurstu
sveit á Íslandi. Hann kunni mikið
af ljóðum og við hvert fjall, dal eða
fjörð fann hann viðeigandi vísu eða
sögu og stundum heilu kvæðin sem
hann flutti okkur til ómældrar
ánægju. Á ævikvöldi sínu dvaldi
hann á Hrafnistu í Reykjavík þar
sem vel var um hann hugsað og
verður seint fullþakkað. Þar hélt
hann um skeið bænastundir og
spilaði reglulega gömlu lögin á pí-
anó og fólkið tók undir. Eftir því
sem á ævina leið, mátti æ oftar
finna fyrir „gamla pabba“ frá ham-
ingjudögunum í Framnesi.
Aldrei hefur mér tekist að líkj-
ast honum eins og ég helst vildi en
að leiðarlokum er mér efst í huga
þakklæti fyrir að hafa átt þennan
góða og hjartahreina dreng að
tengdaföður og vini. Hann var
þess fullviss að hann fengi að
ganga út úr þokunni og verða aft-
ur eitt með Margréti sinni og það
er gott að trúa því að nú séu þau
aftur saman, böðuð birtu hins ei-
lífa ljóss.
Helgi Hafliðason.
Erlendar Sigmundssonar afa
míns minnist ég með hlýju og
söknuði. Víst var hann frjór og
skemmtilegur maður en góð-
mennskan var þó hans aðalsmerki.
Heimsókn til afa gerði mig, að mér
fannst, að betri manneskju og ég
finn að ylur minninganna um hann
mun fylgja mér áfram.
Við afi kynntumst ekki almenni-
lega fyrr en ég var orðin ungling-
ur, eiginlega að mínu frumkvæði.
Kannski hafði ég þá fyrst þroska
til þess að hlusta, það þurfti nefni-
lega að hlusta á afa. Ég leitaði til
hans og kom ekki að tómum kof-
unum hjá honum. Lífsviðhorf afa
var einfalt, öruggt og gott. Hann
trúði á guð. Hann var prestur og
notaði fá vel valin orð og vitnaði
gjarnan beint í heilaga ritningu.
Ég féll fyrir andagift hans þegar
hann jarðaði mág sinn Benedikt
Tómasson, árið 1990. Það var fal-
lega gert.
Afi hafði skáldgáfu sem hann
fékk mikla útrás fyrir í predik-
unum sínum en auk þess liggja
eftir hann nokkur ljóð. Hann var
vanur ræðumaður úr sinni prests-
tíð og talaði gjarnan hátt og
augnaráðið gat orðið ansi fjarrænt
þó svo það væri aðeins ein ung-
lingsstelpa að hlusta á hann. Nú
ætla ég að reyna að raða minn-
ingabrotunum hans afa saman sem
ég fékk svo oft að heyra.
Afi hafði lifað tímana tvenna
eins og von er með mann sem var
fæddur árið 1916. Hann var einka-
barn til 13 ára aldurs þegar Hulda
systir hans fæddist en átti jafn-
framt tvær fóstursystur. Hann ólst
upp í Hólakoti á Höfðaströnd þar
sem nóg var af fiskmeti. Amma
hans Guðbjörg sem ekki hafði
fengið að fara í barnaskóla en lært
að lesa af jafnaldra sínum með því
að skrifa í jörðina var ljóðelsk og
kenndi honum mikið af kveðskap.
Sem strákur hafði afi ljóst hár
og æði blá og stór augu og eitt
sinn birtist honum engill drottins í
Skagafirði og hann ákvað að verða
prestur. Heldur var þó tvísýnt
með skólagöngu vegna fátæktar en
Sigmundur faðir hans gat slegið
lán til þess að af henni gæti orðið.
Loks hættu foreldrar hans búskap
og fluttu til Siglufjarðar þar sen
Sigmundur fékkst við verslunar-
störf. Menntaskólaárin á Akureyri
voru afa að mörgu leyti erfið og
einn veturinn þurfti hann að hætta
námi og fara að vinna en Sigurður
skólameistari sendi þá eftir hon-
um. Skólagangan varð mikið gæfu-
spor fyrir afa, ekki síst vegna þess
að þar kynntist hann konunni
sinni, Margréti Sigríði Tómasdótt-
ur. Eftir stúdentspróf fluttu þau
til Reykjavíkur þar sem afi lærði
til prests. Þau giftu sig og eign-
uðust tvær dætur og bjuggu á
Seyðisfirði á meðan Margrét lifði.
Þeim líkaði vel á Seyðisfirði og
bjuggu þar í rúmlega 20 ár. Amma
hafði ekki síður skyldum að gegna
sem prestsfrú, stóð við hlið manns
sína og var hans stoð. Afi minn var
aðeins 47 ára þegar hann missti
konuna sína sem hann syrgði alla
tíð síðan.
Ég kveð þig nú, gamli góði afi
minn, með þakklæti fyrir öll ljóðin
og guðsorðin sem þú gafst mér og
læt fylgja kveðju frá Huga, Hávari
og Eyrúnu Úu sem þú skírðir öll.
Megi góður guð ávallt vera með
þér.
Margrét Sigríður Álfhildar-
og Eymundardóttir.
Lítill hnokki leggst við hlið afa
síns eftir matinn. Það er kært á
milli þeirra. Þeir hafa þennan sið
að leggja sig litla stund eftir mat-
inn og skiptast á sögum sem hefj-
ast á orðunum: Þegar ég var lítill,
þá varst þú ekki til... Í þetta skipt-
ið þegja þeir litla stund; kannski
hafa þeir borðað aðeins meira en
venjulega. Svo lýkur sá litli upp
rómi, svona til þess að hefja sam-
ræðurnar: „Jæja, afi minn, nú ferð
þú bráðum að deyja.“
Síðan eru liðin 38 ár. En nú er
hann farinn hann afi minn, fullur
tilhlökkunar um endurfundi við
hana ömmu mína. Endurfundi sem
hann hafði þráð í yfir fjóra ára-
tugi.
Sem prestur reyndist afi minn
syrgjendum stoð og stytta, kunni
að hugga og vekja von. Sjálfum
sér gat hann ekki miðlað slíku og
sorgin yfir missinum sótti hann
jafnan heim með reglulegu milli-
bili. Það var þeim fjölmörgu sem
vænt þótti um hann raun að hon-
um skyldi ekki takast að bægja frá
sér þeim skugga.
Þess á milli var afi kátur og fé-
lagslyndur, kunni að skemmta sér
og öðrum og mátti það allt eins
vera á hans kostnað. Hann var
skáldmæltur og með ríka frásagn-
argáfu, kunni utan að verk stór-
skálda þjóðarinnar og gat brotið
þau til mergjar. Afi var fagurkeri
íslenskrar tungu og flutti öðrum
betur ræður hvort heldur úr pre-
dikunarstól eða á mannamótum.
Auk þess spilaði hann vel eftir
eyranu og hljóp á milli tóntegunda
eftir raddsviði þeirra sem sungu.
Það var ómetanlegt forvitnum
strák að geta sótt í slíkan brunn.
Að eiga samleið með slíkum opnar
dyr að fegurð orðs og hugsunar og
býr með manni alla tíð.
Við nutum þess báðir að spjalla
saman um heima og geima og rök-
ræddum jafnt dægurmál og eilífð-
ina. Afi hafði varðveitt barnatrúna
og þroskað hana fallega. Trú hans
einkenndist af einlægri von og
kærleika og var laus við dómhörku
og hroka. Hann var ekki mikið fyr-
ir að dæma aðra menn, hann afi
minn, enda sannfærður um að öll
værum við ófullkomin og guði
þætti jafn vænt um okkur öll. En
geri guð einhvern mannamun er
ég þess fullviss að afi minn er
meðal þeirra sem honum þykir
vænst um.
Hafliði Helgason.
„Mikið eru þetta fallegar kart-
öflur,“ var afi vanur að segja þeg-
ar hann settist til borðs. Þessi
setning lýsir jákvæðni Erlendar
afa míns og þakklæti hans fyrir
daglegt brauð.
Hann var skemmtilegur maður,
stundum svolítið utan við sig og
gerði þá gjarnan grín að vitleys-
unni í sjálfum sér. Afi hafði mjög
gott vald á íslenskri tungu og tal-
aði bæði fallegt og kjarnyrt mál.
Hann var víðlesinn, las bæði fræði-
bækur, reyfara og bókmenntir
eins og hann orðaði það en það var
alls ekki allt sem féll undir það
síðastnefnda. Reyfarana og bók-
menntirnar las hann útafliggjandi
uppi í rúmi en þyngri bækur og þá
gjarnan fræðibækurnar las hann
sitjandi við skrifborðið sitt. Hann
var mikill ljóðaunnandi og lék sér
sjálfur að því að yrkja falleg kvæði
og vísur, hringhendur jafnt sem
sléttubönd og þó að hann hafi ort
mest fyrir skúffuna flaut ýmislegt
fallegt upp á yfirborðið sem við
fengum að njóta. Ekki var hann afi
minn tæknilega sinnaður enda
nægjusamur maður og ánægður ef
hann hafði útvarpið og nóg af bók-
um. Í hans huga var útvarpið bara
ein rás og ef einhver gerðist svo
djarfur að skipta um rás þá var út-
varpið bilað.
Ég kynntist afa best þegar ég
var 14 ára því að þá bjó hann í tvö
ár til skiptis heima hjá okkur og
hjá Álfhildi móðursystur minni. Á
þessum tíma dundaði hann sér við
að setja saman vísnagátur og ég
minnist þess hvað ég var spennt
að koma heim úr skólanum og
kljást við gátu dagsins.
Afi var mjög músíkalskur og
þær eru ógleymanlegar stundirnar
þegar hann settist við píanóið og
spilaði en það gerði hann oft og
iðulega þegar hann var hjá okkur.
Hann var nefnilega svo mikill
stemningsmaður og átti auðvelt
með að hrífa aðra með sér og fyrr
en varði voru allir farnir að syngja
og jafnvel spila með á hljóðfærin
sín. Afi kunni ógrynnin öll af lög-
um sem hann spilaði, flest eftir
eyranu. Á jóladag þegar fjölskyld-
urnar komu saman var heldur bet-
ur tilefni til að syngja og spila og
þá var nú gaman að eiga afa sem
gat spilað undir á píanó og sungið
með, tækifærið líka gripið, jólatréð
dregið fram og sungið með og
dansað í kringum það.
Afi var þakklátur fyrir að hafa
skírt alla sína afkomendur og hann
var líka stoltur af öllu fólkinu sínu
og það lét hann mann finna. Sem
lítilli stelpu þótti mér afar hentugt
að eiga afa sem var prestur því
sem ábyrg dúkkumamma varð
náttúrlega að blessa bæði dúkkur
og bangsa og það gerði hann líka
fyrir mig fyrir hálft orð. Sem full-
orðinni konu þykir mér vænt um
að hann blessaði mitt eigið barn í
skírninni. Þá hafði styrkur hans
dvínað mjög en viljinn var sterkur
og athöfnin bæði falleg og kær-
leiksrík eins og við mátti búast.
Það er skrítið að hugsa til þess að
ári síðar upp á dag kveðjum við
hann hinstu kveðju.
Ég er rík að hafa átt afa sem
gaf mér svo margt.
Hvíli hann í friði.
Ólöf Huld Helgadóttir.
Ég man hann fyrst við litla org-
elið hennar mömmu í stofunni okk-
ar heima. Grannir fingur dansa yf-
ir hvítar nótur og svartar. Hann
raular með: Engan grunar álfa-
kóngsins mæðu ... Ég stend við
orgelið og horfi á þennan frænda
minn sem hvorki er barn né full-
orðinn maður, hár og grannur með
gleraugu og eins og hann hafi
komið auga á leyndardóminn að
baki daganna. Mamma er frammi í
eldhúsi að taka til veitingar handa
systursyni sínum sem kominn er í
heimsókn, aufúsugestur, eftirlæti
systranna og skemmtilegur félagi
máganna, pabba og Sigmundar,
þótt ungur sé. Hann er í jólafríi,
kominn frá Akureyri til að halda
jól með foreldrum sínum og fjöl-
skyldu og hefur skotist upp eftir
til okkar að heilsa frænku sinni.
Síðan komu mörg jólaleyfi – og
mörg sumur. Erlendur frændi
minn verkamaður í Rauðku að
vinna sér fyrir námskostnaði. Er-
lendur frændi í gönguferð með
okkur úti á Strönd og lognið svo
dátt að maður trúir því að fjöllin
hafi brugðið á leik í sjónum. Er-
lendur að spjalla við pabba um
skáldskap og vísnagerð. Erlendur
við orgelið ...
Og allt í einu stígur ung og fal-
leg stúlka inn í sumarglaðan sól-
skinsleikinn. Margrét heitir hún
Tómasdóttir og ég skynja að
Maggý og mamma eru afar hrifnar
af þessari konu. Sjálfur þori ég
varla að horfa á hana, hvað þá að
yrða á hana, lítill og feiminn
pjakkur. Þarna hefst fagurt æv-
intýri – eða byrjaði það ef til vill á
Akureyri í gamla góða MA. Mar-
grét og Erlendur giftast, hann lýk-
ur guðfræðiprófi og þau flytja
austur á Seyðisfjörð sem á þeim
dögum var óralangt frá Siglufirði.
ERLENDUR
SIGMUNDSSON
Fagurt var mannlíf og fögur
var byggðin við sæinn.
Fuglarnir sungu af kæti
í sólskini björtu.
Og fagurt var ljóð þitt um fjörðinn
og vornæturblæinn.
Það fór eins og geisli beint inn
í nærstaddra hjörtu.
Fróm var þín greind og frjáls ertu
úr jarðlífsins þrautum
og fögur og heiðblá rís enn þín
seyðfirzka kirkja.
Drottinn þig leiði um eilífð
birtunnar brautum.
Ég bið þess í himninum haldir þú
áfram að yrkja.
Stefán Friðbjarnarson.
HINSTA KVEÐJA