Morgunblaðið - 05.09.2005, Blaðsíða 12

12 MÁNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNSTAÐUR





 

 





 
!"#$%&'()* +++,-.$-/-,%
Á SAFNASVÆÐINU að Görðum á
Akranesi er alltaf eitthvað að gerast.
Þar er opið allt árið og fyrir utan að
geta skoðað gömul hús og gamla
muni og nýrri er hægt að fylgjast
með lista- og handverksfólki að
störfum. Þar er líka Íþróttasafn,
Landmælingasafn og Steinaríki Ís-
lands og Hvalfjarðargangasafn,
safnbúð og veitingastaður. Næsta
laugardag gefst svo gestum tæki-
færi til að kynnast störfum til sveita
og sveitarómantíkinni af eigin raun
á Safnasvæðinu.
Starfsemin hófst í gamla prestbú-
staðnum að Görðum, elsta stein-
steypta húsinu á landinu, árið 1959.
Smám saman hefur bæst við starf-
semina, enda þó nokkuð landrými
sem söfnin hafa yfir að ráða. Á ár-
unum 2000 til 2001 var byggður
safnaskáli þar sem Íþróttasafnið,
Landmælingasafnið og Steinaríki
Íslands eru til húsa ásamt safnbúð
og veitingaaðstöðu.
Söfnin reyna að
skapa sér sérstöðu
Byggðasöfn eru mörg á Íslandi og
virðast njóta mikilla vinsælda. Jón
Allansson forstöðumaður Safna-
svæðisins á Akranesi segir að þó þau
séu mörg séu þau mjög mismunandi.
Í auknum mæli sé reynt að skapa
hverju og einu sérstöðu, oft í
tengslum við sögu byggðalagsins
eða fólk þaðan. Jón er sagnfræð-
ingur frá Háskóla Íslands og nam
einnig fornleifafræði og safnafræði
við Háskólann í Gautaborg í Svíþjóð.
Hann hefur verið forstöðumaður frá
1996.
„Við viljum skapa okkar eigin sér-
stöðu,“ sagði hann. „Þegar safna-
skálinn var byggður var ákveðið að
þar yrði, auk safnanna þriggja, safn-
búð og veitingaaðstaða svo hægt
væri að taka á móti hópum. Fólk
getur komið og skoðað söfnin á
svæðinu og sest svo niður og fengið
sér veitingar. Þetta þýðir að fólk
hefur lengri viðveru á svæðinu.
Sérstaða okkar er að miklu leyti
tengd sjónum og sjómennsku. Hér
höfum við komið upp bryggju þar
sem bátar liggja við. Kútter Sig-
urfari er hér einnig og gott dæmi um
slík skip. Þá leggjum við mikið upp
úr lifandi starfsemi. Í því felst meðal
annars að hér á svæðinu er bæði
gullsmíðaverkstæði og ker-
amikverkstæði. Þar starfar fólk allt
árið og gestir svæðisins geta komið
þarna inn og fylgst með vinnu þess.
Gamla stúkuhúsið á Akranesi er hér
á svæðinu núna og er verið að gera
það upp. Þar er fyrirhugað að gera
aðstöðu fyrir fleira handverksfólk.
Við höfum þegar fengið 5 – 6 fyr-
irspurnir frá áhugasömu fólki,“
sagði Jón.
Heillegir barnavettlingar
frá 10. öld
Hann segir að meðal sérstakra
muna í Byggðasafninu séu barna-
vettlingar frá því á 10. eða 11. öld.
Þeir eru ótrúlega heilir og með best
varðveittu munum hér á landi. „Þeir
fundust hér í Heynesi, en í mýri,
sem gerir það að verkum að þeir
hafa varðveist svona einstaklega vel.
Við höfum fengið þessa vettlinga að
láni frá Þjóðminjasafninu auk fleiri
muna sem fundist hafa á þessu
svæði, svo sem í Heynesi og á Hval-
fjarðarströnd.
Svo eigum við eins og önnur
byggðasöfn fjöldann allan af rokk-
um, strokkum og öskum. Þótt ekki
sé hægt að hafa þetta allt til sýnis
reynum við að koma þeim fyrir þar
sem við á, í baðstofu, þar sem sýnd
er textílgerð eða heimilishald al-
mennt. Þessum munum er svo skipt
út af og til.“
Má ekki gleyma
samtímaminjum
Nokkur gömul hús standa á
Safnasvæðinu, byggð á árunum 1875
til 1905, þar á meðal eru hús frá
Akranesi sem átti að rífa. Öll hafa
þau þó verið talin þess virði að varð-
veita þau. Lítið fallegt hús vakti at-
hygli og sagði Jón þetta hús hafa
verið kallað Háskólann, en þar stigu
margir Skagamenn sín fyrstu skref
á menntabrautinni þegar þeir fóru í
tímakennslu í húsinu. Verið er að
gera húsin upp smám saman. Ekk-
ert hefur verið ákveðið um það hvað
verði í þeim, en áhugi er á að koma
til dæmis upp krambúð í einhverju
þeirra.
„Við megum ekki gleyma að huga
vel að samtímaminjum og höfum
lagt töluvert upp úr því hér,“ sagði
Jón. „Það gengur ekki að eltast bara
við hluti sem eru 100 ára og eldri.
Tæknin þróast svo ört að tæki og tól
sem við notum í dag geta verið orðin
úrelt á morgun. Það skiptir máli að
henda ekki öllu. Þess vegna reynum
við að halda í og safna ýmsum hlut-
um, eins og t.d. umbúðum. Nýlega
áskotnaðist okkur heill kassi af
Prins póló með gömlu umbúðunum
og einnig Coca Cola í glerflöskum.
Þetta tvennt á svo sannarlega stóran
sess í þjóðarsögunni.“
„Við söfnum líka plötuspilurum,
upptökutækjum, myndbandstöku-
vélum og síðast en ekki síst gsm-
símum. Þeir hafa svo sannarlega
þróast hratt á síðustu árum.
Nýlega áskotnuðust okkur 8 stór-
ir kassar af talstöðum, radörum, lór-
antækjum og fleiru úr bátum. Þetta
eru tæki frá árunum 1940 til 1990 og
ég er ekki viss um að til sé annars
staðar á einum stað öll sú flóra.“
Í sjálfu Byggðasafnshúsinu sem
teiknað var af Ormari Þór Guð-
mundssyni og var byggt á árunum
1968 – 1970 er grunnsýning safns-
ins. Jón sagði húsið þannig upp
byggt að erfitt væri að breyta sýn-
ingum nema með mikilli fyrirhöfn.
Draumurinn sé að byggja annan
sýningarskála á svæðinu, enda nóg
pláss. Þar væri hægt að skipta út
sýningum með einfaldari hætti.
„Hér eru ýmis áform um framtíð-
aruppbyggingu. Við erum alls ekki
hætt og hugsum stórt,“ sagði hann.
Undanfarin ár hefur verið efnt til
viðburðaveislu á Skaga. Hún stend-
ur yfir frá byrjun maí til september
og hefur hluti hennar farið fram á
Safnasvæðinu. „Hér hafa verið ýms-
ar uppákomur tengdar sjónum, til
dæmis á sjómannadaginn, bílum,
öðrum farartækjum og síðast en
ekki síst kleinumeistaramót. Núna
ætlum við að leggja áherslu á sveita-
rómantíkina laugardaginn 10. sept-
ember í samvinnu við hreppana í
kring, sem einnig eiga aðild að safn-
inu.
Sveitarómantík og
nóg af kjötsúpu
Efnt verður til mikillar kjötsúpu-
veislu þar sem hver hreppur sendir
einn til tvo keppendur. Gestir velja
síðan bestu kjötsúpuna og verður sú
uppskrift notuð hér á veitinga-
staðnum. Við getum lofað því að það
verður nóg af kjötsúpu á boðstólum
á laugardaginn. Hestamenn ætla að
vera með eitthvert sprell og einnig
hljóðfæraleikarar. Dagurinn endar
síðan með alvöru sveitaballi. Þeir
sem þreytast í dansinum geta kastað
sér í heybagga til að hvíla sig. Tón-
listin verður í anda sveitaballanna,
alla vega verður spilað á harm-
onikkur og fiðlur. Kannski fá þeir
líka að spreyta sig sem geta spilað á
þvottabretti, greiðu eða sög.
Það verður sem sagt alvöru
sveitarómantík á Safnasvæðinu í
stóru sirkustjaldi á laugardaginn.
Þessar uppákomur allar hafa verið
ótrúlega vinsælar og gestir á þeim
hafa skipt þúsundum.“
„Við megum ekki gleyma að huga vel að samtímaminjum og höfum lagt
töluvert upp úr því hér.“ Jón Allansson, forstöðumaður Safnasvæðisins.
Morgunblaðið/Ásdís HaraldsdóttirKútter Sigurfari og bátarnir við bryggjuna.
Lifandi safn með sérstöðu og sveitarómantík
Eftir Ásdísi Haraldsdóttur
asdish@mbl.is
VESTURLAND