Fréttablaðið - 26.10.2003, Blaðsíða 19

Hverju myndi það breyta í þínum
huga fyrir Ísland ef Noregur gengi
inn í Evrópusambandið?
„Það myndi breyta mjög miklu
en mér sýnist nú að Hans-Adam II,
fursti af Liechtenstein, ætli jafnvel
að vera fyrri til að grafa undan
EES-samningnum með því að neita
að skrifa undir stækkun hans sam-
hliða austurstækkun ESB – allt
vegna eldgamalla landakrafa í
Tékklandi og Slóvakíu. EES stafar
sannarlega ógn af hugsanlegri ESB-
aðild Noregs sem verður ofarlega á
baugi í stórþingskosningunum 2005.
Þar með yrði fótunum kippt undan
hinu tveggja stoða stofnanakerfi
sem samningurinn hvílir á, en Nor-
egur greiðir til að mynda 95% af
kostnaði EFTA-ríkjanna af rekstri
samningsins.“
Skiptir stækkun Evrópusam-
bandsins máli fyrir Ísland?
„Náist sættir við furstann af
Liechtenstein mun EES stækka
samhliða stækkun ESB. Þar með
stækkar innri markaðurinn, sem
hefur til að mynda þau áhrif að Pól-
verjar og aðrar þjóðir Austur-Evr-
ópu fá sjálfkrafa atvinnuréttindi á
Íslandi og þurfa ekki að ganga á
milli Pontíusar og Pílatusar til að fá
að vinna í fiski á Ísafirði, svo dæmi
sé tekið. Í öðru lagi versnar mark-
aðsaðgangur nokkuð með sjávaraf-
urðir til Austur- Evrópuríkjanna og
greiðslur í þróunarsjóð ESB fimm-
faldast. Í þriðja lagi verður mála-
miðlunarstarf innan ESB flóknara
og þungamiðja samstarfsins færist
til austurs, sem gerir það erfiðara
að semja um sérlausnir fyrir Ís-
land.“
Stöðugleiki og lægri vextir
Hvaða helstu gallar, fyrir Ísland,
fylgja aðild að Evrópusambandinu?
„Í gegnum EES-samninginn tek-
ur Ísland fullan þátt á flestum sam-
starfssviðum ESB. Full aðild breyt-
ir þar litlu. Eftir standa aðallega
landbúnaðar- og sjávarútvegsmál
og svo utanríkismál. Í sjávarútvegi
þyrfti að hafa mun nánara samráð
við ESB en nú og nauðsynlegt yrði
að semja um sérstakar aðlaganir. Í
landbúnaði yrði að aflétta ýmsum
innflutningshindrunum, sem leiðir
til aukinnar samkeppni fyrir inn-
lenda lanbúnaðarframleiðendur.
Við gerð viðskiptasamninga þyrft-
um við að beita ESB fyrir okkur í
stað EFTA eins og nú er. Þá er lík-
legt að beinn kostnaður ríkissjóðs
yrði nokkru meiri við ESB-aðild en
af EES-samningnum, en hann yrði
raunar veginn upp með ýmsum öðr-
um efnahagsávinningi fyrir íslenskt
þjóðarbú.“
Hvaða kostir?
„Við fulla aðild fáum við sæti við
borðið þar sem ákvarðanir sem
snerta okkar daglega líf eru teknar
og þá verður fyrst hægt að taka
fullt tillit til sjónarmiða og hags-
muna Íslendinga í evrópsku sam-
starfi. Helstu kostir í efnahagslegu
tilliti felast hins vegar í upptöku
evrunnar, sem myndi stuðla að
auknum stöðugleika og lægri vöxt-
um. Sameiginleg mynt eyðir gengis-
áhættu, auðveldar verðsamanburð,
eykur samkeppni og lækkar vöru-
verð. Einnig bætir hún stöðu fyrir-
tækja í alþjóðlegri samkeppni og
stuðlar að auknum útflutningi og
meiri fjárfestingu. Hnattvæðingar-
nefnd áætlaði til að mynda að við
upptöku evru mundi kostnaður í
hagkerfinu lækka um fimmtán
milljarða á ári. Þá er ótalinn ávinn-
ingur af auknum áhrifum á laga-
gerðir, lægra matvælaverði og
lægri skólagjöldum í Bretlandi.“
Stóraukin tækifæri fyrir
íslenska útgerðarmenn
Myndir þú vilja aðild ef Ísland
fengi ekki undanþágu í sjávarút-
vegsmálum, og yrði þar með að gefa
eftir yfirráð yfir auðlindinni?
„Ég myndi alls ekki mæla fyrir
aðildarsamningi sem fæli í sér að
yfirráðin yfir auðlindinni færist til
Brussel. Hins vegar hníga flest rök
að því að unnt sé að fá viðunandi að-
lögun á sjávarútvegsstefnunni
þannig að Íslendingar haldi yfirráð-
um yfir nýtingu auðlindarinnar, til
að mynda með því að gera fiskveiði-
lögsögu Íslands að sérstöku stjórn-
sýslusvæði innan sameiginlegrar
sjávarútvegsstefnu ESB. Úr því
fæst hins vegar ekki skorið fyrr en
í aðildarviðræðum.“
Íslenskur sjávarútvegur virðist
standa nokkuð traustum fótum, og
hefur meðal annars haslað sér völl
erlendis, þar á meðal í Evrópu. Út-
hafsveiðiskipafloti landsins stækk-
ar á meðan floti annarra Evrópu-
þjóða minnkar. Er ástæða til að hafa
áhyggjur af stöðu íslensks sjávarút-
vegs, ef Ísland gengi inn?
„Nei, ég held ekki, aðild felur
þvert á móti í sér stóraukin tæki-
færi fyrir íslenska útgerðamenn.
Líklega þyrfti þó að opna í auknu
mæli fyrir fjárfestingar útlendinga
í sjávarútvegi en það er hins vegar
erfitt er að sjá skynsemina í því að
heimila skuldsetningu sjávarút-
vegsfyrirtækja með erlendu lánsfé
en meina þessum sömu fyrirtækjum
að njóta erlendrar fjárfestingar.“
ESB að mörgu leyti
smáríkjabandalag
Geta smáríki haft áhrif innan
Evrópusambandsins?
„Já, ESB er að mörgu leyti smá-
ríkjabandalag og mörg þeirra allra
smæstu hafa haft mótandi áhrif á
þeim sviðum sem þau hafa brýnna
hagsmuna að gæta. Til að mynda
hefur Lúxemborg haft afgerandi
áhrif á bankamálastefnuna. Sjálft
skipulag ESB byggist á að ríki geti
fengið grundvallarhagsmunamál-
um sínum framgengt. Ríkin forðast
einnig að ganga á hlut hvers annars
enda eiga þau öll mikið undir að
halda góðu samstarfi og aldrei að
vita hvenær ríki þurfa á stuðningi
að halda.“
Hversu miklu máli skiptir það
fyrir þessa þjóð hvort hún er innan
eða utan Evrópusambandsins? Með
öðrum orðum: Er þetta lykilspurs-
mál fyrir framtíð hennar?
„Nei, í gegnum EES er Ísland í
raun þegar aukaaðili að ESB þannig
að mestöll aðlögun að fullri aðild
hefur þegar farið fram. Þetta er
fyrst og fremst spurning um að-
komu að ákvörðunum og lausn í
sjávarútvegi. Upptaka evrunnar
hefði hins vegar afgerandi áhrif.“
Því hefur verið haldið fram að
EES-samningurinn hafi þegar haft
það mikil áhrif á fullveldi landsins,
að það sé betra að fara inn í ESB úr
því sem komið er. Hver er þín skoð-
un á þessu?
„Ljóst er orðið að EES-samning-
urinn felur í sér verulegt fullveld-
isafsal og nú orðið líklega meira en
stjórnarskráin heimilar. Alþingi er
gert að staðfesta 70 til 80 prósent
af öllum lagagerðum ESB án þess
að geta haft áhrif á niðurstöðuna.
Ísland hefur með öðrum orðum
framselt hluta af löggjafarvaldi
sínu til stofnana ESB. Því segja
sumir að samningurinn sé einhver
sá ólýðræðislegasti í sögu alþjóða-
samninga. Við fulla aðild mun
lagasetning ESB vissulega ná til
fleiri sviða en á móti kemur að ís-
lensk stjórnvöld fá á ný hlutdeild í
því fullveldi sem fór með EES. Og
þar sem ákvarðanir innan ESB fel-
ast í málamiðlunum hlýtur það að
vera líklegra til árangurs að eiga
aðild að málamiðluninni heldur en
að fá niðurstöður hennar sendar á
faxi eftir á.“
Tveir kostir
Er hægt að komast að því hvort
Ísland eigi erindi í Evrópusam-
bandið öðruvísi en að sækja um og
efna til þjóðaratkvæðagreiðslu um
málið?
„Nei.“
Hvernig sérðu fyrir þér framtíð
Íslands í sambúðinni við Evrópu?
Hvert er hið varanlega fyrirkomu-
lag?
„Haftalítil aðkoma að innri
markaði Evrópusambandsins telst
til grundvallarhagsmuna Íslend-
inga. Annað hvort þarf að uppfæra
EES-samninginn þannig að hann
tryggi betri aðkomu að ákvörðunum
í gjörbreyttu Evrópusambandi eða
huga að fullri aðild. Því miður bend-
ir fátt til að ESB muni fallast á end-
urnýjun EES. Tvíhliða samningur
er ekki raunhæfur kostur því hann
myndi í öllum tilvikum leiða til
verri viðskiptakjara, erfiðara að-
gengis að innri markaðnum og af-
námi þeirrar hlutdeildar sem Ísland
þó hefur í dag í undirbúningi laga-
gerða ESB. Tvíhliða samningar
Sviss eru til að mynda enn ólýðræð-
islegri en EES, þar sem Sviss verð-
ur að samþykkja afrit af allri lög-
gjöf ESB á þeim sviðum sem samn-
ingar þeirra ná til.“
kolla@frettabladid.is
19SUNNUDAGUR 26. október 2003
bandið skjótast upp á yfirborðið með reglulegu millibili.
hérlendar deilur um málið. Fréttablaðið fékk einn mesta
lafræðing og höfund nýrrar bókar um Evrópumál, og
stæðing aðildar, til að svara sömu spurningunum. Svör
lík og hugsast getur.
Fáum sæti
við borðið
með
EIRÍKUR BERGMANN EINARSSON
„Í gegnum EES er Ísland er í raun þegar aukaaðili að
ESB þannig að mestöll aðlögun að fullri aðild hefur þeg-
ar farið fram. Þetta er fyrst og fremst spurning um að-
komu að ákvörðunum og lausn í sjávarútvegi. Upptaka
evrunnar hefði hins vegar afgerandi áhrif.“
Við fulla aðild fáum
við sæti við borðið þar
sem ákvarðanir sem snerta
okkar daglega líf eru teknar
og þá verður fyrst hægt að
taka fullt tillit til sjónarmiða
og hagsmuna Íslendinga í
evrópsku samstarfi. Helstu
kostir í efnahagslegu tilliti
felast hins vegar í upptöku
evrunnar, sem myndi stuðla
að auknum stöðugleika og
lægri vöxtum. Sameiginleg
mynt eyðir gengisáhættu,
auðveldar verðsamanburð,
eykur samkeppni og lækkar
vöruverð.
,,