Morgunblaðið - 18.10.2005, Page 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
S
tundum virðist ekkert lát
ætla að verða á fréttum af
hvers kyns hamförum um
allan heim. Stríðsfréttir
og fréttir af nátt-
úruhamförum eins og flóðbylgjunni í
Asíu, fellibyljum í N- og S-Ameríku
og nú síðast jarðskjálftanum í Pak-
istan láta engan ósnortinn, hvorki
börn né fullorðna, en foreldrar eru oft
tvístígandi um hvernig þeir geta auð-
veldað börnum sínum að takast á við
hörmungarnar. Samtökin Save the
Children tóku saman slík hollráð eftir
árásirnar 11. september 2001 og fyrir
ári létu samtökin Barnaheill, Save the
Children á Íslandi, þýða þau.
Um er að ræða tíu hollráð til for-
eldra eins og t.d.: Slökktu á sjónvarp-
inu. Fréttaumfjöllun og myndir af
hamförum geta orðið ungum börnum
um megn. Ekki er víst að þau geri sér
grein fyrir því að hættan sé liðin hjá
og um sé að ræða síendurtekna
fréttaumfjöllun um það
sem gerðist. Of mikið sjón-
varpsáhorf hefur einnig
neikvæð áhrif bæði á ung-
linga og fullorðna. Því er
skynsamlegast að tak-
marka sjónvarpsnotkun
allra fjölskyldumeðlima.
Sólveig Ásgrímsdóttir
sálfræðingur og for-
stöðumaður Stuðla var einn af stofn-
endum Barnaheilla og sat í stjórn
samtakanna til margra ára. Hún
veitti faglega ráðgjöf vegna hollráð-
anna tíu þegar þau voru þýdd. Að
hennar mati er það þarft verk að
kynna hollráðin og hún fagnaði því
framtaki Barnaheilla að þýða þau á
sínum tíma. Eitt af ráðunum er eins
og áður sagði að takmarka sjónvarps-
notkun barna. Mörgum reynist það
erfitt þar sem sjónvarpið virðist vera
stanslaust í gangi. Sólveig segir ekki
hægt að nefna ákveðinn aldur sem al-
gilt viðmið um hvenær börn eru tilbú-
in að horfa á sjónvarpsfréttir. Það
fari eftir mati foreldra, þroska barns
og persónuleika. Sum börn eru við-
kvæm, hvort sem það er eftir nei-
kvæðar persónulegar upplifanir eða
að eðlisfari. „Sum sex ára börn eru
tilbúin til að horfa á sjónvarpsfréttir á
meðan sum níu ára börn eru of við-
kvæm,“ segir Sólveig. Ef börn horfa á
sjónvarpsfréttir ættu foreldrar að
vera með þeim til að útskýra og tala
um það sem fyrir augu ber, en mikið
af hamfarafréttum er alls ekki við
barna hæfi, eins og Sólveig bendir á.
„Ef sérstaklega er varað við fréttum
af fréttaþul ættu foreldrar að fara eft-
ir þeim tilmælum og fara með
barninu út. Ekki senda barnið fram
og halda sjálfir áfram að horfa. Það er
alltaf hægt að skoða fréttirnar aftur á
Netinu eða í seinni fréttum.
Öryggi og stuðningur
Þriðja hollráðið hljóðar svo: Veittu
barninu öryggi og andlegan stuðning.
Fullvissaðu barnið um að öll áhersla
sé lögð á að koma þeim börnum til
hjálpar sem orðið hafa fórnarlömb
hamfaranna. Notaðu tækifærið til að
benda barninu á að komi einhvern
tímann til neyðarástands
hér á heimaslóðum munir
þú fyrst og fremst hugsa
um að tryggja öryggi
þess. Sólveig leggur
áherslu á að það skipti
miklu að ræða við börnin
en ekki síður að foreldrar
íhugi það sem þeir segi við
aðra þegar börnin heyra
til. „Það er ekki trúverðugt ef foreldri
tjáir ótta sinn við aðra svo barnið
heyri til eftir að hafa sagt barninu að
allt verði í lagi. Það er því mikilvægt
að hugsa út í eigin viðbrögð.“
Halda jafnvel að allir muni deyja
Sólveig nefnir nýjar fréttir af
fuglaflensunni sem dæmi um fréttir
sem þarf að ræða við börnin og út-
skýra. „Þetta hefur sums staðar verið
í æsifréttastíl og sum börn geta verið
skelfingu lostin, jafnvel haldið að
fuglaflensan sé alveg að koma og allir
muni deyja. Því er mikilvægt að for-
eldrar afli sér traustra upplýsinga frá
sérfræðingum eða heilbrigðisyf-
irvöldum til að geta útskýrt stöðuna
fyrir börnum sínum.“ Oft er talað um
tímaskort í nútímasamfélagi og í
sjötta hollráðinu eru foreldrar hvattir
til að gefa sér meiri tíma til samvista
með börnum sínum: Verðu auknum
tíma með barninu þínu. Barnið hefur
þörf fyrir nálægð þína til að geta
fundið til öryggis. Talaðu við barnið,
leiktu við það og það sem mestu máli
skiptir – hlustaðu á það. Gefðu þér
aukinn tíma til að gera eitthvað
skemmtilegt með barninu þínu.
Lestu fyrir barnið þegar það er kom-
ið upp í rúm og besta leiðin til að
hjálpa ungum börnum að sofna er að
syngja þau í svefn.
Líka fyrir foreldra unglinga
Hollráðin tíu eru ætluð foreldrum
barna á öllum aldri, líka unglinga,
eins og m.a. kemur fram í fimmta
hollráðinu: Vertu við öllu búin/nn.
Börn upplifa hamfarir með mis-
jöfnum hætti, Með auknum þroska
breytist skilningsgeta þeirra og til-
finningasvigrúmið eykst. Ung börn
treysta fyrst og fremst á foreldra sína
til að útskýra hvað gerst hefur en
eldri börn og unglingar fá fréttir af
atburðunum úr ýmsum áttum, sem ef
til vill eru ekkki eins áreiðanlegar.
Samhliða meiri þroska og dýpri skiln-
ingi á hörmungunum geta unglingar
orðið fyrir miklum áhrifum af því sem
þeim berst til eyrna. Enda þótt þeir
virðist vera fljótari að jafna sig en
yngri börn hafa þeir engu að síður
þörf fyrir aukinn stuðning, ást og
hlýju frá foreldrum sínum. Sólveig
segir mikilvægt að gleyma ekki ung-
lingunum. „Litlu börnin gera sér síð-
ur grein fyrir hættum sem verið er að
flytja fréttir af, hvort sem það eru
hamfarir eða kannski fuglaflensan.
Eldri börnin skilja meira og vita hve
varnarlaus við erum. Það er því jafn-
mikilvægt að ræða við unglingana og
hlusta á þá. Unglingarnir geta verið
mjög kvíðnir án þess að þeir geti tjáð
það og foreldrar þurfa að vera á verði
gagnvart því.“
Sólveig ráðleggur fjölskyldum því
að ræða málin á opinn og ábyrgan
hátt til að minnka kvíða hjá börnum
og fullorðnum.
Áttunda hollráðið hljóðar svo:
Sýndu samhug. Legðu þig fram um
að sýna samúð með þeim þjóðum sem
orðið hafa illa úti í hamförunum. Not-
aðu tækifærið og kenndu barninu
samhygð; við deilum þessari plánetu
með öðrum þjóðum heims og þurfum
að hjálpa hvert öðru í neyð.
 UPPELDI |Horfst í augu við hamfarir
Morgunblaðið/Sverrir
Eftir Steingerði Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is
TENGLAR
.....................................................
www.barnaheill.is
Frétta-
umfjöllun og
myndir af
hamförum
geta orðið
ungum börn-
um um megn.
Upplifa
atburði með
misjöfnum hætti
Fréttir af hamförum eins og fuglaflensunni hafa sumstaðar verið í æsifréttastíl og einhver börn geta verið skelf-
ingu lostin, þau halda jafnvel að fuglaflensan sé að koma strax á morgun og að allir muni deyja.
T
ónlistarmaðurinn Geir
Ólafsson hlúir að heils-
unni með ýmsu móti.
„Ég held mér í formi
til að geta sinnt því
sem er mikilvægast í lífinu, ást-
inni. Ég held mér í formi með því
að reykja ekki og drekka ekki
áfengi. Og ég held mér í formi
með því að vera í heilbrigðum lík-
ama sem ég sinni með því að taka
á því í ræktinni í Sporthúsinu í
Kópavogi, undir dyggri stjórn
besta þjálfara í heimi sem er sjálf-
ur Gilsenegger. Hann er gríð-
arlega grimmur á mér og sýnir
enga miskunn, það er ekkert hægt
að svindla hjá honum,“ segir Geir
sem fer þrisvar í viku til Gilseneg-
gers, klukkutíma í senn. „Það er
líka alveg nóg, því eitt af því mik-
ilvægasta í líkamsrækt er hvíldin,
því með henni næst mesta virknin.
Fólk klikkar oft á þessu og æfir
alltof mikið og er þá að ganga á
vöðvana í stað þess að byggja þá
upp. Þegar maður er að byggja
upp vöðva, eins og ég er að gera,
er mjög mikilvægt að hvíla vel til
að vöðvarnir fái alla þá næringu
sem þeir þurfa til að stækka.“
Geir segir gríðarlega mikilvægt
að halda sér í góðu formi, bæði
líkamlega og andlega. „Í þessu nú-
tímaþjóðfélagi sem við búum í, er
svo mikið áreiti og til að standa
það sem best af sér verður maður
að vera í góðu jafnvægi, bæði á
líkama og sál. Mér finnst mjög
slakandi fyrir sálina að fara í
ræktina en til að hlúa að sálinni
reyni ég að vera eins heiðarlegur
og mögulegt er, reyni að vera
kurteis og koma vel fram við
náungann. Mér finnst mjög áríð-
andi að vera glaður og tala ekki
illa um náungann og vera þol-
inmóður og æðrulaus.“
Sál og líkami þurfa
að vera í jafnvægi
Morgunblaðið/Árni Torfason
Geir Ólafsson segist hreyfa sig undir dyggri stjórn besta þjálfara í heimi.
 HREYFING | Geir Ólafsson tekur á því í
ræktinni undir stjórn Gilseneggers
HITAMÆLAR til að mæla lík-
amshita eru misjafnir að gæð-
um og í sænskri könnun kom í
ljós að einn sem er á mark-
aðnum getur beinlínis verið
hættulegur. Það er snudduhita-
mælir frá Philips sem hætta er á
að festist í hálsi barna, að því er
fram kemur í Svenska Dagbla-
det. Níu hitamælar á sænska
markaðnum voru prófaðir af
fyrirtækinu Consumer Content
og munurinn á nákvæmni og því
hve langan tíma tekur að mæla
hita var töluverður. Um er að
ræða hitamæla sem mæla hita í
gegnum munn, í handarkrika,
endaþarmi eða eyra. Í ljós kom
að síðastnefnda aðferðin tekur
stystan tíma og besti mælirinn
var dæmdur eyrnahitamælirinn
Braun Thermo-scan með 4,4 í
einkunn af 5 mögulegum, en 3
sekúndur tók að mæla hitann
með honum.
Snudduhitamælirinn frá Phil-
ips fékk versta dóminn, 1,7 í ein-
kunn. Hitamælirinn er þó mark-
aðssettur sem fljótur, öruggur
og nákvæmur og fyrirtækið ráð-
leggur foreldrum að venja barn-
ið við mælinn með því að setja
snuðið sem mælirinn er í reglu-
lega upp í barnið. Í SvD kemur
fram að yfirmaður rannsókn-
arstofu sænska Apóteksins ræð-
ur foreldrum eindregið frá því.
Stærð snuðsins er á mörkum
þess leyfilega og því er hætta á
að það festist í hálsi ungbarna.
Auk þess var þessi hitamælir
ónákvæmastur af öllum og mun-
aði 0,4 gráðum. Næsthæstu ein-
kunn, 4,1, fengu hitamælar frá
Terumo og Viking sem ætlaðir
eru til notkunar í munn eða
endaþarm. Í kringum eina mín-
útu tók að mæla hitann með
þeim og nákvæmnin var 0,1
gráða. Omron Gentle Temp-
eyrnahitamælir fékk 3,7 í ein-
kunn en eina sekúndu tekur að
mæla hitann með honum, hins
vegar er nákvæmnin bara 0,3
gráður.
 NEYTENDUR |
Hitamælar fá
misjafna dóma
Snuddu-
hitamælir
reyndist
hættulegur