Morgunblaðið - 03.11.2005, Qupperneq 24

24 FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNSTAÐUR
LANDIÐ
Hrunamannahreppur | Sjö ný há-
tæknifjós hafa verið byggð eða eru
í byggingu í Hrunamannahreppi á
undanförnum mánuðum. Þrjú
þeirra hafa þegar verið tekin í
notkun.
Tækniframfarir í landbúnaði
hafa verið miklar á undanförnum
árum svo sem í öðrum atvinnu-
greinum. Í landbúnaði hafa stór-
virkar vélar verið teknar í notkun
við jarðvinnslu og heyskap. Á síð-
ustu misserum hafa einnig orðið
breytingar á útihúsum, einkum þó
fjósum sem er bylting frá því sem
áður var. Byggðar hafa verið veg-
legar byggingar en ekki þarf að
byggja yfir hey þar sem það er
geymt utandyra í plasti. Kýrnar
ganga lausar og liggja á sérhönn-
uðum dýnum í legubásum. Mjalta-
kerfi, sem og fóðurkerfi, eru tölvu-
stýrð og tölvan segir meðal annars
til um hvenær kýrnar eru yxna.
Sjö ný hátæknifjós
á einu og hálfu ári
Sjö ný fjós sem kallast há-
tæknifjós hafa verið byggð, eða
eru í byggingu. í Hrunamanna-
hreppi á um 18 mánuðum. Þrjú
þeirra hafa þegar verið tekin í
notkun.
Hjá Fjólu Kjartansdóttur og
Sigurði Ágústssyni í Birtingaholti
4 var fyrsta fjósið tekið í notkun, í
fyrrahaust en það getur hýst 130
kýr. Þar eru tveir mjaltaþjónar í
stöðugri notkun en sem kunnugt
er láta kýrnar mjólka sig þrisvar
til fjórum sinnum á sólahring.
Marta Jónsdóttir og Ragnar
Magnússon í Birtingaholti I tóku
nýtt fjós í notkun síðastliðinn vet-
ur en það tekur 120 til 130 kýr.
Mjaltaþjónn sér um mjaltirnar og
annar verður settur upp bráðlega.
Í Bryðjuholti þar sem Þórunn
Andrésdóttir og Samúel Eyjólfs-
son eru bændur var farið að
mjólka í 12 kúa mjaltabás 1. ágúst
en það fjós hýsir 64 kýr. Auðvelt
er að setja upp mjaltaþjón síðar.
Þá er verið að leggja síðustu
hönd á byggingu á nýju fjósi hjá
bændum í Hrepphólum en þar búa
Ásta Oddleifsdóttir og Ólafur Stef-
ánsson. Í fjósinu eru 68 básar fyrir
mjólkurkýr og mun mjaltaþjónn
sjá um mjaltirnar.
Hjá þeim Möggu Brynjólfs-
dóttur og Gunnari Eiríkssyni í
Túnsbergi hefur verið tekið í notk-
un nýtt fjós með 70 básum fyrir
mjólkurkýr, þar er mjólkað í
mjaltabás. Þá er verið að byggja
yfir 59 kýr í Skipholti 3 en þar búa
Gyða Björnsdóttir og Bjarni Valur
Guðmundsson.
Öll eru þessi fjós byggð úr
límtré frá Límtré hf. á Flúðum og
klædd með yleiningum frá sama
fyritæki, framleiddar í verksmiðj-
unni Yleiningu í Reykholti í Bisk-
upstungum.
Sjöunda fjósið er verið að
byggja á Sólheimum. Bændur þar
eru Esther Guðjónsdóttir og Jó-
hann B. Kormáksson. Fjós þeirra
á að taka 44 kýr. Fagmenn frá
Landsstólpa sem sérhæfir sig í
innflutningi stálgrindarfjósa sér
um uppsetningu á byggingunni.
Það fyrirtæki annast einnig inn-
flutning á innréttingum og fjöl-
mörgu er varðar fjósbyggingar og
viðhald þeirra. Þar á meðal hina
vinsælu legubása sem þykja nú
sjálfsagðir í öll ný fjós.
Mjólkað verður á Sólheimum í
mjaltabás sem gerður er með öðru
sniði en aðrir mjaltabásar. Kýrnar
ganga upp nokkurn halla en
mjaltamaður stendur í flórhæð
fjóssins.
Auk þess að hýsa þennan fjölda
kúa sem getið er um er einnig
rými fyrir kýr sem eru í geldstöðu
og mikinn fjölda ungviðis. Lífaldur
kúa er miklu styttri en áður var.
Strangt aðhald er með frumutaln-
ingu mjólkurinnar og því nánast
allir kálfar settir á til lífs, en ung-
kálfadauði er mikið vandamál hér
á landi.
Endurnýjun og
hagræðing nauðsynleg
Þá má einnig geta þess að verið
er að byggja fjós sem hýsir 77
mjólkurkýr auk rýmis fyrir geld-
stöðukýr og ungviði í Bræðratungu
í nágrannasveitinni Biskups-
tungum en þar búa Guðrún Magn-
úsdóttir og Kjartan Sveinsson.
Allt það fólk sem er að byggja
þessi nýju fjós er um og undir
miðjum aldri og svör við spurningu
hvers vegna farið væri út í þessar
miklu framkvæmdir voru m.a. að
stærðarhagræðing væri nauðsyn-
leg, að ekki hafi verið um annað að
ræða en fara út í þessar fram-
kvæmdir eða hætta búskap ella.
Sumstaðar voru fjós þessara
bænda um hálfrar aldar gömul og
löngu úrelt. Margir bændur hér í
sveit sem og í uppsveitum Árnes-
sýslu hafa byggt ný fjós eða
stækkað þau og breytt til hagræð-
ingar á undanförnum árum. Þá eru
auknar kröfur gerðar til alls hrein-
lætis á síðari árum.
Nýlega var gerður nýr samn-
ingur milli bænda og ríkis um
mjólkurframleiðslu, sem gildir til
2012. Samningurinn styrkti rekstr-
arumhverfi búgreinarinnar og hef-
ur skapað aukin skilyrði til hag-
ræðingar. Neysla mjólkurafurða
hefur aukist og er hvati til fram-
kvæmda á sviði mjólkurframleiðsl-
unar víða um land.
Sem kunnugt er hefur fjölda
mjólkurframleiðanda mjög fækkað
á undanförnum árum. Þannig hafa
10 mjólkurframleiðendur hér í
hreppnum lagt niður kúabúskap á
síðastliðum þremur árum. Þessi
þróun er líkt og í öðrum nálægum
löndum. Einingarnar verða stærri
og færri svo sem er í mörgum öðr-
um atvinnugreinum, nægir þar að
nefna sjávarúrveg, iðnað og versl-
un.
Sjö ný hátæknifjós byggð í Hrunamannahreppi á átján mánaða tímabili og eru þrjú komin í notkun
Valið stendur
um að byggja
upp eða hætta í
búskapnum
Eftir Sigurð Sigmundsson
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
Stórt fjós Nýja fjósið í Birtingaholti 4 er risastórt. Hér sér yfir hluta þess. Kýrnar ganga frjálsar á legubásana.
Flytja inn Nýja fjósið í Hrepphólum verður tekið í notkun á næstu dögum.
Bændurnir eru hér í fjósinu, Ásta Oddleifsdóttir og Ólafur Stefánsson.
„ÉG FÆDDIST með þetta, ætlaði
mér alltaf að verða bóndi,“ segir
Ester Guðjónsdóttir, bóndi í Sól-
heimum í Hrunamannahreppi. Hún
og maður hennar, Jóhann B. Kor-
máksson, eru meðal þeirra mörgu
bænda í Hrunamannahreppi sem
eru að endurnýja fjós sín um þessar
mundir. Hún er alin upp á Álftanesi
en segist hafa farið í sveit á hverju
sumri til þess að kynnast sveita-
störfunum.
Ester og Jóhann hófu búskap á
Sólheimum fyrir ellefu árum. For-
eldrar hans voru þá að hætta. „Það
var annað hvort að taka við eða sjá
þetta drabbast niður og fara í eyði.
Það var ég sem vildi fara út í búskap
en hann ætlaði aldrei að verða
bóndi. Þetta er því mér að kenna –
eða þakka – og ég held að hann sjái
ekkert eftir því nú,“ segir Ester.
Fjósið í Sólheimum er minna en
flest hinna. Ester segir að það sé þó
tvöfalt stærra en gamla fjósið og
þar sé hægt að framleiða allt að 300
þúsund lítra á ári. Mjaltaaðstaðan
er nýjung hér á landi. Hún er ekki
niðurgrafin heldur eru kýrnar látn-
ar ganga upp á stall svo mjaltamað-
urinn getur staðið í flórhæð við
vinnu sína. Ester segir að þetta sé
gert til þess að þau þurfi ekki að
brölta upp og niður stiga. Kýrnar
kunni hins vega vel við að standa í
halla. Ester segist hafa séð þessa
útfærslu úti í Danmörku og skilur
ekki hvers vegna hún er ekki út-
breiddari.
Þau hyggjast ekki fá sér vél-
menni til að mjólka. „Mér finnst
róbótinn ekki gera nógu mikið gagn
og honum fylgja líka vandamál. Það
er til dæmis ekki hægt að bera júg-
ursmyrsl á spenana á sumrin. Svo
er ég hrædd um að missa tengslin
við kýrnar ef ég hætti að mjólka
þær,“ segir hún en tekur fram að
róbótinn geti hentað á öðrum búum.
Ester telur að verð á mjólkur-
kvóta sé allt af hátt og segist aldrei
kaupa hann á þessu verði. Þess
vegna hafi þau farið út í að fjárfesta
í fjósbyggingu, kvótann geti þau
keypt síðar ef á þurfi að halda. „Við
megum framleiða eins mikið og við
viljum núna því það vantar mjólk á
markaðinn. Við getum alltaf keypt
kvóta síðar, ef það kemur þá að því
að framleiðslan verður takmörkuð
aftur,“ segir Ester en bætir því við
að hún hafi trú á því að framleiðslan
verði frjáls á næstu árum.
„Ætlaði mér alltaf að verða bóndi“
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
Nýjung Jóhann B. Kormáksson og Ester Guðjónsdóttir í nýja fjósinu. Á
bak við þau sést í brautina sem er verið að steypa við mjaltaaðstöðuna.
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
MJÓLKURINNLEGGJENDUM hef-
ur fækkað stöðugt á síðustu áratug-
um. Sem dæmi má nefna að nú
leggur 271 bóndi á Suðurlandi inn
mjólk í Mjólkurbú Flóamanna á Sel-
fossi en 960 á árinu 1970.
Í Hrunamannahreppi eru 26
mjólkurframleiðendur með tæp-
lega 4,5 milljón lítra greiðslumark.
Á árinu 1970 framleiddu 64 bændur
mjólk til sölu, samkvæmt upplýs-
ingum Mjólkurbús Flóamanna. Í
Árnessýslu allri eru 136 framleið-
endur með tæplega 22 milljón lítra
greiðslumark.
Heildargreiðslumark 271 bónda
á Suðurlandi sem leggur inn hjá
MBF er liðlega 41 milljón lítra.
Á landinu eru nú 873 fjós, sam-
kvæmt samantekt Landssambands
kúabænda, og hefur þeim fækkað
um 111 á tveimur árum. Básafjós
eru 77% og hefur þeim fækkað
verulega á þessum tíma. Aftur á
móti eru legubásafjós með mjalta-
þjónum orðin 5,4% sem er marg-
földun frá árinu 2003.
Enn handmjólkar einn kúabóndi
og sextán til viðbótar eru með fötu-
kerfi við mjaltir.
Framleiðendum fækkar stöðugt