Morgunblaðið - 18.10.2005, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 2005 23
MENNING
RÚSSNESK menningarhátíð er ný-
hafin í Kópavogi. Voru liður í henni
tónleikar Alinu Dubik og Jónasar
Ingimundarsonar á laugardag, enda
dagskráin alfarið rússnesk rómantík.
Og þótt efast megi um að öll lögin
hafi verið almennum hlustendum
jafnkunnug, var engu að síður flenni-
aðsókn og nánast húsfyllir.
Það benti ekki heldur til tíðrar við-
kynningar hérlendis að sjá lagaheitin
eingöngu á frummáli með kýrillísku
letri í tónleikaskrá, og í fljótu bragði
vandséð hvaða tilgangi slíkt þjónaði,
enda þótt ágætar prósaþýðingar
Reynis Axelssonar birtust á eftirfar-
andi síðum í fullri lengd við hlið
frumtextans. Rússneskumælandi
nýbúar hér á landi geta varla verið
það margir.
En hvað um það. Þetta voru upp til
hópa afbragðsgóð lög, þó svo að til-
finningaharpa einkum fyrri hálfleiks
eftir Mikhaíl
Glinka (4 lög),
Aleksandr Borod-
ín (3) og Nikolaj
Rimskíj-
Korsakoff (2)
væri að mínu viti
óþarflega fá-
strengd og jafn-
vel fallin til að of-
þrengja
tjáningarsvið söngkonunnar í vitund
hlustenda svo stappaði nærri dæmi-
gerðri „tæp-köstun“ kvikmyndaleik-
ara í Hollywood. Því eins og á tón-
leikum þeirra Alinu og Jónasar á
sama stað fyrir rúmu hálfu ári var
hér enn og aðallega leikið á strengi
ljóðræns eða dramatísks ástar- og
saknaðartrega. Ég trúi því ekki fyrr
en að fullreyndu að rómantísku höf-
uðtónskáld Rússa eigi sér hvergi
neina gáskafulla eða hnyttna hlið.
Það hefði verið kærkomin tilbreyting
að einu til tveimur tóndæmum af
léttari tagi – og ekki síður til ágóða
fyrir þyngri lögin. Gamanhvörf
mestu leikskálda heims eru sem
kunnugt ekki sett inn á milli há-
punkta harmleiks af ástæðulausu.
Að því sögðu fór ekki fram hjá
neinum að Alina Dubik er einstök í
sinni röð þegar kemur að smitandi
einlægri túlkun á slavneskri ein-
söngsrómantík, jafnt á ljóðrænum
sem á undirlægum dramatískum nót-
um. Meðal fegurstu laga fyrri hlut-
ans mætti nefna tvö af lögum Glinku,
hið ljúfsára Freistaðu mín ekki og
barnagæluna Sofðu, engillinn minn.
Af verkum Rakhmaninoffs eftir hlé
bar kannski hæst lokalögin tvö að
viðbættri seiðandi fiðlu Zbigniews
Dubik í fylgirödd. Syngdu ekki,
fagra glóði af nærri sígaunaheitri
ástríðu og Í þögn leyndardómsfullrar
nætur lék dulsveipuð ljóðræn munúð
yfir vötnum.
Í þeim lögum lá að vísu, og aldrei
þessu vant, við að til fyrirmyndar
þjáll undirleikur Jónasar yfirgnæfði
sönginn á köflum. En það aftraði
ekki uppnumdum áheyrendum frá að
láta syngja duglega í lófum að leiks-
lokum, síðast „á fæti“ eins og sagt er.
Linnti raunar ekki undirtektum fyrr
en þau Alina fluttu sem aukalag aríu
Pálínu úr Spaðadrottningu, hryll-
ingsóperu Tsjækovskíjs, þar sem
óviðjafnanleg dimmfrán mezzosópr-
anröddin fór á kostum með glæsilega
dramatísku tenútó úthaldi.
Slavneskur saknaðartregi
TÓNLIST
Salurinn
Rússnesk sönglög eftir Glinka, Borodin,
Rimskíj-Korsakoff og Rakhmaninoff. Al-
ina Dubik sópran og Jónas Ingimund-
arson píanó. Gestur: Zbigniew Dubik
fiðla. Laugardaginn 15. október kl. 17.
Einsöngstónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
Alina Dubik
SÝNING Steinunnar Helgu Sig-
urðardóttur í Kling og Bang lætur
lítið yfir sér við fyrstu sýn. Teikn-
ingar hennar; Snertu gleðina, sem
fylla rýmið þegar inn er komið
virka barnslega einfaldar. Það er
þó ákveðin dirfska falin í því að
sýna myndir sem þessar, allt að því
viðvaningslega teiknaðar stúlkufíg-
úrur sem minna á Öskubuskudúk-
kulísur eru límdar á blöð og álímd-
ar perlur eða blóm skapa það sem
áhorfandinn getur ímyndað sér að
tákni gleðina. Fíngerð máluð lína
yfir veggina tengir allar myndirnar
og styrkir þær innbyrðis. Í milli-
rými sýnir Steinunn hús sem líkj-
ast dúkkuhúsum, klædd mynstruðu
veggfóðri að innan og lýst upp með
marglitum ljósaperum. Þessi marg-
liti heimur kallast á við rólandi,
blómatínandi dúkkulísufígúrurnar.
Þriðji þáttur sýningarinnar er síð-
an sandur frá ýmsum heimshornum
og ber nafnið Samhengi. Að vissu
leyti má tengja verk Steinunnar við
myndir og viðfangsefni listasög-
unnar og kvenmyndir í gegnum
söguna, en perlur og blóm hljóta að
teljast klisjukennd tákn fyrir feg-
urðina. Innanhússumhverfið sem
hún skapar með veggfóðurmynstri
og marglitum ljósum takmarkast
einnig af þessu næstum því of-
ursæta útliti. Mér varð hugsað til
gerólíks listaverks, málverks Tur-
ner, Interior at Petworth, þar sem
kraftur birtunnar er svo magnaður.
Ég er ekki frá því að eitthvað af
þeim sköpunarkrafti mætti vera til
staðar í verkum Steinunnar, heild-
aráhrif sýningar hennar eru átaka-
lítil. Sandhrúgan er undantekning
þar á en hún vekur forvitni og
kveikir í ímyndunaraflinu. Ef til vill
kristallast í þessu verki kjarni sýn-
ingar Steinnunar Helgu, að sýna
fram á hvernig við leitumst í sífellu
við að fella heimsmynd okkar í við-
ráðanlegt mót um leið og slíkt er í
raun ómögulegt, sandurinn bland-
ast allur saman og fjarlægir staðir
renna saman við hér og nú.
Heimsmynd okkar er einnig við-
fangsefni sýningar Morten Tillitz í
kjallara Kling og Bang en lítið og
innilokunarkennt rýmið magnar
sýninguna upp. Sterkasta verkið er
tvímælalaust veggurinn með skiss-
um föður listamannsins sem vann
við myndskreytingar. Morten hefur
reynt að herma eftir mörgum
þeirra, eins og síðbúin tilraun til að
ná sambandi við eða skilja föðurinn
sem nú er horfinn. Sísnúandi
skúlptúrar af höfðum auka á áhrif
þessa verks sem og hausinn sem
vafrar um gólfið. Mynstur og inn-
viðir húsa eru Morten einnig hug-
leikin og falleg en ofnotuð áhrifin
af því að úða mynstur og teikn-
ingar á vegg í gegnum hin ýmsu
efni. Merking verkanna í heild
byggist að mestu leyti á hughrifum
sem eru mögnuð upp með end-
urtekningu, mynstri, snúningi og
góðri nýtingu rýmisins. Tengslin
við hinn ytri heim er helst að finna
í teikningum föðurins sem um leið
tengja sýninguna liðnum tíma.
Kannski má sjá list Mortens eins
og símalandi, hringsnúandi vél sem
beinir virkni sinni að einhverju
ákveðnu viðfangsefni í hvert skipti,
næst yrðu það kannski ekki skissur
föðurins heldur eitthvað allt annað,
en tólin og tækin til þess að skynja,
skoða, hugsa og skilja eru þau
sömu.
Sýningar Steinunnar og Mortens
eiga það sameiginlegt að velta upp
spurningum um heimsmynd okkar
og mótun skilnings okkar á henni
og samstarfið kemur verkum
þeirra beggja til góða.
Morten Tillitz: Merking verkanna í
heild byggir að mestu leyti á hug-
hrifum sem eru mögnuð upp með
endurtekningu, mynstri, snúningi
og góðri nýtingu rýmisins.
Margt í heimi hér
MYNDLIST
Gallerí Kling og Bang
Til 30. október. Opið fimmtudaga til
sunnudaga frá kl. 14-17.
Steinunn Helga Sigurðardóttir
Morten Tillitz
Ragna Sigurðardóttir
NÚ stendur yfir í Lodz í Póllandi
annar hluti hins alþjóðlega listverk-
efnis Site Actions-Sense in Place.
Um er að ræða samvinnu 6 Evr-
ópuþjóða sem styrktar eru af Evr-
ópusambandinu og stýrir Mynd-
höggvarafélagið í Reykjavík
þátttöku Íslands. Markmið vinn-
unnar er að leggja út frá sérkenn-
um hvers staðar og byggist annars
vegar á þátttöku um það bil 50
listamanna sem dreifast á þátt-
tökulöndin og setja upp sýningar.
Hins vegar er um að ræða vinnu
með völdum hópum grunnskóla-
nemenda í hverju landi.
Bolir í yfirstærðum
Það eru Ásmundur Ásmundsson
og Margrét Blöndal sem sýna um
þessar mundir í Lodz í Póllandi. Ás-
mundur sýnir boli í yfirstærðum
með ámáluðum vatnslitamyndum
og málningarflögur á gólfi.
Margrét Blöndal sýnir ýmis verk
á sýningunni en við opnunina upp-
lifðu gestir spennuþrungið augna-
blik þegar ofurhugi nokkur seig
niður af þaki með myndina hennar
og hengdi upp á vegg gegnt gall-
eríinu.
Þátttökulöndin eru, auk Íslands,
Írland, Pólland, Lettland, Spánn og
Wales sem eru aðalskipuleggjendur
verkefnisins.
Margrét og Ásmundur sýna í Lodz
http://www.site-ations.org/
senseinplace/
Ásmundur Ásmundsson flytur eina af sínum innblásnu ræðum við opnunina í Lodz við fögnuð áhorfenda.
SIGNÝ Sæmundsdóttir og Þóra
Fríða Sæmundsdóttir flytja lög og
ljóðaþýðingar eftir Þorstein heitinn
Gylfason heimspeking á Háskóla-
tónleikum í Hátíðarsal Háskóla Ís-
lands á morgun kl. 12.30.
Lögin sem flutt verða á þessum
tónleikum tengjast öll Þorsteini
Gylfasyni. Þrjú þeirra samdi hann
en „þýddi“ texta hinna. Þorsteinn
var einn þeirra sem beittu sér fyrir
reglubundnu tónleikahaldi í nafni
Háskóla Íslands snemma á áttunda
áratugnum. Tónleikarnir eru í minn-
ingu hans.
Minningar-
tónleikar í HÍ
Systurnar Signý og Þóra Fríða Sæmundsdætur minnast Þorsteins Gylfa-
sonar heimspekings á Háskólatónleikum í hádeginu á morgun.