Fréttablaðið - 28.10.2004, Blaðsíða 20

20 28. október 2004 FIMMTUDAGUR
Hvað gerir hún? Framkvæmdastjórn
ESB fer með mörg þýðingarmikil hlut-
verk innan sambands-
ins og í vissum
skilningi er hún
ríkisstjórn þess.
Framkvæmda-
stjórnin hefur
einkarétt á að
búa til og leggja
fram lagafrum-
vörp sem
ráðherra-
ráðið og
Evrópu-
þingið af-
greiða
síðan.
Hún
fylgist með því að sameiginlegi markað-
urinn virki sem skyldi og er málsvari
ESB út á við. Þannig er framkvæmda-
stjóri viðskiptamála fulltrúi sambandsins
á fundum Alþjóða viðskiptastofnunar-
innar (WTO) og semur þar fyrir aðildar-
ríki þess í heild.
Hvernig er hún samsett? Í dag skipa
tuttugu framkvæmdastjórar stjórnina,
einn frá hverju aðildarríkjanna fyrir
stækkunina miklu í vor, en fimm
stærstu löndin fengu svo annan til við-
bótar. Frá og með 1. nóvember áttu 25
framkvæmdastjórar að sitja í stjórninni,
einn frá hverju ríki, en dagsetningin
kann að vera í uppnámi vegna stjórnar-
kreppunnar sem nú ríkir. Hver fram-
kvæmdastjóri fer svo með ákveðinn
málaflokk, rétt eins og í hefðbundinni
ríkisstjórn.
Hvað starfa margir hjá henni? Um
það bil 25.000 manns starfa hjá fram-
kvæmdastjórninni við ýmis störf. Ótal
sérfræðingar koma að lagasetningunni
en einnig starfa þar gríðarlega margir
túlkar. Engu að síður er starfsmanna-
fjöldinn harla lítill í samanburði við
stjórnsýslu annarra ríkja, í raun vinna
álíka margir hjá stjórninni eins og í
borgarkerfi ýmissa stærri borga álf-
unnar.
Hvernig er hún valin? Leiðtogar aðild-
arríkjanna koma sér saman um forseta
framkvæmdastjórnarinnar sem Evrópu-
þingið leggur síðan blessun sína yfir.
Hvert ríki tilnefnir síðan framkvæmda-
stjóra en forsetinn útdeilir þó verkefn-
um til þeirra. Evrópuþingið getur síðan
ýmist samþykkt eða synjað skipun
stjórnarinnar í heild sinni en það getur
ekki hafnað einstökum frambjóðend-
um. Portúgalinn José Manuel Barroso
verður næsti forseti framkvæmdastjórn-
arinnar.
Hefur slík stjórnarkreppa komið upp
áður? Nei, því skammt er síðan Evrópu-
þingið fékk þessi völd. Hins vegar sá
Jacques Santer sig knúinn til að biðjast
lausnar fyrir framkvæmdastjórn sína
árið 1999 þegar vantrauststillaga þings-
ins vofði yfir, en franskur fulltrúi í stjórn-
inni hafði misnotað aðstöðu sína.
sveinng@frettabladid.is
HVAÐ ER? FRAMKVÆMDASTJÓRN EVRÓPUSAMBANDSINS
Ríkisstjórn Evrópusambandsins
Kosningarnar í Bandaríkjun-um sem haldnar verða áþriðjudaginn eru í rauninni
ekki forsetakosningar. Í stað þess
kýs almenningur kjörmenn sem
síðan kjósa forsetann í desember
næstkomandi.
Kynlegt kerfi
Kjörmannakerfið bandaríska er
athyglisvert fyrirbæri. Það er af-
sprengi þeirra hugmynda um lýð-
ræði sem ríktu í Evrópu á 18. öld
og var ætlað að vera málamiðlun
milli þess að láta almenning velja
forseta og að þingið veldi hann.
Þetta kerfi tryggir að fjölmenn en
afmörkuð svæði í Bandaríkjunum
geti ekki komið sínum frambjóð-
anda að í trássi við afganginn af
þjóðinni enda er landið bandalag
ríkja sem öll njóta talsverðra rétt-
inda og sjálfstæðis.
Kjörmennirnir eru 538 talsins
og því þarf frambjóðandi að
tryggja sér stuðning að minnsta
kosti 270 kjörmanna til að geta
borið sigur úr býtum. Fjöldi kjör-
manna fer eftir þingmannafjölda
hvers ríkis. Hvert þeirra hefur
tvo öldungardeildarþingmenn,
óháð því
hversu fjöl-
menn þau
eru. Fjöldi
fulltrúar-
dei ldar-
þ i n g -
manna er
hins veg-
ar í sam-
ræmi við
íbúafjölda
r í k j a n n a .
K j ö r m a n n a -
fjöldinn endur-
speglar því að nokkru
leyti íbúafjölda alls landsins en þó
hafa minni ríkin hlutfallslega að-
eins sterkari stöðu en þau stærri
vegna öldungardeildarþingmanna
sinna. Þannig hefur Alaska þrjá
kjörmenn en Kalifornía hefur 54
kjörmenn.
Mörgum finnst skjóta skökku
við að kjörmönnum er ekki úthlut-
að í samræmi við atkvæðatölur
heldur fær sá frambjóðandi sem
flest atkvæði fær í ríkinu alla
kjörmenn þess. Þessi regla gildir
þó ekki í Nebraska og Maine þar
sem að hlutfallskosning ræður.
Íbúar Colorado-ríkis kjósa á
þriðjudaginn um hvort taka eigi
upp hlutfallskosningu og verði
það samþykkt tekur breytingin
strax gildi og eflaust fara marg-
vísleg málaferli sömuleiðis í
gang.
Sú staða getur komið upp að
tveir frambjóðendur hljóti jafn-
marga kjörmenn. Ef það gerist á
fulltrúadeild þingsins að velja
forsetann. John Quincy Adams
var kosinn á þennan hátt árið
1825.
Sigurvegari með minnihluta
atkvæða
Í þessu kerfi getur það hent að
frambjóðandi sem fær fleiri at-
kvæði á landsvísu fær færri kjör-
menn en mótframbjóðandi sinn.
Þetta kemur fyrir þegar annar
frambjóðandinn vinnur sín ríki
með naumum mun en hinn rót-
burstar kosningarnar í hinum
ríkjunum. Ef kjörmenn eru marg-
ir í þeim ríkjum þar sem tæpt stóð
þá verður fyrrnefndi frambjóð-
andinn forseti enda þótt hann hafi
ekki meirihluta þjóðarinnar á bak
við sig. Þetta gerðist síðast fyrir
fjórum árum þegar George W.
Bush sigraði Al Gore þrátt fyrir
að Gore hefði fengið hálfri milljón
fleiri atkvæði.
Ekki er samt kálið sopið þótt í
ausuna sé komið. Kjörmennirnir
eru ekki bundnir af stuðn-
ingsyfirlýsingu sinni við
frambjóðanda og því hefur
komið fyrir að einstaka kjör-
menn hafi greitt öðrum fram-
bjóðanda atkvæði sitt en þeir
voru kjörnir til að styðja. Þetta
hefur aldrei skipt neinu máli
en þýðir þó að úrslitin ráðast
ekki fyrr en atkvæðagreiðslu
kjörmannanna er lokið.
Þungamiðja baráttunnar
Í flestum ríkja Bandaríkjanna er al-
mennt talið að úrslit séu fyrirfram
ráðin þar sem annar hvor fram-
bjóðandinn fær alla kjörmennina.
Því skiptir engu máli hvort hinn
fær tuttugu, þrjátíu eða fjörtíu pró-
sent atkvæða í ríkjunum sem hann
tapar. Í nokkrum ríkjum er barátt-
an hins vegar mjög hörð og á þau
leggja flokkarnir höfuðáherslu. Þar
sem demókratar og repúblikanar
hafa unnið á víxl í þessum í ríkjum
eru þau kölluð sveifluríki, eða
„swing states“. Úrslit kosninganna
munu ráðast í þeim.
Kosningakerfið bandaríska er
því kynlegur kvistur og ekki eru
allir á einu máli um ágæti þess.
Síðustu 200 árin hafa 700 breyt-
ingatillögur við það verið lagðar
fram og skoðanakannanir hafa
sýnt að allt að 75% þjóðarinnar eru
því andvíg. Þrátt fyrir það er
kerfið enn við lýði og verður það
eflaust um ókomna tíð. ■
STÆRÐFRÆÐI Háskóli Íslands hefur
boðað til málstofu í stærðfræði í
dag. Eggert Briem prófessor
heldur fyrirlestur um runurúm
og verkandi föll. Í fréttatilkynn-
ingu segir að þegar rætt er um
föll sem verka á Banachrúm af
samfelldum raungildum föllum
komi fyrst upp í huga föllin
f(t)=t^2 og g(t)= |t| og að setja
megi útgáfur af Stone-Weier-
strasskenningunni fram með
þessum föllum. Sýnt verður fram
á að í vissum skilningi séu þetta
einu verkandi föllin sem skoða
þurfi.
Að sögn Eggerts er búist við
að kennarar úr deildinni og nem-
endur á efri stigum verði í meiri-
hluta en samt
eru allir vel-
komnir. Eggert
reiknar með
fjörugum um-
ræðum um föll-
in en á þó síður
von á því að
mikill hiti verði
í mönnum. „Það
er nú þannig í
stærðfræðinni
að annað hvort eru hlutir réttir
eða rangir og ef einhverjar vit-
leysur koma í ljós þá er erfitt að
halda öðru fram,“ segir hann.
Fyrirlesturinn fer fram í stofu
258 í VRII og hefst klukkan 14.45.
- shg
Athyglisverðir punktar
Fylgstu með á sunnudaginn
SVEINN GUÐMARSSON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
KJÖRMANNAKERFIÐ Í
BANDARÍKJUNUM
Kjörmennirnir hafa
töglin og hagldirnar
Bandaríkjamenn kjósa á þriðjudaginn 538 kjörmenn sem síðan ákveða hvor sest að í Hvíta
húsinu, Bush eða Kerry. Kjörmannakerfið hefur í för með sér að ekki er sjálfgefið að sá
frambjóðandi sem flest atkvæði fær verður forseti.
Íslenski hesturinn sló í gegn á stórsýn-
ingu í Bretlandi. Ellefu knapar sýndu tólf
íslenska hesta. Undirbúningurinn hefur
staðið mánuðum saman og er talið að
um 60 þúsund manns hafi séð hestana.
Útflutningsráð setti með aðstoð Jónasar
R. Jónssonar, umboðsmanns íslenska
hestsins, upp kynningarbás á sýningunni
sem vakti mikla athygli.
Hvað verður um hestana í lok sýning-
arinnar?
Þegar hestur er einu sinni fluttur frá Ís-
landi á hann ekki afturkvæmt. Við búum
við þau forréttindi að dýrastofnar eru til-
tölulega sjúkdómalausir. Ein ástæðan er
hversu vel er haldið á sóttvarnamálum
og innflutningur á dýrum er lítill. Þetta
gera allir hrossaræktendur sér grein fyrir
þannig að þegar hestur er seldur frá
landinu kveður hann Ísland.
Hver er heildarkostnaðurinn og hvað
greiðir ríkið?
Heildarkostnaðurinn er ekki mikill miðað
við að sýna hestinn fyrir 60 þúsund
manns. Við bakið á okkur stóðu Vís, Sam-
skip, Icelandair, KB banki, Toyota, Útflutn-
ingsráð og landbúnaðarráðuneytið.
Hvernig verður sýningunni fylgt eftir?
Við höfum hug á að taka þátt í fleiri sýn-
ingum á Bretlandi og fylgja sýningunni
eftir. Við erum að skoða næstu skref í
samráði við Félag Íslandshestaeigenda í
Bretlandi.
JONAS R. JÓNSSON
Fengu mikið fyrir
peninginn
HESTASÝNINGAR
SPURT & SVARAÐ
BLÓÐUG BARÁTTA
Sveifluríkin eru
Arkansas, Colorado,
Flórída, Iowa, Minnesota,
Nevada, New Hampshire,
Nýja Mexíkó, Ohio, Or-
egon, Pennsylvanía, Vestur
Virginía og Wisconsin.
Töfrar stærðfræðinnar:
Runurúm og verkandi föll
EGGERT BRIEM
Býst síður við
átakafundi.
20-21 (360gráður) 27.10.2004 19:26 Page 2