Fréttablaðið - 21.04.2004, Blaðsíða 22

Einkennilegt er að farið skuli meðálitsgerð fjölmiðlanefndar
menntamálaráðherra sem leyni-
skýrslu þótt liðnar séu um þrjár vik-
ur frá því að henni var skilað.
Skýrslan var kynnt á fundi ríkis-
stjórnarinnar í gærmorgun og áttu
flestir von á því að hún yrði gerð op-
inber í framhaldi af því. Svo varð þó
ekki. Er því borið við að hún sé til
frekari meðferðar í ríkisstjórninni.
Nokkur þversögn er í þessu fólg-
in þegar haft er í huga að skýrslan
mun fjalla um leiðir til að tryggja
opna og lýðræðislega umræðu í
landinu. Það er ekki góð byrjun á
slíkum umræðum að halda gögnum
og skoðunum leyndum. Hvað er
svona eldfimt eða hættulegt?
Engin skynsamleg rök eru fyrir
því að neita fjölmiðlum um aðgang
að skýrslunni. Líta verður á hana
sem sjálfstætt verk sem ekki verður
breytt hvað sem líður viðhorfum rík-
isstjórnarinnar, einstakra ráðherra
eða annarra til efnis hennar. Skiljan-
legt er að ráðherrar þurfi tíma til að
lesa skýrsluna, sem sögð er vera allt
að 200 blaðsíður að lengd. En það á
ekki að koma í veg fyrir að hún verði
gerð opinber. Alþingismenn og ótal
hagsmunaaðilar í þjóðfélaginu, þar á
meðal þúsundir manna sem hafa lifi-
brauð sitt af störfum við fjölmiðla,
þurfa líka góðan tíma til að kynna
sér efni hennar ef ætlunin er að ein-
hverjar tillögur nefndarinnar birtist
sem stjórnarfrumvarp á Alþingi inn-
an tíðar, eins og gefið var í skyn í
gær.
Þegar hafa birst í fjölmiðlum
fréttir af helstu tillögum nefndar-
innar sem ekki hafa verið bornar
til baka. Þessar fréttir eru þess eðl-
is að margir hafa áhyggjur af því á
hvað leið stjórnvöld kunna að vera
í opinberri stefnumótun um fjöl-
miðlun. Er lekinn sjálfstætt tilefni
til að birta skýrsluna. Viðskipta-
blaðið greindi frá á dögunum að
það væri mat nefndarinnar að á ís-
lenskum fjölmiðlamarkaði væru
„ýmis óheppileg einkenni“ eins og
það var orðað. Þetta er rétt, en
skiptar skoðanir eru um það hver
þessi „óheppilegu einkenni“ eru.
Varla getur það talist „óheppilegt“
að öflugir aðilar í viðskiptalífinu
hafi á örfáum mánuðum bjargað
þremur fjölmiðlum, tveimur dag-
blöðum og einni sjónvarpsstöð frá
gjaldþroti og þannig skapað hund-
ruð manna atvinnu? Er ekki hætt
við því að fjölbreytnin á fjölmiðla-
markaðnum væri minni ef þetta
hefði ekki gerst?
Sögusagnir um að nefndin leggi
til að Ríkisútvarpið verði stóreflt
koma einnig á óvart á tímum þegar
opinber rekstur og þar á meðal op-
inber fjölmiðlun er hvarvetna á
undanhaldi. En sérstaklega kemur
þetta þó á óvart þegar haft er í
huga að Ríkisútvarpið með sérrétt-
indum sínum, einkum hinu lög-
bundna afnotagjaldi, hefur verið
og er enn einn helsti hemill heil-
brigðs vaxtar og þróunar frjálsra
ljósvakamiðla í landinu. ■
Fyrir alla muni, félagsmálaráð-herra, ekki opna fyrir þann
möguleika að lánastofnanir taki
aukagjald af þeim
sem vilja greiða
upp lánin sín fyrir
gjalddaga með
uppgreiðsluákvæði
í nýjum lögum um
húsnæðismál.
Í frumvarpi um
breytingar á lögum
um húsnæðismál
er gert ráð fyrir að heimila ráð-
herra að leggja aukakostnað,
svokallaðan uppgreiðslukostnað,
á þá sem vilja greiða upp íbúðalán
sitt fyrir gjalddaga. Ég hvet fé-
lagsmálaráðherra til þess að fella
þetta heimildarákvæði brott því
það skiptir afkomu Íbúðalána-
sjóðs engu máli, stríðir gegn lög-
um um neytendalán og getur ver-
ið hættulegt fordæmi fyrir fjár-
málamarkaðinn.
Ískyggileg skuldabyrði
Það eru allir sammála því að
skuldabyrði heimilanna er
ískyggilega há en hún er nálægt
180% af ráðstöfunartekjum
þeirra. Það er því mikið kappsmál
fyrir heimilin og þjóðfélagið allt
að grynnkað verði á þessum
skuldum. Markmið með breytingu
laga um húsnæðislán er m.a. að
tryggja okkur hagkvæmari lán til
íbúðakaupa. Það væru því afleit
mistök ef þau yrðu til þess að fjár-
málafyrirtæki sæju færi á því að
næla sér í aukapening með upp-
greiðsluálagi á lán.
Lánastofnunum er ekki heim-
ilt, með lögum um neytendalán, að
taka aukagjald eða uppgreiðslu-
þóknun af lánum sem greidd eru
fyrir gjalddaga. Þvert á móti er
það réttur lántakandans að vaxta-
kostnaður og annar kostnaður
sem hefði átt að borga eftir
greiðsludag verði felldur niður.
Þetta er einnig almennur skilning-
ur lánastofnana og því er mögu-
legt að greiða upp lán fyrir gjald-
daga án þess að borga aukalega
fyrir það. Með því að heimila ráð-
herra að leggja uppgreiðslukostn-
að á íbúðalán er hætt við því að
hann hafi rutt brautina fyrir aðrar
lánastofnanir til að gera slíkt hið
sama og þá er verr af stað farið en
heima setið.
Áhættan ekki raunveruleg
Hver eru rökin fyrir upp-
greiðslugjaldinu? Í frumvarpi um
breytingu á húsnæðislánum er
heimildarákvæðið varlega orðað
en þar segir að ráðherra geti lagt
uppgreiðslugjaldið á við „sérstak-
ar aðstæður“ og að fenginni um-
sögn stjórnar Íbúðalánasjóðs.
Þessi varkárni er líklega til komin
vegna þess að menn vita af hætt-
unni sem fylgir heimildinni og að
rökin sem réttlæta hana eru mjög
veik. Með heimildinni er Íbúða-
lánasjóður að tryggja sig fyrir
hugsanlegu vaxtatapi vegna upp-
greiðslu fyrir gjalddaga því að
sjóðurinn getur ekki innkallað
íbúðabréfin og sett þau aftur á
markað. Þessi áhætta er í raun
varla fyrir hendi því sjóðurinn
notar aðra aðferð til þess að
tryggja sig; hann reiknar nefni-
lega með mögulegum áhrifum af
uppgreiðslu við ákvörðun vaxta.
Því má heldur ekki gleyma að
Íbúðalánasjóður er með ríkis-
ábyrgð, lánin eru með fyrsta veð-
rétti í fasteign og verðtryggð.
Áhættan sem Íbúðalánasjóður
er að verja sig fyrir er fræðileg
frekar en raunveruleg og því ekki
þess virði að taka þá áhættu með
heimildarákvæðinu að upp-
greiðslukostnaður verði almenn
regla í viðskiptum lánastofnana
við almenning. ■
Sjónarmið
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
■ furðar sig á því að skýrsla fjölmiðla-
nefndarinnar skuli ekki
hafa verið gerð opinber í gær.
22 21. apríl 2004 MIÐVIKUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Börnin eru það mikilvægastasem þessi þjóð á. Hins vegar
högum við okkur í öllu tilliti ekki í
samræmi við þessa staðreynd.
Hvort sem litið er á barnabætur,
leikskólagjöld, málefni geðsjúkra
barna eða stöðu
langveikra barna er
ljóst að unnt er að
gera betur í málefn-
um barna og við eig-
um að gera betur.
Frjáls félagasamtök gegna lykil-
hlutverki í íslensku velferðarkerfi.
Hinn mikli fjöldi sem sækir í aðstoð
slíkra samtaka í hverri viku er vitn-
isburður um raunveruleika sem
sumir Íslendingar skilja ekki að sé
til staðar í okkar ríka samfélagi.
Jöfn tækifæri til tómstunda
Í umræðunni um fátækt hér á
landi gleymast stundum hin raun-
verulegu fórnarlömb fátæktar. Það
eru börnin. Fátækt foreldra bitnar
ekki síst á börnum þeirra. Það
skiptir til að mynda miklu máli að
öll börn hafi tækifæri til tómstunda
og eðlilegs félagslífs með jafnöldr-
um sínum. Slík þátttaka getur haft
lykiláhrif á félagslegan þroska og
komið í veg fyrir einelti. Tónlistar-
nám og íþróttaástundun er því mið-
ur einfaldlega of þungur fjárhags-
legur baggi fyrir suma foreldra að
bera.
Það þarf einfaldlega að skil-
greina ákveðnar tómstundir og
íþróttir sem hluta af grunnskóla-
stiginu þar sem undanfarin misseri
hefur vaxandi hópur barna ekki
efni á eðlilegri þátttöku í slíkum
starfi. Þátttaka barna í íþróttum og
tómstundum vegna kostnaðar er
mikið áhyggjuefni á mörgum heim-
ilum. Brýnt að tryggja jöfn tæki-
færi barna til íþróttaástundunar og
annarra félagslegra þátta sem oft
er samofin skóladegi barna.
Söfnun fyrir börn á Íslandi
Fjölskylduhjálp Íslands stendur
núna fyrir söfnun undir heitinu
„Hlúum að íslenskum börnum“.
Þessi söfnun mun standa til 3. maí
næstkomandi og er fyrir börn frá
efnalitlum heimilum á Íslandi.
Börnum verður boðið að dvelja í
vikutíma í sumarbúðum eða taka
þátt í leikjanámskeiðum að eigin
vali og óháð búsetu. Gert er ráð
fyrir að styrkja um 300 börn til
slíkrar félagslegrar þátttöku. Sum
þessara barna hafa aldrei fengið
tækifæri til að taka þátt í slíku
starfi sem þykir svo eðlilegt fyrir
suma.
Söfnunarsími verkefnisins er
901 5050 og gjaldfærast 500
krónur við hverja innhringingu.
Gíróseðlar munu einnig liggja
frammi í útibúum Íslandsbanka en
Íslandsbanki í Garðabæ er fjár-
gæsluaðili verkefnisins. Að sögn
forsvarsmanna Fjölskylduhjálpar
Íslands mun bókhald verkefnisins
verða gert öllum opið næstkom-
andi haust. Hér er um að ræða
þarft verkefni sem allir lands-
menn eru hvattir til að leggja lið
sitt við.
Ábyrg og hamingjusöm
kynslóð
Það er okkur öllum í hag að hér
vaxi upp ábyrg og hamingjusöm
kynslóð sem hefur búið við jöfn
tækifæri allt sitt líf, hvort sem litið
er á efnahag, kynferði eða kyn-
þátta. Ísland er 9. ríkasta þjóð í
heimi og við höfum fullt efni á því
að gera vel við verðmætustu eign
þjóðarinnar sem börnin okkar
eru. ■
Eyða í löggjöf
Því má slá föstu að víða er „eyða
í íslenskri löggjöf“ eins og Hjör-
leifur Guttormsson alþingismaður
orðaði það þegar hann rökstuddi
frumvarp sitt til laga um gælu-
dýrahald um árið. Og hvað voru
menn að hugsa hér áður þegar
lög náðu ekki einu sinni 20 grein-
um? Þegar Jóhanna Sigurðardótt-
ir hafði fengið ný lög um fjöleign-
arhús árið 1994 samþykkt voru
komin lög með 82 greinum í stað
laga með 19 greinar. Meginmark-
mið laganna var að taka betur á
óljósum atriðum og til þess þurfti
fjórfalt fleiri lagagreinar en áður.
VEFÞJÓÐVILJINN Á ANDRIKI.IS
Búinn að lesa nóg
Ég hef verið að pína mig til að
lesa ljóðin í ljóðasamkeppni
Fréttablaðsins. Það er erfitt. Held
að dómnefndin hljóti að eiga bágt
þó hún beri sig vel. [...] Mikið af
þessu er gelgjuleg og svolítið um-
komulaus sjálfstjáning, svona
Hér-er-ég-ljóð, ekki ósvipaðrar
ættar og blogg; vantar í það aga
og form svo það nái að ummynd-
ast frá því að vera bara einhver
samsetningur yfir í að vera skáld-
skapur. Ég ætla að sjá til -– en ég
held ég sé búinn að lesa nóg.
EGILL HELGASON Á STRIK.IS
Leiðinlegt skáld
En þó að við vissum auðvitað að
Gunnar [Gunnarsson] væri frægt
skáld þá höfðu ekki margir lesið
neitt eftir hann. Í sýnisbók sem
við vorum látin lesa í skólanum
var kafli úr Fjallkirkjunni sem
mér þótti afskaplega leiðinlegur,
en átti að vera drepfyndinn.
Ítrekaðar tilraunir síðar til þess
að lesa verk Gunnars hafa allar
endað á sama veg nema Svart-
fugl. Þar tekst honum að byggja
upp spennu. Ég man líka að mér
fannst gaman að myndinni um
Sögu Borgarættarinnar sem gerð
var milli 1920 og ‘30, en hef aldrei
hætt mér út í að lesa þá bók.
BNEDIKT JÓHANNESSON Á HEIMUR.IS
■ Af netinu Ekki uppgreiðslu-
kostnað á íbúðalán,
félagsmálaráðherra
ÍBÚÐALÁN
Greinarhöfundur hvetur ráðherra til að
opna ekki fyrir aukagjaldtöku af þeim
sem vilja greiða íbúðalán sín upp.
Leyniskýrsla um lýðræði
■
Fátækt foreldra
bitnar ekki síst
á börnunum.
BÖRN AÐ LEIK
„Börnin eru það mikilvægasta sem þessi þjóð á,“ segir greinarhöfundur.
Umræðan
ÁGÚST ÓLAFUR
ÁGÚSTSSON
■ alþingismaður
Samfylkingarinnar,
skrifar um fjársöfnun
fyrir börn.
Umræðan
INGÓLFUR H. INGÓLFSSON
■ skrifar um lagafrumvarp um húsnæðis-
mál.
■
Ég hvet félags-
málaráðherra
til þess að fella
þetta heimild-
arákvæði brott
því það skiptir
afkomu Íbúða-
lánasjóðs engu
máli...
Hlúum að
börnum á Íslandi