Fréttablaðið


Fréttablaðið - 24.06.2004, Qupperneq 22

Fréttablaðið - 24.06.2004, Qupperneq 22
Peningapólitík ríkis og skóla Í fyrstu grein reglugerðar um fram- haldsskóla (98/2000) kemur fram að þeim sé skylt að sjá útskriftarnemend- um grunnskólanna fyrir skólavist. Þar segir: „Allir þeir sem lokið hafa námi í grunnskóla eða öðru jafngildu námi skulu eiga kost á að hefja nám í fram- haldsskóla“. Vitað hefur verið í nokkurn tíma að í óefni stefndi. Í grunnskólun- um hefur heyrst af því að námsráðgjaf- ar hafi reynt að róa áhyggjufull börnin og foreldra þeirra með því að þarna væri bara um að ræða baráttu framhaldsskól- anna fyrir auknum fjárfram- lögum og að þótt útlitið væri svart myndu mál leysast að lokum, því þetta væri samkomulagsatriði ríkis og skóla. Þor- gerður Katrín Gunnarsdóttir mennta- málaráðherra lét enda væl forsvars- manna framhaldsskóla ekki hafa áhrif á sig og kom með þann mótleik að bregða sér bara í frí til sólarlanda. Kannski að þetta sé samt blekkingar- leikur á borð við það þegar útilegu- menn á heljarþröm henda kjötlæri úr helli sínum til að blekkja umsáturs- menn sína. Þeim hundruðum grunn- skólanema sem óttast að fá ekki skóla- vist í framhaldsskóla næsta vetur er tæplega skemmt yfir peningapóli- tískum leik skóla og ríkis. Orustur eða orrustur Á tímum átaka í þjóðfélag- inu verður mörgum heitt í hamsi og geysast út á ritvöllinn, bæði á prenti og svo ekki síður á netinu. Leitar- vélin Google finnur til dæmis tæplega rúmar 700 færslur með leitarorðinu „stjórnmál“ í tengslum við orðin „átök“ eða „rimma.“ Færri virðast þó fjalla um orrustur, en kannski er það af því í hve miklum vafa pennar netsins eru varð- andi rithátt orðsins. 364 skrifa „orrusta“ meðan 351 skrifar „orusta.“ Fólk ætti þó ekki að þurfa að láta það aftra sér því hvort tveggja er rétt. Valddreifing er aðalsmerki lýðræð- islegra stjórnarhátta. Með vald- dreifingu er m.a. átt við skiptingu valds í löggjafarvald, framkvæmd- arvald og dómsvald, svo sem lýst er strax í 2. gr. stjórnarskrár Ís- lands. Þessi þrískipting valdsins er órofa þáttur þeirrar lýðræðisskip- anar, sem lýðveldið hvílir á. Um þessa valdskiptingu segir James Madison, einn helzti höfundur stjórnarskrár Bandaríkjanna og fjórði forseti landsins (1809-1817): „Safnist löggjafarvald, dómsvald og framkvæmdarvald á sömu hendur… þá er það rétt nefnd ógn- arstjórn.“ Skiptingu valds hefur verið ábótavant á Íslandi. Einkum hefur skort á skörp skil milli löggjafar- valds og framkvæmdarvalds. Al- þingismenn hafa ýmsir, þar á meðal dr. Pétur Blöndal, fundið að ásælni framkvæmdarvaldsins og lýst því, hvernig ríkisstjórnin hefur iðulega knúið lagafrumvörp í gegn um þingið, án þess að þing- menn fengju rönd við reist. Nokkrum ákvæðum stjórnar- skrár Íslands er ætlað að skerpa þrískiptingu valds. Aðild forseta Íslands að löggjafarvaldinu skv. 2. gr. stjórnarskrárinnar er ætlað að dreifa valdi, og sama á við um aðild forsetans að framkvæmdarvaldi skv. sömu grein. Í þessu ljósi þarf að skoða 19. gr. stjórnarskrárinnar, en þar stendur: „Undirskrift for- seta lýðveldisins undir löggjafar- mál eða stjórnarerindi veitir þeim gildi, er ráðherra ritar undir þau með honum.“ Málskotsrétt forseta Íslands skv. 26. gr. stjórnarskrárinnar ber að skoða í líku ljósi. Þar stendur m.a.: „Nú synjar forseti lagafrum- varpi staðfestingar, og fær það þó engu að síður lagagildi, en leggja skal það þá svo fljótt sem kostur er undir atkvæði allra kosningabærra manna í landinu til samþykktar eða synjunar með leynilegri atkvæða- greiðslu.“ Það verður ekki séð, að ríkisstjórnin hafi hingað til lagt sig fram um að virða þetta ákvæði, enda hefði hún þá látið þjóðar- atkvæðagreiðslu um fjölmiðla- frumvarpið fara fram um leið og forsetakjör á laugardaginn kemur. Það var ekki gert, heldur var at- kvæðagreiðslan dregin á langinn. Til dráttarins liggja engar hald- bærar ástæður, að því er séð verð- ur, heldur virðist það helzt hafa vakað fyrir ríkisstjórninni að vinna tíma til að geta hagað atkvæða- greiðslunni á þann veg, að sem minnstar líkur væru til þess, að frumvarpinu yrði hafnað – þ.e. til að hunza þjóðarviljann. Íslendingar hafa langa reynslu af þjóðaratkvæðagreiðslum, því að forsetakjör á fjögurra ára fresti er í reyndinni þjóðaratkvæðagreiðsla, þar sem atkvæði allra Íslendinga vega jafnþungt óháð búsetu. Því er eðlilegt og nauðsynlegt, að at- kvæðagreiðslan um fjölmiðlafrum- varpið lúti sömu reglum og forseta- kjör. Það er ótækt, að einn aðili máls, Alþingi, setji nýjar reglur um atkvæðagreiðsluna í miðjum klíð- um, því að Alþingi er af velsæmis- ástæðum vanhæft til þess verknað- ar. Ástæðan blasir við: Alþingi er sjálft aðili að málinu. Þess vegna þurfa núgildandi reglur að gilda, án íþyngjandi viðbótarákvæða. Regl- urnar eru skýrar. Kjósendur þurfa að geta greitt atkvæði utan kjör- fundar í allt að átta vikur fram að kjördegi skv. gildandi lögum, svo að fjarvera á kjördegi svipti þá ekki kosningarrétti sínum. Engar hömlur má leggja á kosninguna, svo sem kröfu um aukinn meiri- hluta atkvæða, heldur verður ein- faldur meirihluti kjósenda að fá að ráða lyktum málsins svo sem tíðkast um forsetakjör og aðrar þjóðaratkvæðagreiðslur á Íslandi til þessa. Alþingi getur ekki við þessar aðstæður sett íþyngjandi lög, þ.e. lög, sem takmarka rétt meirihluta kjósenda til að ráða nið- urstöðu málsins, enda veitir stjórn- arskráin ekki heimild til slíks, því að þar segir aðeins, að leggja skuli frumvarpið „undir atkvæði allra kosningabærra manna í landinu til samþykktar eða synjunar með leynilegri atkvæðagreiðslu.“ Stjórnarskráin fjallar um þjóðaratkvæðagreiðslu í 11. gr. Þar stendur: „Forseti verður leystur frá embætti, áður en kjörtíma hans er lokið, ef það er samþykkt með meirihluta atkvæða við þjóðar- atkvæðagreiðslu, sem til er stofnað að kröfu Alþingis, enda hafi hún hlotið fylgi 3/4 hluta þingmanna. Þjóðaratkvæðagreiðslan skal þá fara fram innan tveggja mánaða, frá því að krafan um hana var sam- þykkt á Alþingi.“ Af þessum orðum má ráða, að einfaldur meirihluti at- kvæða við þjóðaratkvæðagreiðslu dugir til að ráða málinu til lykta, enda þótt aukinn meirihluta Al- þingis þurfi til að vísa málinu til þjóðarinnar. Af orðunum „innan tveggja mánaða“ má einnig leiða líkur að því, hvað vakti fyrir höf- undum stjórnarskrárinnar með orðalaginu „svo fljótt sem kostur er“ í 26. gr. um þjóðaratkvæða- greiðslur um þau mál, sem forset- inn kýs að skjóta til þjóðarinnar. Einfaldur meirihluti atkvæða hlýtur því að fá að ráða lyktum fjölmiðlafrumvarpsins í þjóðar- atkvæðagreiðslunni í sumar. Ákvæði nýrra laga til að skerða rétt meirihlutans til að ráða niður- stöðu málsins virðast mundu brjóta í bága við stjórnarskrána. Er ekki komið nóg? ■ S ú var tíð að það þótti nánast ókurteisi að mynda ríkisstjórnhér á landi án þess að leita fyrst álits ritstjóra Morgunblaðs-ins. Voru ritstjórarnir á tímabili orðnir svo heimaríkir á þeim vettvangi að þeir settu ofan í við forseta Íslands léki hann ekki að kosningum loknum menúett að þeirra skapi. Var þó forset- inn á þeim tíma næstum því Guð almáttugur í huga fólks. Og rit- stjórarnir vildu oft ráða því hverjir sætu í ríkisstjórnum eins og af eru frægar sögur. Því miður eru þessir skemmtilegu tímar að baki. Í hálfan ann- an áratug hefur varla verið búið að telja upp úr kjörkössunum áður en Davíð Oddsson er kominn í kjól og hvítt og farinn að draga ráðherra upp úr pípuhattinum sínum – án þess að spyrja kóng eða prest, hvað þá ritstjóra úti í bæ. Enn má þó treysta því að ritstjórar Morgunblaðsins – eða nú orðið ritstjórinn – séu öðrum mönnum flinkari við að lesa hug stjórnarherranna hverju sinni og miðla til lesenda – ef ekki ber- um orðum þá á milli línanna. Í því efni og ýmsu öðru minnir Morgunblaðið um sumt á hið virðulega rússneska stórblað Pravda á tíma Sovétríkjanna sálugu. Á síðum þess blaðs var ekkert „stríðsletur“ að finna, jafnvel þótt stríð væri, og leiðtogarnir þurftu aldrei að spyrja í hugaræsingi umkringdir fréttamönnum: „Hefurðu ekki séð stríðsfyrirsagnirnar, hefurðu ekki séð árásirn- ar, hefurðu ekki séð gauraganginn?“. Vanir lesendur Stjórnartíðinda – afsakið, Morgunblaðsins – gátu spáð fyrir um fjölmiðlalögin ólánlegu löngu áður en fjöl- miðlanefndin hafði komist að niðurstöðu. Og nú þykjast sumir þeirra geta lesið á milli línanna í blaðinu að þótt ríkisstjórnin sé búin að tapa einu stríði við þjóðina sé hún þegar farin að búa sig undir aðra stórorrustu. Í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins á sunnudaginn var að finna vangaveltur um væntanlega löggjöf „til þess að skapa eðlilegan starfsramma utan um umsvif stóru viðskiptasamsteypanna“, eins og það var orðað. Spádómsorðin voru þessi: „Líklegt má telja að átökin um fjölmiðlalögin verði barnaleikur í samanburði við þau átök sem fram undan kunna að vera um þetta mál“. Fjölmiðlalögin barnaleikur í samanburði við átökin fram und- an? Hvað er maðurinn að fara? Getur verið að ritstjóranum sé alvara? Eða er veruleikafirring- in í hinum þrönga hópi handgenginna orðin algjör? Væri ekki við hæfi að við fengjum meira að heyra áður en lengra er haldið? Væri til dæmis ekki þjóðráð að byrja á því að leiða okkur í sann- inn um hvaða vandamál það eru sem „stóru viðskiptasamsteyp- urnar“ hafa skapað og hver „lausnin“ geti þá verið? ■ 24. júní 2004 FIMMTUDAGUR SJÓNARMIÐ GUÐMUNDUR MAGNÚSSON Ritstjóri Morgunblaðsins segir átökin um fjölmiðlalögin barnaleik í samanburði við átök sem fram undan séu. Nýtt stríð í undirbúningi? Lýðræði í skjóli laga ORÐRÉTT Má hún ekki kjósa? Sá sem kastaði stríðshanskan- um var enginn annar en Ólafur Ragnar Grímsson. Með því að neita að staðfesta lögin gekk hann gegn rétti mínum, kosn- ingaréttinum. Sem ríkisborgari í lýðræðislegu þjóðfélagi tel ég þetta mitt mikilvægasta verk- færi til að hafa áhrif. Ég hafna slíkri lítilsvirðingu við kosninga- rétt minn. Þórunn Jóna Hauksdóttir skrifar um neitun forsetans og þjóðaratkvæða- greiðslu og lítur ekki svo á að henni hafi verið færður réttur til að kjósa. Morgunblaðið 23. júní. Evrópusambandið til bjargar Raunar eru það ekki bara mál neytenda, sem sitja á hakanum hjá núverandi ríkisstjórn. Al- mennt hefur hún lítinn áhuga á hagsmunum smælingja. Hún sveltir sjúkrahús og skóla. Hún reynir að brjóta niður velferðar- kerfið og búa til kerfi þar sem menn greiða sjálfir sem mest fyrir opinbera þjónustu [...] Gegn þessari hugmyndafræði er lítið um varnir nema helzt frá reglu- gerðum Evrópusambandsins, sem íslenzk stjórnvöld neyðast til að láta þýða á íslenzku vegna skuldbindinga sinna á vegum Evrópska efnahagssvæðisins. Í þessum reglum er oft mikil vel- ferðarhugsun, margvísleg vernd- un smælingja. Jónas Kristjánsson DV 23. júní. Varnar- eða atvinnuhagsmunir? Það þarf ekki að fjölyrða um hagsmuni okkar Íslendinga í varnar- og öryggismálum. Stefna okkar um að tryggja varnir landsins í tvíhliða samstarfi við Bandaríkin innan vébanda NATO breytist ekki. Einar Benediktsson Morgunblaðið 23. júní FRÁ DEGI TIL DAGS Getur verið að ritstjóranum sé alvara? Eða er veruleikafirringin í hinum þrönga hópi handgeng- inna orðin algjör? Væri ekki við hæfi að við fengjum meira að heyra áður en lengra er haldið? Væri til dæmis ekki þjóðráð að byrja á því að leiða okkur í sannleikann um hvaða vandamál það eru sem „stóru viðskiptasam- steypurnar“ hafa skapað og hver „lausnin“ geti þá verið? ,, Í DAG ÞJÓÐARATKVÆÐA- GREIÐSLA UM FJÖL- MIÐLAFRUMVARP ÞORVALDUR GYLFASON Engar hömlur má leggja á kosninguna, svo sem kröfu um aukinn meirihluta atkvæða, heldur verður einfaldur meirihluti kjósenda að fá að ráða lykt- um málsins svo sem tíðkast um forsetakjör og aðrar þjóðaratkvæðagreiðslur á Íslandi til þessa. ,, ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 degitildags@frettabladid.is

x

Fréttablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.