Tíminn - 21.10.1973, Blaðsíða 30

30
TÍMINN
Sunnudagur 21. október 1973.
Fæðuval
efni sem likaminn þarf á að
halda?
— Viðtækar rannsóknir voru
gerðar á skólabörnum i
Bandarikjunum og leiddu þær i
ljós, að meira en helmingur barn-
anna var vannærður, og orsökin
fyrir þessu ástandi reyndist yfir-
leitt ekki vera skortur á matvæl-
um, heldur rangt fæðuval. Þetta
sannar að voldug kerfisbundin
uppfræðslustarfsemi þarf að eiga
sér stað af hálfu lækna og allra
annarra sem vinna að fræðslu i
næringarfræði. Einnig þurfa
mötuneyti fyrir almenning skóla,
sjúkrahús og veitingahús svo og
þeir sem vinna að matvælaiðnaði,
að starfa samkvæmt þeirri þekk-
ingu, sem fyrir er i næringarefna-
fræði.
— Það sem okkur vantar er
fólk, sem getur hagnýtt sér þá
vísindalegu þekkingu sem fyrir
er, einhvern sem getur stjórnað
og hagnýtt þessa þekkingu.
Grundvöllurinn er þvi að mennta
fleirá fólk til starfa i þessum
greinum. Korpa á uppfræðslu, þvi
fæðan er mikilvægur hlekkur i
hinni löngu keðju hamingju
og heilbrigði. — Sérstaklega er
það nauðsynlegt fyrir foreldra að
fæðan sé rétt samsett þvi
rannsóknir hafa leitt i ljós, að illa
nærð börn og unglingar hafa
meiri tilhneigingu til neyzlu
áfengis og tóbaks, en þau sem eru
vel nærð. Foreldrar gera sér ekki
ævinlega ljóst hve alvarlegar af-
leiðingar léleg næring getur haft
á heilbrigði og framtiðarheill
barna þeirra.
— Hvað er svo framundan?
— Til að byrja með hef ég
hugsað mér að fara af stað með
námskeið. Mun ég halda fyrir-
lestra og útskýra undirstöðuatriði
næringarfræöinnar. A námskeið-
inu mun ég kynna megrunarfæðu
og er það bæði hugsað fyrir þá,
sem eiga við offitu að striða og
einnig þá, sem vilja fyrirbyggja
slikt. Stendur námskeiðið yfir i
sex vikur. Einnig er möguleiki á
þessu námskeiði að veita sérstak-
ar leiðbeiningar fyrir fólk, sem
hefur sykursýki, meltingar-
sjúkdóma o.fl. En það skal tekið
fram að það er einungis læknis
að ákveða, hvort sjúklingurinn
þarfnast ákveðins mataræðis, en
það er hlutverk manneldisfræð-
ingsins að leiðbeina sjúklingnum,
hvernig hann geti bezt hagnýtt
sér ráðleggingar læknisins, varð-
andi næringargildi. Námskeiö-
ið er ætiað bæði konum og körl-
um. Hollt mataræði er ekkert sér-
mál kvenna. 1 Bandarikjunum og
viðar erlendis er slik uppfræðslu-
starfsemi orðin afar algeng, og
það fer i vöxt með hverju ári,
sem liður, að fólk hagnýti sér
þessa uppfræðslu.
— Að lokum vil ég segja, að það
er mér mikið fagnaðarefni, að
kennsla til háskólaprófs i
hjúkrunarfræðum er hafin við
Háskóla Islands. Og vonandi
verður næsta skrefið að stofna til
kennslu i næringarfræði
(nutrition) og manneldisfræði
(dietetics) til háskólaprófs. Verk-
efnin eru óteljandi og mikil þörf
fólks með beztu menntun á þessu
sviði.
— Kris.
O S.V.R.
Bústaðavegar Endastöð verður
á mótum Bústaðav. og Óslands.
Leiðin liggur þá Sogaveg á enda
og siðan spölkorn vestur Bústaða-
veg að Óslandi. Þar er snúið við
og sama leið ekin til baka. Leið 8
beygir nú af Laugavegi norður
Kringlumýrarbraut i stað
Laugarnesvegar, sem búið er að
slita sundur. Leið 9 liggur á sama
hátt um Kringlumýrarbraut upp
á Laugaveg. Leið 7. Ferðum
fjölgar á kvöldin og á helgi-
dögum, þannig að millibil milli
ferða verður þá 20 minútur i stað
30 minútna nú. Leið 12 verður
breytt þannig að frá Grensás-
stöð verður ekið austur Miklubr.
og nýja veginn i átt að Breiðh. i
stað Grensásvegar og Bústaöa-
vegar áður. Ferðum verður fjölg-
að á þessari leið, þannig að nú
verða 15 min. milli ferða á virk-
um dögum en 20 min á kvöldin og
á helgidögum i stað 30 minútna
nú. i
Reykjavíkurborg
berst gegn hávaða
Merk tillaga frá Kristjáni Benediktssyni um vernd og baráttu
gegn hávaða samþykkt samhljóða i Borgarstjórn Reykjavíkur jjf'
A fundi I Borgarstjórn Reykja-
vikur siðastliðinn fimmtudag,
flutti Kristján Benediktsson,
borgarfulltrúi Framsóknar-
flokksins, svohljóðandi tillögu:
(oröalagsbreyting gerð á fundin-
um fylgir texta)/
„Borgarstjórn telur nauðsyn-
legt að sett verði í heilbrigðis-
samþykkt ákvæði til að tryggja
fólki vernd gegn hávaða, sem er
af þeim styrkleika, að hann geti
valdið varanlegum heyrnar-
skemmdum hjá þeim, sem við
hann þurfa að búa t.d. á vinnu-
stað.
Sérstakl. telur borgarstjórnin
aðkallandi i þessu sambandi, að
settar verði reglur um hámark
þess hávaða, sem vera megi frá
hljómsveituin og plötuspilurum á
skemmtistöðum, bæði til að
vernda hljómlistarmennina fyrir
þvi að hljóta varanlegar heyrnar-
skemmdir svo og til verndar
starfsfólki og gestum þessara
staða.
Felur borgarstjórnin heil-
brigðismálaráði og borgarlækni, I
samráði við forstöðumann
heyrnardeildar Heilsuverndar-
stöðvarinnar, að undirbúa reglur
i samræmi við það, er að framan
greinir, er síðan verði felldar inn i
heilbrigðissamþykkt borgarinn-
ar.
Kristján Benediktsson (F)
flutti itarlega framsöguræðu með
tillögu sinni og verður efni hennar
nú rakið, eftir þvi sem rúm leyfir,
en borgárfulltrúinn sagði m.a.:
Ræða Kristjáns
Benediktssonar
,,t heilbrigðissamþykkt fyrir
Reykjavik, sem samþykkt var
árið 1950 eru engin ákvæði um
takmörkun á hávaða.
Slik ákvæði i lögreglusam-
þykktinni frá 1930 eru ekki miöuð
við hávaða, sem valdiö gæti
heyrna rskem m dum , heldur
hávaða, sem væri til almennra
óþæginda, raski svefnró manna
o.s. frv.
í viðtali, sem Kormákur
Sigurðsson heilbrigðisfulltrúi átti
viö Alþýðublaðið fyrir skömmu,
sagði, að hérlendis muni ekki
vera til neinar reglur um það,
hver hámarkshávaði megi vera,
hvorki þegar um er að ræða
vinnustaði, né aðra staði, svo sem
á götum úti, eða á samkomustöð-
um.
Þetta er að sjálfsögðu mjög
slæmt, þar sem vitað er, að mikill
hávaði er skaðlegur fyrir heyrn
manna og hávaði i umhverfi okk-
ar er sifellt að aukast”.
Sfðan rif jaði ræðumaður upp þá
breytingu, sem orðin er á hávaða
I borgum heimsins og vitnaði til
heimilda um það og ennfremur i
fróðlegt rit Atvinnusjúkdóma-
nefndar, þar sem er að finna
hagnýtar upplýsingar um skað-
semi hávaða, en þar segir á þessa
leið, m.a.
Hvað er hávaði?
Hljóð, sem vegna styrkleika
sins valda mönnum óþægindum,
eru nefnd hávaði.
Þegar hlutur titrar, myndast
hljóðbylgjur i loftinu. Þessar
hljóðbylgjur skynjum við sem
hljóð. Mikill hávaði cr heilsuspill-
andi, en styrkleiki hans og tiðni
ráða mestu um það, hversu
hættulegur hann er.
Hljóðstyrkur
Styrkur hljóðs er yfirleitt
mældur með mælieiningunni
decibel (dB). Decibelgildi ákveð-
ins hljóðs gefur til kynna hlut-
fallslegan styrk hljóðsins. Deci-
beleiningin er einnig notuð til að
tákna hlutfallslegt heyrnartap, og
er þá miðað við að 0 dB tákni
veikasta greinanlegt hljóð.
Tiðni
Tiðni hljóðs er háð þeim fjölda
hljóðbylgna, sem ná til eyrans á
einni sekúndu. Mælieining tiðn-
innar er nefnd Herz (Hz). Sé
fjöldi hljóðbylgna 500 á sekúndu,
er tiönin 500 Hz. Heilbrigt manns-
eyra getur heyrt frá 20 upp I
20.000. Venjulegt samtal er
talsvert breytilegt hvað tiðni
snertir, en meginstyrkur talaðs
máls liggur á tiönisviðinu 200-2000
Hz. Hávaði er venjulega sam-
bland hljóða með mismunandi
tiöni.
Hvenær er
hávaði mikill?
Það er augljóst, að þvi meiri
sem hávaðinn er og þeim mun
lengur sem hann varir, þvi meiri
hætta er á heyrnartjóni. Þeir sem
búa við eða starfa i hávaða, þurfa
aö hafa það hugfast, að þegar
endurtekinn hávaði er farinn að
deyfa eyrað, eða þegar ekki er
unnt að tala saman öðruvisi en
með því að hrópa, þá er nauðsyn-
legt að gripa til ráða til þess að
vernda heyrnina.
Almennt er talið, að hávaði á
vinnustað megi ekki fara yfir 85
dB, ef unnið er átta tima á dag,
fimm daga i viku. Þarna er þá
reiknað með matar- og kaffihlé-
um, og öðrum frátöfum, sem
valda þvi, að starfsmaður hvflist
þann tima frá mesta hávaðanum,
sem rikjandi er á vinnustaðnum.
Siðan rakti ræðumaður nokkuð
um vitneskju sérfræðinga um lið-
an manna við hávaða á tilteknum
mælistigum og hvernig hávaði
angraði nú menn á vinnustöðum
og á götum úti. Þá vitnaði ræðu-
maður i ýms erlend rit og erlend-
ar stofnanir, sem vinna að þess-
um málum, eða vernd almenn-
ings fyrir hávaða, svo sem eins og
alþjóða heilbrigðismálastofnun
WHO og um úrræði, sem menn
telja sig hafa fundið.
Þá sagði ræðumaður orðrétt:
Hávaði og vinna
Rannsóknir hafa sýnt, að fólk
sem vinnur störf, sem krefjast
einbeitingar, þolir verr hávaða,
snöggur hávaði er verri en sam-
felld hljóð og hreinir tónar eru
verri en tónaflóð.
Þá hafa rannsóknir leitt i ljós,
að hávaði dregur úr afköstum.
Athuganir, er gerðar voru við
læknaakademiuna i Parfs sýndu,
að afköst skrifstofufólks aukast
um 9%, þegar dregið er ú hávaða
á vinnustað um 20 dB.
Svipaðar niðurstöður fengust
við rannsóknir hjá stáliðnaðar-
mönnum i Þýzkalandi.
Sé litið til framtiðarinnar er
greinilegt, að gera verður róttæk-
ar ráðstafanir til að halda hávaða
I skefjum, heilsu og velferðar
manna vegna.
Heilsutjón i nútima
þjóðfél. vegna hávaða
Þá nefndi ræðumaður ýms
dæmi um það, að menn biðu
heilsutjón vegna hávaða og sagði,
að t.d. hefðu rannsóknir leitt i ljós
að 50.000 Danir hefðu orðið fyrir
alvarlegum heyrnarskaða vegna
hávaða.
Heilsuverndarstöðin hefur gert
mælingar um nokkurt skeið, og
hafa mælingar sýnt, að skaðlegur
hávaöi er viða i umhverfi borgar-
búa, og vitnaði ræðumaður i
áðurnefnt blaöaviðt. við Kormák
Sigurðsson, heilbrigðisfulltrúa,
en þar segir m.a..
„Það hefur viljað brenna við að
fólk taki ekki mark á ábending-
um. T.d. á vinnustöðum kemur
fyrir, að menn hafa ábendingar
okkar i flimtingum og er þá oft
um yngri menn að ræða”, sagði
Kormákur. „Þetta er mjög mið-
ur, því það er til litils að vera að
vinna að þessuin málum, ef ekki
er farið eftir þvi sem maður
bendir á”.
Kormákur sagði að það færi
ekki á milli mála, að þar sem fólk
fyndi mest fyrir hávaða væri á
skemmtistöðum. A sumum stöð-
utn væri ástandið þannig að há-
vaðinn frá hijómsveitunum væri
á við þotur. Þ'yrfti þvi engan að
undra þó að starfsfólk og aðrir
sem eru mikið á þessum stöðum
verði fyrir varanlegum heyrnar-
skemmdum. En hávaðinn i þess-
um hljómsveitum getur farið upp
i 116-120 decibil og jafnvel meira.
Til samanburðar má geta þess að
heilbrigður maður þolir ekki 130
decibil iengur en 20 minútur án
þess að bíða tjón af og 140 decibil
aðeins i 5 minútur. "
Tillagan samþykkt.
Þá rakti ræðumaður nokkur
þau úrræði, sem gripið hefði verið
til erlendis i þessum málum og
um almennt eftirlit.
Þegar Kristján Benediktsson,
hafði lokið framsöguræðu sinni
tók til máls Markús örn Antons-
son (S) og tók mjög i sama streng
og flutningsmaður tillögunnar og
eftir smávægilega orðalagsbreyt-
ingu á tillögunni, þar sem orðin
„til að tryggja fólki vernd gegn
hávaða” komi i stað orðanna „til
þess að takmarka hávaða”
Var tillaga Kristjáns Bene-
diktssonar siðan samþykkt með
samhljóða atkvæðum. jg
J
Tímlnner
peningar
Auglýsld'
í Timanum
5
Það er aðeins hængurinn, sem hefur hinn sérkennilega hnúð á bakinu, eins og sjá má á þessari teikningu. Þess vegna er liklegt talið, að hér-
lendis hafi veiðzt margar bleiklaxahrygnur án þess að menn hafi áttað sig á þvi, að um bleiklax væri aö ræða.
O Bleiklax
Ráða má af hreistri þeirra’
bleiklaxa, sem veiðzt hafa
hérlendis, að þeir hafa verið
lengur i fersku vatni en þeim er
eðlilegt, og óyggjandi er talið, að
þessir fiskar séu úr rússnesku
sleppingunum.
Æviferill bleiklaxins er tvö ár,
þ.e.a.s. að tvö ár liða frá þvi að
hrognunum er gotið, þar til lax-
arnir, sem úr þeim koma,
hrygna. Þegar skeiðin hafa notað
þá næringu, sem er i kviðpokan-
um, ganga þau rakleiðis til sjávar
og þar tekur beiklaxinn út allan
þroska sinn.
' Veiðimálastofnunin sækir þess,
að þeir sem kynnu að hafa veitt
bleiklax i sumar, en ekki tilkynnt
það, láti henni i té vitneskju um
fiskinn, svo að hægt sé að fylgjast
sem bezt með bleiklaxinum hér-
lendis.
Þessi fiskur hefur stundum
verið nefnur hnúðlax á Islenzku
Það heiti er i samræmi við hið
rússneska heiti fisksins, sem er
„gorbuscha” og enska nafnið,
sem er „humpback”. I seinni tið
hefur heitiö bleiklax þó rutt sér til
rúms, enda er það talið heppi-
legra, þvi að hnúðurinn eða
kryppa er aðeins á hængnum.
HHJ