Tíminn - 21.10.1973, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 21. október 1973.’

Fyrri áfangi Skeiftarárbrúarinnar í smiöum
Svanbjörn Frimannsson, seölabankastjóri: Seölabankinn aflar fjárins
til framkvæmdanna, en Vegageröin grefur þá jafnharöan i sandinn. En
þar eru þeir lika vel geymdir, þvi aö ölium landsmönnum verður mikill
liagur að hringveginum.
Senn rennur sá dagur, að lýkur
vegagerð og brúasmíð á Skeiðar-
ársandi. Siðasta og mesta brúin
— sú yfir Skeiðará sjáll'a — er vel
á veg komin. Þetta varð Seðla-
bankanum og Vegagerðinni til-
efni til þess að bjóða fréttamönn-
um austur á laugardaginn var
þeirra erinda að skoða mannvirk-
in. Auk frétiamanna voru nær
tveir tugir verkfræðinga með i
förinni á vegum Verkfræðinga-
félagsins.
Við lögðum af stað frá Reykja-
vfkurflugvelli að morgni dags i
úrigu Reykjavikurveðri. En viti
menn, eftir þvi sem austar dró
birti æ meir og þegar vélin hóf að-
flugið að flugvellinum á Fagur-
hólsmýri skein sól i heiði.
A vellinum biðu okkar
áætlunarbilar austan af Höfn i
Hornafirði, sem fluttu okkur að
Skaftafelli.
Þar var stigið um borð i vatna-
dreka, ógurlegt ferliki, sem fátt
cða ekkert fær stöðvað, hvort
heldur er á láði eða legi. Þennan
dreka keypti Vegagerðin i Banda-
rikjunum til þess að nota á
Skeiðarársandi. I honum er 300
hestafla vél og tilsýndar er hann
likastur báti á hjólum. Raunar á
hann fleira sammerkt með skip-
um en útlitið eitt, þvi að hann er
búinn skrúfu, þannig að hægt er
að sigla honum, þegar svo djúpt
er orðið að hjólin taka ekki lengur
niðri. Þessi hjóladreki hefur
reynzt mun betur en beltis-
drekarnir sem hafa verið notaðir
fram til þessa og ekki eru alls
kostar heppilegir til aksturs i
sandi og grjóturð. Kaupverð
þessa mikla farartækis var um
hálf önnur milljón islenzkra
króna og getur ekki kallazt mikið.
Vonbrigðin
Sagan segir, að Skeiðará dragi
nafn af þvi, að fyrr á öldum hafi
hún ekki verið meira vatn en svo
að rétta mátti vefjarskeið yfir
hana. Sé þetta rétt skýring hefur
Skeiðará sótt i sig veðrið siðan og
iiklega eru fá vatnsföll islenzk
nafntogaðri en hún. Það var þess
vegna ekki laust við að kitlandi
eftirvæntingar gætti i hópnum,
þegar vatnadrekinn ruddist fram
aurana niður að ánni. Ekki
minnkaði lilhlökkunin, þegar
manni varð hugsað til lýsingar
meistara Þórbergs i Vatnadegin-
um mikla:
,,Allt yfirborð þessarar tröll-
auknu, leirmórauðu hafrastar
þaut framhjá okkur með flug-
hraða, hófst hér og þar i háa
bunka, féll svo niðurídjúpa dali,
vafði sig i hendingskasti i risa-
vaxna ströngla, sem byltust um i
hvitfyssandi boðaföll, hringsner-
ist i sogandi iðusveipi og skrúfað-
ist upp i drýli og stróka, en gnýr-
inn af hamförum þessarar brim-
rastar var svo mikill, að við átt-
um fullt i fangi með að heyra
hvert til annars.” Þannig kom
Skeiðará Þórbergi fyrir sjónir, en
þennan haustdag var öðru visi um
að litast, áin lyppaðist fram engu
uggvænlegri en hver önnur
meðalá, svo að drekinn ameriski
átti alls kostar við hana. og brölti
yfir hvern álinn á fætur öðrum, án
þess einu sinni að hægja ferðina,
þegr hann bruddi undir sig urðar-
stálið á bökkunum.
Framkvæmdasagan
Við létum staðar numið i.búð-
um vegagerðarinnar á sandinum.
Þar þágum við beina og þeir
Helgi Hallgrimsson, deildarverk-
fræðingur Vegagerðarinnar og
Svanbjörn Frimannsson seðla-
bankastjóri sögðu okkur frá
framkvæmdunum.
— Það var i mars 1972, að sam-
göngumálaráðuneytið ákvað að
hafizt skyldi handa um vegagerð
og brúarsmið á Skeiðarársandi
eins fljótt og auðið væri og skyldi
verkinu lokið sumarið 1974. Mán-
úði siðar hóf Vegagerðin fram-
kvæmdir. Ekki var samt hægt að
snúa sér strax að þvi að beizla
jökulárnar á Skeiðarársandi, þvi
að fyrst þurfti að endurbæta veg-
inn allt vestan frá Kirkjubæjar-
klaustri og brúa að nýju flest fall-
vötn þaðan austur að Núpsstað.
Þetta var gert i fyrra og samtimis
var unnið að vegagerð i öræfum.
1 septembermánuði siðastliðn-
um var byrjað á Skeiðarársandi.
Árnar á sandinum flæmast að
jafnaði fram og aftur um sandinn
og skipta iðulega um farvegi eftir
þvi hvernig stendur i bólið þeirra.
, Mest hættan stafar þó af jökul-
hlaupum. Þess vegna var brugðið
á það ráð að gera rammlega
varnargarða og leiða fljótsálana
saman i einn farveg.
Byrjað var á þvf að brúa
Núpsvöln og Súlu, sem veitt var i
einn farveg. Sú brú er 420 metra
löng og næstlengst brúnna á
sandinum. Núpsvötn eru'ekki til-
takanlega erfið viðureignar, af
þvi að i þeim er að mestu berg-
vatn og ekki koma hlaup i þau.
Súla er hins vegar jökulvatn og i
hana koma hlaup úr Grænalóni,
siðast nú i ágúst.
Næst i röðinni var Sandgigju-
kvisl, sem oft er nefnd Gigja. 1
hana koma hlaup úr Grimsvötn-
um. Siðasta hlaupið kom i marz
1972. Þegar mest var féllu þar
fram 2000 rúmmetrar vatns á
sekúndu hverri.
Þvi má skjóta hér inn i frásögn-
ina til marks um duttlunga jökul-
vatnanna, að Gigja myndaðist
ekki fyrr er uppúr 1940. Hún varð
þá farartálmi þeimsem leið áttu
yfir sandinn, en fram að þvi höfðu
töluveröar samgöngur verið á
milli þeirra byggðarlaga, sem
liggja að sandinum. Það var að
visu fjarri þvi að vera neinn
barnaleikur að riða hinar árnar,
en þó mátti að jafnaði finna vöð á
þeim, þvi að þau dreifðust meira
um sandana en Gfgla gerði.
Þegar Gigja hafði verið brúuð
var haldið áfram austur á bóginn
að Skeiðará, eftir að brú hafði
verið komið á smásprænu á leið-
inni, sem nefnist Sæluhúsvatn.
Brúin yfir Skeiðará verður 904
metra löng. Hún er smiðuð i
tveimur áföngum. Nú er unnið að
fyrstu þremur fimmtu hlutunum
og þennan dag var verið að ljúka
við að steypa siðustu stöplana i
fyrri áfanganum, sem verður 528
metrar og siðan verður stálbitun-
um komið fyrir á stöplunum.
Alls staöar er brúað á þurru,
enda er það mun hagkvæmara.
Vötnunum er þá veitt i burtu á
meðan unnið er að smiðinni. Þá
er einnig hyllzt til þess, að vinna
aö brúarsmiðunum að vetrarlagi,
þegar árnar eru með minnsta
móti. Til þess að hemja vötnin i
farvegum sinum hafa verið gerð-
ir miklir varnargarðar og við
hverja brú hafa verið mynduð
hliðarlón við uppfyllingarnar.
Vatnið i þessuin lónum er kyrr-
stætt og kemur i veg fyrir að fall-
þungi vatnsins skelli á uppfyll-
ingunum með öllu afli, þegar
hlaup komá i árnar.
Mjög hefur verið vandað til
mannvirkjanna en þó um leið
gætt fyllstu hagsýni. Stórbrýrnar
hafa allar verið hannaðar á sama
hátt. Hver stöpull hvflir á tólf
ellefu metra löngum steinsteypt-
um stöplum, sem keyrðir eru nið-