Tíminn - 30.09.1973, Side 31

Sunnudagur 30. september 1973
TÍMINN
31
Undrakonu
ar í Uzdin
rn-
A niálverkum Kloriku Puja er fólkift alltaf í þjóAbúningum. l»ví miftur
kemur litaskrúft þessa málsverks ekki fram hcr. Takift eftir hanan um
i vinstra horninu, hann hefur sina siigu aft segja...., eins og raunar
hvert atrifti myndarinnar.
Myndir af hinu daglega lifi eru vinsælar hjá listakonunum i Uzdin. Khet Florika hefur merkt málverk
sin meft Chet Florica, cn hún vissi lengi vel ekki, hvernig nafn hennar var skrifaö!
Ibúar þorpsins eru einangraður,
rúmenskur minnihluti, sem árum
saman hefur talað sitt móðurmál
og haldið fast við gamla siði
föðurlandsins, siði eins og þá, að
konan þarf i einu og öllu að
beygja sig undir vald eiginmanns
sins, — hún fæðir og elur upp
börnin, býr til matinn og innir af
hendi öll venjuleg heimilisstörf,
en vinnur einnig úti á ökrunum.
Svo farið sé hratt yfir sögu, þá
gerðist það eitt vetrarkvöld fyrir
einum 10 árum i Uzdin, er karl-
mennirnir höfðu safnazt saman
til spilamennsku, að Florika Puja
fór inn i herbergi sitt og byrjaði
að mála, nokkuð sem hafði aldrei
hvarflað að henni áður og hún
vissi nánast ekkert um. Hún gekk
að þessu með mestu leynd, þvi
hvað myndu karlmennirnir á
heimilinu segja, hvað myndi
fólkið i þorpinu segja? Vegna slæ-
legrar skólagöngu i æsku, —
skólinn var einkum ætlaður
drengjunum, — gat Florika Puja
varla skrifað nafnið sitt á
málverkin sin.
Og hún hélt áfram að mála, en
eftir nokkurn tima hafði hún
trúað tveim vinkonum sinum
fyrir ,,leyndarmálinu óttalega”,
þeim Khet Florika og Mariu
Balan.Og allar þrjár köstuðu þær
sér út i málaralistina af mikilli
hrifningu og innlifun. Með aðstoð
kennarans i þorpinu tókst þeim að
útvega sér almennilega oliuliti og
allt annað, sem þær þörfnuðust til
leyndariðju sinnar.
Engin vandræði með
fyrirmyndir. Boðið til
New York
Þær áttu ekki i vandræðum með
að velja sér fyrirmyndir. Þær
máluðu allar svipmyndir af
þorpslifinu, máluðu vini og
ættingja, starfið á ökrunum, fólk
við hátiðleg tækifæri, fólk i sorg.
En fyrst og fremst máluðu þær
kirkjur. Af þolinmæði og
nákvæmni festu þær öll minnstu
smáatriði á léreftið með sterkum
litum. Myndirnar voru einfaldar
og án dyptar, en töfrar þeirra
voru ósviknir og lifandi.
Brátt bættust tvær konur til við-
bótar i hópinn, þær Motorojescu
Marioara og Taran Stálutza,
Smám saman barst það til
eyrna þorpsbúa, hve „forkastan-
lega og gagnslausa” iðju þessar
konur fengust við Allar urðu þær
að striða við gamla fordóma hjá
nánuslu ættingjum og
nágrönnum, jafnvel innan eigin
fjölskyldna.
Eina hjálpin barst þeim frá
þorpskennaranum og lækninum.
Og þessir tvimenningar réðust i
það að halda sýningu á verkum
kvennanna i samkomuhúsi
þorpsins. Með þessari sýningu fór
skriðan l'yrst af stað fyrir alvöru.
Nokkur málverkanna á sýning-
unni bárust til höfuðborgarinnar,
Belgrad. Ahugi fólks hraðóx.
Bandariskur kaupsýslumaður.
sem var á l'erð i borginni, varðsvo
ylir sig hrilinn, að liann bauð
tveimur af konunum fimm aö
koma til New York. Jú, þær fóru
þangað, en hvernig þeim tókst að
telja um fyrir eiginmönnum
sinum, það skilur enginn, eins og
andinn er i þorpinu eða var alla
vega þá.
Hvorug þessara kvcnna hal'ði
komið út fyrir Uzdin-héraðið,
hvaðþá meira! t New York fengu
þessar vinnulúnu og fákunnandi
sveitakonur heila ,,svitu” á stóru
hóteli til umráða, og þar borðuðu
þær, sváfu, — og máluftu um
mánaðarskeið. Allt var
„ókeypis”, og þær fengu góð laun
að auki, en málverkin urðu nú
brátt þekkt, sem og lista-
konurnar, um allan heim.
Sólin gengur sinn vana-
gang þrátt fyrir Paris
Þær mála allar enn i dag af
miklum móði, og auðvitað hafa
þær hagnazt af verkum sinum.
En það virðist vera ánægjan ein
af iðjunni, sem þeim gengur til.
Þær vinna nú ekki nema af og til á
ökrunum, og sumar þeirra hafa
jafnvel fengið rafmagnsljós i
húsið sitt. A moldargólfinu i húsi
Khet Florika stendur meira að
segja sjónvarpstæki.
Florika Puja, sem kom þessu
Framhald á bls. 39.
Og hvernig upphófst kúnstin hjá blessuðum konunum? Jú, Florika fann
sér þetta til meft þaft i huga að hafa ofan af fyrir sér á löngurn vetrar-
kvöldum.
Fyrir um 10 árum gerðist fá-
heyrður atburður i litla þorpinu
Uzdin i Júgóslaviu. Kona nokkur
fór að mála málverk, — með
mestu leynd — þvi hvað myndu
eiginmaðurinn og nágrannarnir
segja um slikt og þvilíkt, ef upp
kæmist? Nú eru málverkin
heimsfræg, og fleiri af konum
þorpsins fylgdu fordæmi hennar.
Svo rtánar sé greint frá helztu
málavöxtum, þá er þorpið Uzdin i
frjósömu landbúnaðarhéraði
norður af Belgrad. Þorpið er engu
siður rúmenskt, en það kemur til
af stöðugum landamæraþrýstingi
gegnúm rás timans, af hálfu
Júgóslaviu á kostnað Rúmeniu.
Khet Florika, Taran Stálutza og Maria Balan. Þetta cru þrjár af þeim fimm konum, sem nú eru heims-
frægar fyrir málverk sin.
ósviknir, lifandi töfrar cinkcnna málverkin. Svo er og mcft þetta, sem
Maria Balan liefur gert.