Morgunblaðið - 05.09.2005, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2005 15
DAGLEGT LÍF | HEILSA
Umbo›s- og sölua›ili
sími: 551 9239
Vali› fæ›ubótarefni ársins 2002 í Finnlandi
Minnistöflur
 Spurning:
Er hettusótt að ganga? Hvað veldur
henni ?
 Svar:
Nei, hettusótt er ekki að ganga en
samkvæmt Farsóttafréttum greind-
ust nýverið þrír einstaklingar með
hettusótt. Þeir voru á aldrinum 19-
25 ára.
Vitað er að amk. tveir ein-
staklinganna höfðu ekki verið bólu-
settir gegn hettusótt og að tveir ein-
staklinganna höfðu verið á ferðalagi
í Englandi. Þar og víðar hafa far-
aldrar brotist út hjá óbólusettu
fólki. Hettusótt er veirusýking
(sýklalyf duga ekki) sem veldur hita
og bólgu í munnvatnskirtlum fyrst
og fremst fyrir framan eyru og aft-
an og niður á neðri kjálka. Með-
göngutími er oftast 2-3 vikur eftir
að einstaklingur varð útsettur fyrir
smiti.
Sumir sem smitast fá engin ein-
kenni. Stundum getur þó sýkingin
verið alvarleg, einkum hjá ungling-
um og fullorðnum. Bólga í eistum á
sér stað í um það bil 20% kynþroska
karla, heyrnarskerðing í 4% , bris-
bólga er ívið sjaldgæfari og heila-
og heilahimnubólga er sjaldgæf.
Stúlkur geta jafnvel fengið bólgu
í eggjastokka sem líkist botn-
langabólgu. Ófrískar konur geta
misst fóstur.
Smithættan er langmest u.þb.
þremur dögum áður en einkenni
koma fram og fjórum dögum á eftir.
Árið 1989 hófst bólusetning gegn
hettusótt hér á landi en áður hafði
hún verið landlæg. Tilfellin sem
greinst hafa nú eru þau fyrstu síðan
1999.
Notað er svonefnt MMR bóluefni
sem veitir einnig vörn gegn rauðum
hundum og mislingum. Mælt er með
því að öll börn 18 mánaða og 12 ára
fái MMR bólusetningu. Ungu fólki
eldra en 18 ára, sem hvorki hefur
fengið hettusótt né verið bólusett er
ráðlagt að tala við sinn lækni.
MMR bóluefnið er öruggt og
mjög áhrifaríkt til að koma í veg
fyrir að bólusettur einstaklingur
sýkist. Stundum fær bólusettur ein-
staklingur smá hitavellu, sem geng-
ur fljótt yfir. Það eru engin tengsl
við heilaskaða eða einhverfu (aut-
ism) í kjölfar MMR bólusetningar.
Rétt er enn að vekja athygli á að
bólusetningar eru mjög áhrifaríkar
til að koma í veg fyrir sjúkdóma
sem bólusett er gegn. Þar sem bólu-
setning er almenn eru litlar líkur á
faröldrum. Heilbrigðiskerfi okkar
er gott. Þéttriðið net heilsugæslu
um allt land sér til þess að til-
mælum sóttvarnarlæknis sé fylgt.
Það heyrir til undantekninga ef ís-
lensk börn og ungmenni eru ekki
fullbólusett skv. tilmælum hans.
Þannig er því miður ekki raunin í
löndum sem við berum okkur sam-
an við, svo sem í 2-3 klst. flugtíma
héðan.
Gríðarlegar framfarir hafa orðið í
læknisfræði síðustu 50-60 árin.
Meðferð á ýmsum kvillum hefur
stórbatnað og tækniframfarir svo
sem í rannsóknum eru ævintýra-
legar. Þó deyja uþb. 1.000.000 börn í
heiminum árlega vegna mislinga!
Við skulum því ekki gleyma að
ónæmisaðgerðir barna eru trúlega
mesta bylting í læknisfræði á allri
síðustu öld til að koma í veg fyrir
lífshættulega sjúkdóma, sem engin
sértæk lyf eru til við.
 HVERJU SVARAR LÆKNIRINN?|
Björgvin Á. Bjarnason og Kristjana S. Kjartansdóttir læknar svara fyrirspurnum lesenda
Er hettusótt að ganga?
Morgunblaðið/Ásdís
Mælt er með því að öll börn 18 mánaða og 12 ára fái MMR-bólusetningu.
Lesendur geta haft samband við
Morgunblaðið og komið með fyr-
irspurnir til læknanna.
Síminn er 5691225.
MIKIL neysla á rauðu kjöti get-
ur aukið líkur á krabbameini í
endaþarmi, að því er ný evr-
ópsk rannsókn hefur leitt í ljós
og m.a. er greint frá á vef
MSNBC. Rannsóknin styður
fyrri rannsóknir á þessu sviði. Í
ljós kom að þeir sem neyttu
rauðs kjöts í mestum mæli áttu
35% frekar á hættu að fá
krabbamein í endaþarmi en
þeir sem neyttu minnst.
Krabbameinsáhættan eykst
reyndar með mjög litlu magni
af þessari fæðu. Ef neyslan fer
yfir u.þ.b. 165 g af rauðu kjöti
og unnum kjötvörum á dag
lendir fólk í áhættuhópi. Kjötið
sem um ræðir er nautakjöt,
svínakjöt, lambakjöt og kálfa-
kjöt, auk þess pylsur, beikon og
ýmiss konar kjöt álegg. Banda-
ríska krabbameinsfélagið mæl-
ir með því að fólk takmarki
daglega neyslu á rauðu kjöti
við 90 g á dag eða minna. Fisk-
ur ætti að vera á borðum tvisv-
ar í viku og grænmetisneysla
mikil.
 RANNSÓKN
Rautt
kjöt og
krabba-
mein
BÖRN sem fæðast eftir of langa
meðgöngu, þ.e. meira en 42 vikur,
geta verið í meiri hættu en önnur á
að fá taugaskaða, að því er sænsk
rannsókn
leiðir í ljós. Í
Göteborgs
Posten kem-
ur fram að
börn sem
fæðast eftir
42. viku
meðgöngu eru oftar veik á fyrstu
vikum ævinnar en börn sem fæðast
eftir venjulega meðgöngulengd.
Ástæðan getur verið sú að börnin
eru stór við fæðingu og að fæðingin
hefur oft verið vandkvæðum bundin.
Hingað til hefur þessum börnum
ekki verið fylgt eftir fram á forskóla-
aldur en í rannsókninni sem um ræð-
ir var 354 börnum sem fæddust á
Huddinge-sjúkrahúsi í Svíþjóð árið
1991 fylgt eftir. Skýrslur frá ung-
barnavernd og heilsugæslu voru
skoðaðar m.t.t. vitsmuna- og líkams-
þroska. Einhvers konar taugaskaði
eða vandamál fundust hjá 5,5%
barnanna sem fæddust eftir venju-
lega meðgöngulengd. Í hópnum sem
fæddist eftir 42. viku voru slík
vandamál hjá 13%, þ.e. það hlutfall
stóðst ekki öll próf sem lögð eru fyr-
ir í barnaeftirliti.
Hættan á að börn sem fæðast eftir
venjulega meðgöngulengd greinist
með einhvers konar taugaskaða er
því tvöföld miðað við samanburð-
arhópinn. „Við höfum fundið sam-
band þarna á milli en orsakirnar vit-
um við ekki um,“ segir Katarina
Lindström barnataugalæknir sem
stýrði rannsókninni.
 BÖRN
Of löng með-
ganga eykur
líkur á
taugaskaða