Tíminn - 04.10.1973, Blaðsíða 28

28
' • 'TÍMINN
Fimmtudagur 4. október 1973
O Beinir skattar
marka dálitið sina skattgreiðslu,
en sllkur möguleiki er ekki fyrir
hendi með beinu skattana I öðru
formi en þvl, að takmarka sína
vinnu, en slikt er þjóðhagslega
séð óhagstætt.
Lækkun beinna skatta og tak-
mörkun innlendrar veröbólgu, tel
ég stærsta kjaraatriði launa-
manna I dag. Mér, sem launa-
manni, er óskiljanlegt ef forusta
launamannasamtakanna viður-
kennir þetta ekki. Mér er ljóst, að
sú grunnkaupshækkun sem ég
fengi nú, og þá ekki síður sú
krónutöluhækkun er fylgir óheftri
visitöluskrúfu, myndi skiptast
þannig: 55% af hækkuninni færi I
skatthólfið I launaumslagi mlnu,
en 45% kæmu til eigin ráðstöfunar
til að mæta þeim verðhækkunum,
er heildar kauphækkunin ylli. Þá
er mér og ljóst, að minn hluti af
kauphækkuninni myndi vart skila
afgangi er verðbólguáhrifunum
hefur verið mætt. Ég styddi þvi
skaölegan verðbólguleik með
kauphækkunarkröfum nú.
I sambandi við verðbólguleik-
ina er ástæða til að nefna eitt
formsatriði, sem getur verið eðli-
legt að nota I baráttunni gegn um-
ræddum leikjum. Er hér átt við
misnotkun verkfallsréttarins.
Sú úrelta skoðun virðist hér fyr-
ir hendi, að ekki megi stöðva
verðbólguleiki hátekjumanna
meö lögum eða dómsúrskurði
óvilhallra manna. Mér er ekki
ljóst með hvaða rökum á að vera
auöið að réttlæta slíkt, enda I litlu
samræmi við kjaratilgang að
hækka háar tekjur, að óbreyttum
skattalögum. Ég held, að i þess-
um efnum sé þörf á breyttu
hugarfari. Hér er ekki lengur til
hið svo kallaða atvinnurekenda-
vald, heldur aðeins launamanna-
vald og opinbert vald. Hvers
vegna þarf því fremur að óttast
dóm I verðbólguleikjum en öðrum
hættulegum leikjum og ýmsum
ágreiningsatriðum, sem ein-
hverskonar dómstólar fjalla um
og leysa?.
Nafn eins og „gerðardómur”
var fyrir áratugum gert að grýlu,
og það með nokkrum rökum þá.
Nú er þetta úrelt, og hafa þvi fjöl-
mennustu launamannasamtökin I
landinu sætt sig við um langt
skeið gerðardóm undir nafninu
„kjaradómur”, sem vitanlega er
eitt og hið sama. Það furðulega á
sér þó stað, að enn eru ýms launa-
mannasamtök það ihaldssöm, að
þau eru enn mótfallin þeirri eðli-
legu og lýðræöislegu lausn á
ágreiningsatriðum, að tilnefna
menn til sátta og úrskurðar um
þau.
Eru launamannasam-
tökin
þröngsýn og ihalds-
söm?.
Sfðastliöinn áratug hefi ég tekið
þátt I kjarasamningum við þrjú
til fjögur launamannafélög.
Vegna veru minnar I Verðlags-
nefnd, og áhrifa kjarasamninga á
verð og vöru og þjónustu, hefi ég
einnig þurft að kynna mér flesta
kjarasamninga annarra launa-
mannafélaga.
Af þessum kynnum hefir mig
oft undrað, hve launamannasam-
tökin eru fastheldin og íhaldssöm
I sínum vinnuaðferðum, málatil-
búnaði og gerð kjarasamninga.
Að ekki sé nú talað um öfgarnar I
kröfugerð, sem oft virðast fremur
byggðar á forneskjulegum
hugsanagangi en frjálshyggju.
Til að finna þessum oröum min-
um stað, skulu nefnd nokkur
dæmi.
1. I flestum kjarasamningum er
ákvæði um, að þeir séu upp-
segjanlegir ef gengisskráningu
Isl. krónunnar sé breytt I
lækkunarátt. Þessu hefir ekki
fengizt breytt þótt samið sé um
fulla vlsitölu, en full visitala
kippir stoðum undan þessu
ákvæði. Beinu skattarnir, sem
ekki eru I vísitölunni, þykja
hins vegar ekki gefa tilefni til
sliks ákvæðis, af þvi að sllkt
tilefni hafi ekki verið fyrir
hendi fyrir nokkrum áratug-
um.
2. Þótt beinu skattarnir séu aug-
ljóslega einn stærsti þáttur
kjaramálanna, þá má hvorki
nefna þá né gera tilraun til að
hafa áhrif á þá I sambandi við
kjaramálin, og virðist ástæðan
sú, að forráðamenn launa-
mannasamtakanna telji
skattamál það flókin, að þeir
vilji ekki hætta sér út á slikt
svell, heldur halda sig við
gömlu krónutöluregluna I
kröfugerð. Virðist Ihaldssemin
þannig skyggja á nútímann I
þessu efni.
3. í þeim samningum, sem ég hefi
þurft að koma nærri, eru veik-
indafrlðindi manna I svo köll-
uðu akkorðsformi, en það þýð-
ir, að veikir menn og hraustir
menn hafa sömu veikindafríð-
indi. Þótt þetta atriði sé I and-
stöðu við allarnútíma hugsanir
og reglur um samhjálp við
veika menn, hefir þessu frá-
leita ákvæði ekki fengizt breytt
I 18 ár. Astæðan fyrir þessari
fastheldni virðist aðallega sú,
að fyrst þetta ákvæði hafi flotið
inn I kjarasamninga fyrir 18
árum, þá hijóti þaðenn að vera
gott. Hvað eru ihaldssjónar-
mið ef ekki sllkt?.
4. Hafi ósamræmi skapast I
samningum milli hliðstæðra
aðila fyrir mörgum árum, t.d.
um orlof eða önnur atriði, þá
má helzt ekki leiðrétta það.
Þetta gildir jafnt þótt leið-
réttingin sé i þvi formi að
skerða ekkert, heldur bæta að-
stöðu þeirra, sem á eftir hafa
orðið. Slík virðist ihaldssemin
gegn jafnrétti.
5. 1 kjarasamningum og
samningaviðræðum hefi ég
aldrei séð örla á skilningi um
skaðsemi verðbólguáhrifa.
Þessu atriði er venjulega visað
frá á þeim forsendum, að
vinnulaun þurfi ekki að hafa
áhrif á verð vöru og þjónustu,
heldur eigi atvinnurekendurn-
ir að mæta auknum launa-
kostnaði án bóta. Þótt stað-
reyndirnar hafi sannað hið
gagnstæða I áratugi um þessi
efni, þá er nefnd frávlsun enn
byggð á sömu rökum og nothæf
þóttu fyrir um það bil 35 árum,
en þá var verðbólga þvl nær
óþekkt. Slik er ihaldssemin I
meðferð mála.
6. Launajöfnuður, án þess að
auka verulega launakostnað,
virðist yfirleitt ekki hafa
hljómgrunn hjá launamanna-
samtökum. Ósamræmi til að
benda á og elta I kröfugerð,
þykir hins vegar æskilegt, eða
sú viröist reynslan. Slíkur
eltingarleikur I kröfugerð og
tilh. tilraunum til að viðhalda
ósamræmi, er vitanlega úrelt-
ur, en sakir þess að hann er
gamall, skal ihaldssemin
vernda hann. Umræddur
eltingarleikur I óbreyttu formi
þýðir vitanlega, að skipta
köku, sem ekki er til og þar
með mikinn hraða I verðbólgu-
leikjum.
7. 1 nútima þjóðfélagi og jafn
sósíölsku og hér er, virðist frá-
leitt að gera kröfur um al-
menna kauphækkun I landinu
án þess að einhver rökstuðn-
ingur fylgi um, að krafan mið-
ist við að auka kaupmátt
launa, en ekki aðeins við hækk-
un skatta og aukna verðbólgu.
Mér er ekki kunnugt um að
slikar greinargerðir hafi enn
þekkzt hér, hvorki frá einstök-
um launamannafélögum né
heildarsamtökum þeirra, enda
slikt ekki I samræmi við gaml-
ar og ihaldssamar venjur.
Þau dæmi, sem hér hafa verið
nefnd, ætla ég að nægi til að
afsaka þá skoðun mina, að óviða
sé að finna þrengri og Ihalds-
samari vinnuaðferðir en i kjara-
baráttu launamannasamtakanna
hér. Ég vildi þó gjarnan, að þessi
skoðun min væri röng. Væri því
vel séð af mér, að henni væri mót-
mælt með rökum.
Vald án ábyrgðar
er hættulegt.
Ég held, að flestir verði að
viöurkenna, að I okkar þjóðfélagi
séu tæpast til nema tvö áhrifarik
völd, og er þar um að ræða hið
opinbera vald og vald launa-
mannasamtakanna. Samtök at-
vinnurekenda eru of vanmáttug
til aö teljast vald, hins vegar eru
þau nauðsynleg sem einskonar
tengiliður milli hinna valdanna
tveggja.
Þótt deilt sé um stefnur og opin-
bera stjórn, þá ber að viður-
kenna, að hið opinbera vald er
ábyrgt, enda hefir það stöðugt að-
hald frá borgurunum og fær þann
dóm á fjögurra ára fresti, sem á
að gefa til kynna hvernig með
valdið hefir verið farið.
öðru máli gegnir með launa-
mannavaldið. Umræður I blöðum
og öðrum fjölmiðlum um meðferð
þess valds heyrist tæpast. Er þvi
aðhaldið og þær leiðbeiningar
sem I þeim felast, mjög litið.
Vinnudeilur I formi verðbólgu-
leikja og verkfalla eiga sér þvi
stað án upplýsinga og umræðna.
Oftast eru þó kröfurnar nefndar,
en málefnaleg rök um gagnlegan
tilgang eru oftast undir hulins-
hjálmi.
Verðlagsyfirvöldin I landinu
eru nú I höndum rikisstjórnarinn-
ar og heildarsamtaka launa-
manna og hefir svo verið um
nokkurtskeið. Hafa þessi tvö völd
meirihlutann I þeim nefndum er
með verðlagsmálin fara og eru
þvl sameiginlega ábyrg fyrir
þeim. A þessum málum hefir ver-
ið haldið þannig, að almennt er
viðurkennt, að til atvinnurekenda
sé nú ekkert að sækja, án þess að
kauphækkanir hafi sin fullu áhrif
á innlent verðlag til viðbótar hin-
um erlendu vöruhækkunum, sem
koma sjálfkrafa inn I verðlagið.
Af þessu leiðir, að atvinnurekend-
ur geta nú ekki samið um kaup-
hækkanir, nema þau tvö völd er
fara með verðlagsmálin lýsi yfir
fyrirfram, að kauphækkanirnar
verði bættar með hækkun á inn-
lendri framleiðslu og þjónustu.
Iðnaðarmálaráðherra hefir nú
fyrir skömmu lýst yfir, að innlend
iðnfyrirtæki, sem starfa I sam-
keppni við erlend fyrirtæki um
verö, séu nú rekin með halla.
Hann hefir og látið i ljósi þá skoð-
un sina, að hið hagstæða verð,
sem nú er á útfluttum sjávar-
afurðum, eigi að skerða með
gengishækkunum i stað þess að
láta það valda verðbólgu.
Þegar aðstæður eru þannig i
verölagsmálunum, að rikisvaldið
og launamánnavaldið bera alla
ábyrgð á þeim I sameiningu og
samvinnu, þá vakna spurningar
eins og þessar: Hvaða rök eru nú
fyrir launahækkunum á grunn-
launum I krónutölu ef þær þýða
aöeins hækkun á beinum sköttum
og verðlagi nauðsynja án kjara-
bóta?. Teljast það málefnalegar
vinnuaðferðir af öðru þessu valdi,
að hækka skatta og verðlag I stað
þess aðlækka skatta og draga þar
meö úr skaðlegri og heimatil-
búnni verðbólgu?. Er ekki kom-
inn timi til, miðað við þann undir-
búning, sem nefnd völd hafa
skapað I verðlagsmálum, að
koma sér saman um að stöðva
skaðsama innlenda verðbólgu-
leiki? Er hægt að rökstyðja það,
að gera kröfu um launahækkanir,
sem skiptast þannig milli hólf-
anna I launaumslaginu, að 55%
fara I skatthólfið án vlsitölubóta,
en aðeins 45% komi til að mæta
verðhækkunum er fylgja heildar
hækkununum? A hvaða rökum er
það byggt, að auðið sé á raunhæf-
an hátt, að hækka laun og launa-
tengd friðindi á sama tima og
þjóðartekjur vaxa aðeins um ca.
3%, eða sem svarar þvi, sem þarf
að eiga sér stað vegna fólks-
fjölgunar I landinu?.
ARISTO
léttir
námið
Með aukinni stærðfræðikennslu og vaxandi
kröfum nútíma tækniþjóðfélags er sérhverjum
námsmannl nauðsynlegt að vera búinn full-
komnum hjálpargögnum við námið.
Aristo reiknistokkurinn er gerður fyrir náms-
fólk með kröfur skólanna f huga.
Aristo reiknistokkur á heima í hverri skóia-
tösku.
PENNAVIÐGERÐIN
Ingólfsstræti 2. Sími 13271.
Getum afgreitt
með stuttum fyrirvara
háþrýsti-oliudælur, oliumótora og ventla
fyrir hverskonar vinnuvélar og skip.
Veitum einnig allar tæknilegar upp-
lýsingar.
Vélaverkst. Sig. Sveinbjörnsson h.f.,
Arnarvogi, Garðahreppi.
Um fleiri atriði mætti spyrja,
en að framan eru greind, en
greindar spurningar nægja til að
sanna, að vald og ábyrgð verður
að fylgjast að, jafnt I efnahags-
málum, sem öðrum málum, ef vel
á að fara. An sliks verður tæpast
til lengdar auðið að forma og við-
halda þingræðisþjóðfélagi á jafn-
réttisgrundvelli. Þeir, sem eru á
annari skoðun, ættu að láta frá
sér heyra.
Reykjavlk, 1/10. 1973.
Stefán Jónsson
Slöngur og stútar
fyrir smursprautur
I ’ ;'*5 I
• !
POSTSENDUM UM ALLT LAND
rz
u
4\
o

ARMULA 7 - SIMI 84450
Á HÆSTA
LEITI ■ HÁALElfl
HÁALEITISBRAUT
0
Háaleitisútibú Samvinnubankans
er staðsett miðsvæðis í austur-
borginni. GREIÐ AFGREIÐSLA
NÆG BÍLASTÆÐI
Afgreiðslutimi kl. 13-18,30
SAMVINNUBANKINN
Háaleitisútibú-Austurveri