Morgunblaðið - 12.09.2005, Síða 20

20 MÁNUDAGUR 12. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í Fréttablaðinu 17.
ágúst er forsíðufrétt
um að börn verði lík-
lega send heim af
leikskólum í Reykja-
vík vegna manneklu.
Formaður mennta-
ráðs segir samkeppni
um vinnuafl gríð-
arlega. „Þensla á
vinnumarkaði er gíf-
urleg og atvinnuleysi
komið niður í nánast
ekki neitt.“ Þetta
segir kannski meira
en ætlunin var. Þetta
segir að Reykjavík-
urborg rekur starf-
semi sína á þeim for-
sendum að hægt sé
að nýta vandræði
fólks þegar atvinnu-
ástand er slæmt og
fá það í vinnu fyrir
lágmarkslaun. Í
þessu endurspeglast
mikið virðingarleysi
bæði gagnvart
starfsfólkinu og almenningi sem
þarfnast þjónustu borgarinnar.
En það er reyndar ekkert nýtt að
borgarstofnanir séu í vandræðum
með starfsfólk vegna of lágra
launa. Kannski einmitt þar sem
mest ríður á að hafa gott og stöð-
ugt starfsfólk, í ýmsum umönn-
unarstörfum, er stöðug mannekla
og starfsfólk stoppar stutt við.
Síðan hefur hver fréttin rekið
aðra um slæmt ástand sem í sum-
um tilvikum jaðrar við neyðar-
ástand í skólum, leikskólum og
heilbrigðisstofnunum. Þetta
ástand á ekki bara við um
Reykjavík, almennt eru bæði rík-
ið og sveitarfélög að borga léleg
laun. Það kom fram í einhverju
blaði um daginn að byrjunarlaun í
lægstu aldursþrepum í þeim
störfum sem hér um ræðir eru
gjarnan á bilinu 112 til 117 þús-
und, en það þýðir þá að starfs-
maður sem er orðinn 45 ára og
hefur öðlast einhverja starfs-
reynslu getur kannski slefast upp
í 130 til 140 þúsund krónur. Það
má reyndar líta svo á að með
þessum lágu launum séu starfs-
mennirnir að greiða niður þjón-
ustu ríkisins og sveitarfélaganna.
Þetta kemur út eins og þeir væru
að borga miklu hærri skatt en
aðrir, þessi skattur er reyndar
ekki bókfærður sem slíkur en nið-
urstaðan er sú sama: lægri út-
borguð laun. Mættum við þá ekki
biðja frekar um að skattprósent-
an sé almennt hækkuð og deilt á
alla íbúana. Hins vegar væri
hækkun skattleysismarka auðvit-
að kjarabót fyrir hina tekjulægri.
Þegar við í samninganefndum
stéttarfélaga opinberra starfs-
manna setjumst niður til samn-
inga, þá er tvennu borið við gegn
almennilegum launahækkunum:
annars vegar er ekki til fjármagn
til að borga þau laun sem sann-
gjörn gætu talist, en hins vegar,
og ekki síður, væri það bara óá-
byrgt að semja um slík laun, jafn-
vel þótt fjármagn væri fyrir
hendi, af því að það mundi raska
jafnvæginu á vinnumarkaðnum,
hleypa af stað launaskriði og koll-
keyra allt. Já, sanngjörn hækkun
á launum ófaglærðs
starfsmanns á leik-
skóla með 115 þúsund
krónur á mánuði eða
faglærðs starfsmanns
með 170 þúsund krón-
ur mundi kollvarpa
öllu heila klabbinu.
En það gerist ekkert
þótt mánaðarlaun
stjórnenda fyrirtækja
hoppi upp um einhver
hundruð þúsunda
króna eða gerðir séu
starfslokasamningar
upp á tugi milljóna.
Þá sjáum við hverjir
axla í raun mestu
ábyrgðina í þessu
samfélagi. Reykjavík-
urborg og fleiri sveit-
arfélög hafa verið að
vinna ágæta vinnu að
undanförnu í sam-
starfi við stéttar-
félögin. Þar á ég við
starfsmatið, sem
mörgum þótti reyndar
gefa lítið í aðra hönd, en starfs-
mat eitt og sér tryggir auðvitað
ekki almennar launahækkanir þó
að samið hafi verið um ákveðnar
upphæðir til að laga launin að
niðurstöðum matsins. Reyndar
þarf að setja miklu meira fé í
kerfið til að ná fram tilætluðum
breytingum. Nú fara í hönd
samningaviðræður Reykjavík-
urborgar og Starfsmannafélags
Reykjavíkurborgar. Í þeim við-
ræðum þarf að hafa tvennt að
leiðarljósi: Annarsvegar þarf
borgin að leggja fram á næsta
samningstímabili nægilegt fé til
að ljúka endurröðun í samræmi
við starfsmatið. Hins vegar þarf
að koma launum starfsmanna
Reykjavíkurborgar almennt í það
horf að þau verði ekki lægri en
gerist á almennum vinnumarkaði
þegar atvinnuástand er í lagi.
Eitt meginmarkmið starfsmatsins
er að draga úr kynjabundnum
launamun. Það markmið næst
hins vegar aldrei meðan Reykja-
víkurborg rekur láglaunastefnu
að öðru leyti. Það eru sem sagt
þrenn rök fyrir því að Reykjavík-
urborg taki sig nú á og semji um
verulegar launahækkanir til
handa starfsmönnum sínum: í
fyrsta lagi einfaldlega að starfs-
mennirnir fái sanngjörn laun, í
öðru lagi að ná markmiðum
starfsmatsins um launajafnrétti
kynjanna og í þriðja lagi að
tryggja góða þjónustu borg-
arinnar. En það er borgarstjórnar
að taka ákvörðun um þetta. Það
þýðir ekkert fyrir borgarfull-
trúana að varpa kjarasamning-
unum bara í hendur samninga-
nefndar borgarinnar. Spurningin
er: vill borgarstjórn Reykjavíkur
komast út úr þessu fari láglauna-
stefnunnar? Og þá er ég ekki að
tala um 50 milljónir af liðnum
ófyrirséð útgjöld til að mæta
kostnaði vegna yfirvinnu og álags
sem borgarráð samþykkti 8. sept-
ember, enda geta þær greiðslur
aldrei komið kjarasamningi neitt
við. Ég er að tala um kjarasamn-
inga sem koma í veg fyrir að í
framtíðinni þurfi að grípa til
svona reddinga svo að borgin geti
haldið uppi lágmarksþjónustu.
Borgarstjórn verður að varpa
ábyrgðinni á stöðugleika efna-
hagskerfisins af herðum sínum og
starfsmanna sinna. Almennileg
laun handa þeim sem sinna op-
inberri þjónustu er spurning um
pólitískan vilja og stefnu.
Laun hjá Reykja-
víkurborg verða
að hækka
Einar Ólafsson fjallar um laun
starfsmanna Reykjavík-
urborgar
Einar Ólafsson
’Almennileglaun handa þeim
sem sinna op-
inberri þjónustu
er spurning um
pólitískan vilja
og stefnu.‘
Höfundur er bókavörður
og í samninganefnd St.Rv.
SEM formaður menningar- og
menntamála í Reykavíkurborg
tek ég undir áskorun opins fund-
ar Bandalags íslenskra lista-
manna og listdansara
um að mennta-
málaráðherra felli úr
gildi ákvörðun um að
loka Listdansskól-
anum í vor.
Mér hefur borist
fundargerð kenn-
arafundar í Listdans-
skólanum sem hald-
inn var 16. ágúst sl.
Þar segir meðal ann-
ars um málflutning
fulltrúa ráðuneytis:
„Framhaldsskólinn
verði í MH og grunn-
skólinn fari til sveitarfélaganna.
Listdansskólinn verði lagður nið-
ur haustið 2006. Gengið verði frá
nýrri námskrá 45 eininga til
stúdentsprófs … Kennsla á
grunnskólastigi heyrir undir
sveitarfélögin og koma verður í
ljós hvernig þau mál verða
leyst … Ekkert hefur verið rætt
við sveitarfélögin.“
Hér stendur skýrt: Ekkert hef-
ur verið rætt við sveitarfélögin,
og get ég vottað að það er alveg
hárrétt hvað varðar Reykjavík-
urborg. Það er nýmæli að ráðu-
neytið gefi út í tilskipanastíl að
listdanskennsla „á grunn-
skólastigi heyri undir sveit-
arfélögin“. Í hvaða lög er vísað?
Ég velti fyrir mér hvers konar
framtíðarsýn það er um listnám í
mikilvægri grein að segja: „koma
verði í ljós hvernig þau mál verða
leyst“. Hefur ráðuneytið yfirleitt
nokkra sýn á það hvernig grunn-
og framhaldsnám í listum eins og
tónlist, dansi, sviðslist og mynd-
list á að vera háttað? Svo mikið
er víst að eigi listnám í dansi að
miðast við getu eins framhalds-
skóla eins og MH að leysa úr því
með 45 einingum til
stúdentsprófs og
„koma verði í ljós“
hvernig grunnnám sé
leyst eigum við tæp-
ast von á metn-
aðarfullu danslífi hér
á landi.
Framtíðarsýn
um listnám
Á undanförnum
misserum hafa sveit-
arfélögin þrýst á um
að ríkisvaldið axli
raunverulega ábyrgð
á framhaldsnámi í tónlist eins og
öðrum námsgreinum. Ég sat m.a.
í viðræðunefnd fyrir hönd Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga þar
sem aðeins tókst að ná fram lít-
ilfjörlegum tilslökunum ríkisins
til bráðabirgða. Þær eru svipaðar
og nú á að innleiða með dansinn
á framhaldsstigi. Á hverju
strandaði? Skýrri sýn um hvernig
standa ætti að kröfuharðasta og
metnaðarfyllsta námi þeirra sem
vilja helga sig listinni. Svo dregst
endalaust að endurskoða lög um
tónlistarnám. Á meðan ríkisvaldið
þráast við að koma með lausn um
tónlistarnám á framhaldsstigi
tekur Reykjavíkurborg á sig að
halda uppi því metnaðarfulla
námi á þessu stigi sem hingað til
hefur verið, af þeirri ástæðu að
við viljum ekki tapa heilli kynslóð
tónlistarfólks í undanfærslu-
brögðum ráðuneytisins.
Hræddur er ég um að ein-
hverjum hefði brugðið ef Reykja-
víkurborg hefði tilkynnt um miðj-
an síðasta mánuð að hún myndi
leggja niður styrki til framhalds-
náms í tónlist án fyrirvara eða án
viðræðu við nokkurn sem að kem-
ur. En þau vinnubrögð viðhefur
ráðuneytið með dansinn. Hvers
konar framtíðarsýn er þetta um
listnám í landinu? Við eigum
listaháskóla, en okkur vantar
lista-framhaldsskóla þar sem
hæfustu nemendum okkar í tón-
list, dansi, myndlist og sviðs-
listum stendur til boða kröfuhart
og metnaðarfullt nám. Hættum
við þessa vitleysu. Nú er tími til
að hugsa stórt og horfa vítt til
þess hvernig við viljum byggja
upp listnám í öllum helstu grein-
um á Íslandi. Reykjavíkurborg
hefur þar af miklu að miðla og
vilja til að taka þátt í mótun
framtíðarstefnu um þessi mál.
Listdansskólinn: Óráð
Stefán Jón Hafstein
fjallar um listnám ’Nú er tími til að hugsastórt og horfa vítt til
þess hvernig við viljum
byggja upp listnám í öll-
um helstu greinum á Ís-
landi. Reykjavíkurborg
hefur þar af miklu að
miðla og vilja til að taka
þátt í mótun framtíð-
arstefnu um þessi mál.‘
Stefán Jón Hafstein
Höfundur er formaður
borgarráðs Reykjavíkurborgar.
FLESTIR foreldrar þurfa að
sjá á eftir barni sínu í gæslu þeg-
ar fæðingarorlofi lýkur hvort sem
þeim líkar betur eða verr, til þess
að halda í stöður sín-
ar á vinnumark-
aðnum. Vinir og
vandamenn eru yf-
irleitt einnig útivinn-
andi svo foreldrar
verða að treysta á þá
þjónustu sem þeirra
bæjarfélag veitir.
Reykjavíkurborg
greiðir niður dag-
gjöld vegna barna
sem eru í gæslu hjá
dagforeldrum og í
einkareknum leik-
skólum frá 6 mánaða
aldri. Foreldrar ættu
því að hafa þessa valmöguleika,
en sú er yfirleitt ekki raunin.
Ekki er rekstrargrundvöllur fyrir
yngsta aldurshópinn í einkarekn-
um leikskólum vegna þess að nið-
urgreiðslurnar frá borginni eru
umtalsvert lægri fyrir 6–17 mán-
aða börn en fyrir 18–24 mánaða
börn. Fyrir átta klukkustunda
gæslu á þjónustusamningi A
hækka mánaðarlegar niður-
greiðslur vegna 18–24 mánaða
barna sem hér segir: Fyrir börn
einstæðra foreldra um 132%,
hjónafólks um 279% og námsfólks
um 251%. Þessar greiðslur lækka
síðan árlega til fimm ára aldurs
og eru þá orðnar líkari upphafs-
greiðslunum. Hinsvegar eru nið-
urgreiðslurnar til dagforeldra
þær sömu fyrir alla aldurshópa
og eru svipaðar þeim greiðslum
sem einkaskólarnir fá fyrir
yngsta aldurshópinn, sem ekki er
rekstrargrundvöllur fyrir. Dag-
foreldrar/dagmæður gæta nú að-
allega yngstu barnanna sem eru
frá 6–24 mánaða aldri sem virðist
vera kostnaðarsamasti aldurshóp-
urinn.
Dagforeldrar starfa undir
ströngu eftirliti daggæsluráðgjafa
á vegum Leikskóla Reykjavíkur.
Þeir eru í sjálfstætt
starfandi ábyrgð-
arstöðu og þurfa því
réttilega að uppfylla
ströng skilyrði til
þess að fá starfsleyfi.
Kostnaður er mikill
við reksturinn, meðal
annars vegna örygg-
iskrafna, húsbúnaðar
og leikfangakaupa.
Vegna samkenndar
við foreldra eiga dag-
foreldrar erfitt með
að hækka gjaldskrá
sína og reyna því að
hafa greiðslurnar í
lágmarki. Þeir eru nú að berjast
fyrir því að niðurgreiðslur á
gjöldum foreldra verði hækkaðar
fyrir börnin í þeirra umsjá til
þess að rekstrargrundvöllur verði
fyrir starfi þeirra. Nú er svo
komið að dagforeldrum fer ört
fækkandi og eru margir foreldrar
með yngstu börnin því í stökustu
vandræðum með að koma þeim
fyrir. Þó tilvera stéttarinnar í
borginni virðist hreinlega í húfi
hefur lítið komið út úr viðræðum
hennar við borgaryfirvöld. Á
kannski það sama fyrir þeim að
liggja og starfskonum gæsluvalla
Reykjavíkurborgar? Gæsluvell-
irnir eru nú því miður liðin tíð og
munu börnin fara á mis við að
kynnast þeim líflega og góða
anda sem þar ríkti. Einnig er
skortur á starfsfólki í mörgum
leikskólum borgarinnar vegna
lágra launa, sem veldur því að oft
fá börnin ekki pláss fyrr en þau
eru orðin tveggja ára. Foreldrum
er því þröngur stakkur skorinn
og lítið er um raunverulegt val
eða úrræði.
Taka má Garðabæ til fyrir-
myndar í þessum efnum. Þar hef-
ur val um dagforeldri eða leik-
skóla verið gert að raunhæfum
valkosti fyrir foreldra. Var það
gert með því að hækka niður-
greiðslur frá 1. september sl. fyr-
ir börn sem náð hafa eins árs
aldri, bæði hjá dagforeldrum og
einkareknu leikskólunum. Með
þessu hefur kostnaður foreldra
verið jafnaður og ættu þeir að
geta valið þá þjónustu sem hent-
ar þeirra barni óháð efnahag. Til
samanburðar má nefna að hjóna-
fólk og sambúðarfólk fær nú nið-
urgreitt 40 þúsund krónur mán-
aðarlega í ellefu mánuði á ári
fyrir 8 stunda vistun barns hjá
dagforeldri í Garðabæ, á meðan
Reykjavíkurborg greiðir aðeins
13.600 krónur.
Umönnunarstörf hljóta að telj-
ast með veigameiri störfum vel-
ferðarsamfélags en eru samt ekki
metin að verðleikum þegar kemur
að launum. Með jafnréttisbarátt-
unni er launavitund kvenna orðið
sterkari, þeim finnst ekki lengur
sjálfsagt að þiggja lág laun fyrir
annasöm og ábyrgðafull störf.
Látið dagforeldra
ekki eina um að berjast
Sigrún Berg Sigurðardóttir
fjallar um dagvistunarmál ’Umönnunarstörfhljóta að teljast með
veigameiri störfum vel-
ferðarsamfélags en eru
samt ekki metin að
verðleikum þegar kem-
ur að launum.‘
Sigrún Berg
Sigurðardóttir
Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
smáauglýsingar
mbl.is