Tíminn - 30.12.1973, Blaðsíða 28

28 TÍMINN Sumiudai'ur 30. deseniber 1973.
/ /
VIÐ ARAMOT
Framhald af 21. siðu.
inu, er vafasamt að i annan tima
verði betri aðstæður til brottfarar
þess.
Hornsteinar islenzkrar utan-
rikisstefnu eru þeir og hljóta jafn-
an að verða þeir, að við viljum
eiga góða og friðsamlega sambúð
við allar þjóðir, en ekki hvað sizt
við þær þjóðir, sem reynzt hafa
okkur i alla staði vel, svo sem er
um Bandarlkin að minum dómi.
Við eigum engin „óvinariki”.
Þetta sjónarmið hljóta t.d. ná-
grannaþjóðir okkar að skilja,
jafnframt þvi sem við höfum full-
an skilning á þvi, að hér er um
viðkvæm mál að ræða fyrir þær
sumar hverjar.
Fari mót von minni svo, að við-
unandi samkomulag náist ekki
við Bandarikin, verður i sam-
ræmi við málefnasamninginn
leitað heimildar Alþingis til upp-
sagnar á varnarsamningnum.
Efnahagsþróunin
Eitt höfuðeinkenni ársins 1973
er að afkoma atvinnuveganna og
almennings hefur almennt verið
góð. Atvinnuástand hefur verið
óvenjulega gott um land allt, svo
að jafna má til bestu ára. Allir,
sem hafa viljað, hafa getað fengið
verk að vinna. Vinnufriður hefur
rikt að undanskildum fáeinum til-
vikum. Þjóðartekjur hafa verið
vaxandi.
Þróun efnahagsmála varð ann-
ars um margt önnur en unnt var
að sjá fyrir við upphaf ársins.
Eldgosið i Vestmannaeyjum
skerti að sjálfsögðu vaxtargetu
þjóðarbúsins á þessu ári. Bein og
óbein áhrif þess á þjóðarbúið hafa
einnig aukið á verðbólguvandann.
A næstu árum hlýtur endur-
reisnarstarfið i Vestmannaeyjum
ennfremur að kalla á verulegt
framtak og fjármuni, sem ella
hefði mátt ráðstafa til annars.
Höfðingleg aðstoð annarra þjóða
og langfremst hið drengilega
framlag rikisstjórna og annarra á
Norðurlöndúm til Viðlagasjóðs,
hefur dregið verulega úr þvi efna-
hagsáfalli, sem eldgosið var
Vestmannaeyingum og þjóðinni
allri.
Siðustu áætlanir benda til þess,
að aukning þjóðarframleiðslu
verði nálægt 5% að raunverulegu
verðgildi á árinu 1973. Aukning
raunverulegra þjóðartekna verð-
ur væntanlega mun meiri, eða ná-
lægt 7 1/2%, vegna bættra við-
skiptakjara. Þessar niðurstöður
eru mun hagstæðari en búizt var
við fram eftir árinu.
Sjávarútvegur
Við upphaf ársins var búizt við,
að heildarþorskafli á tslandsmið-
um yrði minni á þessu ári en á ár-
inu 1972, og þannig hóldi áfram sú
þróun aflaminnkunar, sem hófst
á árinu 1971, þrátt fyrir vaxandi
sókn á miðin. Hins vegar var
vænzt verulegrar aukningar
1'-,'nuafla. Eldgosið i Vestmanna-
eyjum,hinir skipskaðar á
fyrstu mán^!surn ársins, togara-
verkfall og mikn ^knaraukning á
loðnuveiðar dró á fyit; hluta árs-
ins verulega úr þeirri o^knar-
aukningu á þorskveiðar, st^
annars var vænzt á þessu ári
vegna aukningar fiskiskipaflot-
ans. Þorskafli á vetrarvertfð
minnkaði þvi verulega, og nam
minnkunin fyrstu fimm mánuði
ársins 10%. Loðnuafli jókst hins
vegar mjög mikið og varð alls um
437 þús. lonn samanborið við 276
þús. tonna loðnuafla á árinu 1972.
Vegna ’hins mikla loðnuafla er nú
gert ráð fyrir nokkurri aukningu
heildarafla á þessu ári. Búizt er
við, að heildar framleiðsla
sjávarafurða til útflutnings auk-
ist um 3 1/2-4%, m.a. vegna betri
nýtingar aflans. Er þá reiknað
með, að útflutningsframleiðsla
frystra fiskafurða minnki um 3
1/2%, en hins vegar er vænzt
aukningar saltfisk- og skreiðar-
framleiðslu um 6% og aukningar
framleiðslu bræðsluafurða um 32
1/2%. Útflutningsverðlag sjávar-
afurða hefur hækkað verulega á
þessu ári, og er heildarverðhækk-
un á árinu áætluð nema 51 1/2%,
en samkvæmt þessu gæti heildar-
verðmæti útflutningsframleiðslu
sjávarafurða aukist um 57% á ár-
inu 1973.
Fullyrða má, að afkoma
sjávarútvegs i heild hafi batnað
verulega á árinu 1973, og senni-
lega hefur afkoma fyrirtækja i
sjávarútvegi sjaldan verið öllu
betri þegar á heildina er litið, en
vitaskuld er útkoman alltaf eitt-
hvað mismunandi eftir útgerðar-
greinum og stöðum.
Þegar núverandi rikisstjórn tók
við völdum var togarafloti lands-
manna kominn niður i 20 gömul
skip, en hafði verið 46 skip i upp-
hafi Viðreisnartimabilsins. t
þessum staðreyndum kemur
greinilega fram vanmat við-
reisnarflokkanna á undirstöðuat-
vinnuvegi Islendinga. Hitt var
jafnalvarlegt, að á öllu við-
reisnartimabilinu höfðu engar
teljandi nýbyggingar frystihúsa
áttsórstað, og fiskvinnslustöðvar
voru margar i þvi ástandi, að
stórfelldar umbætur varð að gera
á þeim, ef fullnægja átti kröfum
erlendra viðskiptavina um holl-
ustuhætti i matvælaframleiðslu.
Fyrir forgöngu rikisstjórnar-
innar hefur gjörbreyting átt sér
stað i þessum efnum.
Gerðir hafa verið samningar
um 53 skuttogara, þar af var
samið um 15 þeirra fyrir 14. júli
1971, en 38 eítir þann tima. Flest
þessara skipa hafa þegar komið
til landsins og eitt þeirra (Dagný
á Siglufirði) kom reyndar 1970, en
hin, sem eftir eru, koma á árinu
1974.
t samræmi við byggðastefnu
rtkisstjórnarinnar hefur verið
stuðlað að þvi, að þessi skip dreif-
ist um landið með það fyrir aug-
um, að sem mest atvinnuupp-
bygging eigi sér stað i hinum ein-
stöku landshlutum, en skip þau,
sem samningar hafa verið gerðir
um dreifast þannig á landshlut-
ana:
skuttogarar
Vesturland 3
Vestfirðir 8
Norðurland-vestra 8
Norðurland-eystra 10
Austurland 9
Suðurland 2
Reykjanes 5
Reykjavik 8
Samtals 53
Þannig helur hin mikla upp-
bygging fiskiskipaflotans haldizt i
hendur við byggðastefnu rikis-
stjórnarinnar og tryggt, að upp-
byggingin nái til allra landshluta.
Samhliða þessari stórfelldu
uppbyggingu togaraflotans hafa á
árinu 1973 verið smiðuð innan-
lands og afhent alls 35 smærri
skip, samtals 1609 brúttólestir, og
I smiðum innanlands eru nú 11
stálskip samtals 963 brúttólestir
og 22 tréskip samtals 475 brúttó-
lestir.
Þá hefur rikisstjórnin beitt sér
fyrir stórfelldum endurbótum á
19 frystihúsum um allt land. Er
áætlaður heildarkostnaður
þessara endurbóta samtals 1172
milljónir króna, en þegar hafa
verið framkvæmdar endurbætur
fyrir um 700 milljónir króna.
Auk þess hafa verið og eru i
byggingu 11 ný frystihús viða um
land. Aætlað kostnaðarverð
þeirra er 1386 milljónir króna.
Hefur þegar verið varið um 500
milljónum króna af fram-
kvæmdafé til byggingar nýrra
fiskvinnslustöðva.
Þessi stórkostlega uppbygging i
sjávarútvegi, bæði kaup á skipum
erlendis frá, skipabyggingar inn-
anlands, og einnig nýbyggingar
og endurbætur á frystihúsum i
öllum landshlutum, hafa gjör-
breytt atvinnulifinu á fjölmörg-
um stöðum um land ailt. Um leið
hefur þessi atvinnuuppbygging
gjörbreytt afkomu fólksins til
hins betra i fjölmörgum sjávar-
plássum, þannig að þar sem áður
rikti vonleysi vegna athafnaleys-
is, er nú blómlegt athafnalif,
bjartsýni og mannekla á miðjum
vetri. Þannig hafa orðið algjör
straumhvörf i atvinnu- og
byggðamálum. Skyldi nokkur
vilja skipta á þessu og þvi sem
áður var?
Landbúnaður
Árið 1973 hefur verið land-
búnaðinum hagstætt. Einkum
hefur árað vel til búfjárræktar, en
miður fyrir uppskeru jarðávaxta.
Gert er ráð fyrir, að framleiðsla
nautgripaafurða aukist um 2% og
framleiðsla sauðfjárafurða auk-
ist um 8%. Uppskera jarðávaxta
varð hins vegar léleg annað árið i
röð, og enn brást kartöfluupp-
skeran sunnanlands að talsverðu
leyti. Aukning heildarframleiðslu
landbúnaðarafurða er talin verða
um 4-4 1/2%, á þessu ári, og er það
svipuð aukning og á árinu 1972.
Ekki er ofsagt, að mikil breyt-
ing til bóta i málefnum land-
búnaðarins hafi orðið siðan nú-
verandi stjórn tók við völdum.
Skal minnzt hér á nokkur atriði.
Ýmsar breytingar voru gerðar
á Stofnlánadeild landbúnaðarins
með lögum nr. 68/1973, m.a. var
fjárhagsleg staða deildarinnar
bætt og fulltrúi frá Stéttarsam-
bandi bænda og Búnaðarfélagi ts-
lands skipa bankaráð Búnaðar-
banka tslands, þegar fjallað er
um málefni Stofnlánadeildar.
A stjórnartimabilinu hafa lán
úr Stofnlánadeild til ibúðarhúsa-
bygginga hækkað úr kr. 450.000,00
I kr. 800.000,00. Styrkir til nýrra
húsa hafa á sama tima hækkað úr
kr. 60.000,00 i kr. 120.000,00.
Jarðakaupalán hækkuð úr kr. 200
þús. i kr. 500 þús. og nú er lánað til
bústofnskaupa, sem er nýmæli.
Launaliður verðlagsgrund-
vallarins hefur hækkað um 73% i
tið núverandi stjórnar.
Afurðalán hafa verið hækkuð og
gengið var frá föstum reglum um
það, þannig að landbúnaðurinn
fær nú afurðarlán út á allar
afurðir hliðstætt og sjávarútveg-
ur. Rekstrarlán til sauðfjárfram-
leiðslu voru á s.l. vori hækkuð um
helming til sauðfjárframleiðslu-
héraðanna.
Samþykkt hafa verið ný jarð-
ræktarlög og búfjárræktarlög.
Nýmæli eru framlög til vatns-
veitna að bændabýlum, til haga-
ræktunar, kölkunar túna, félags-
ræktunar og hagagirðinga.
Framlög rikissjóðs eru auk
þess hækkuð verulega, bæði i bú-
fjárrækt og jarðrækt.
Fyrir Alþingi liggja frumvarp
til jarðalaga og frumvarp til
ábúðarlaga.
t frumvarpi til jarðalaga er
m.a. gert ráð fyrir, að tryggja
betur en nú er umráðarétt
sveitarfélaga og einstaklinga,
sem landbúnað stunda, yfir jörð-
um, og koma i veg fyrir brask
með þær.
Frumvarpi til ábúðarlaga er
ætlað m.a. að fella úr gildi fern
lög, sem nú eru i gildi um ábúð
jarða, og gera réttarstöðu lands-
drottins og leiguliða skýrari en nú
er.
Rikisstjórnin áformar fjö.!gun
grænfóðurverksmiðja i landinu á
næstu árum og liggur nú fyrir Al-
þingi frumvarp til laga um græn-
fóðurverksmiðjur.
Starfandi er nefnd að þvi að
endurskoða lög um búnaðarskóla
og búnaðarfræðslu.
Unnið er að gerð frumvarps um
ullar- og gærumat.
Unnið er að undirbúningi sótt-
varnarstöðvar fyrir holdanaut i
Hrisey.
Tekin hefur verið i notkun stór-
virk flugvél, sem Flugfélag ts-
lands gaf til landgræðslu og
gróðurverndarstarfa.
Starfandi er 7 manna nefnd,
sem hefur kannað alhliða áætlun
um landgræðslu, gróðurverndar-
mál og landnýtingu, og mun hún
skila áliti á næstunni.
Hvaða bóndi skyldi vilja hverfa
aftur til viðreisnartimans?
Iðnaður og orkumál
Aukning hinnar almennu
iðnaðarframleiðslu er talin geta
orðið svipuð og á s.l. ári og numið
6-8% fyrir árið i heild. Er þá ekki
meðtalin ál- og kisilgúrvinnsla,
en vegna mikillar framleiðslu-
aukningar Álverksmiðjunnar er
aukning heildarframleiðslu alls
iðnaðarins talin munu verða mun
meiri eða um 12%. Framleiðslu-
aukningin i ár virðist hafa verið
afar mismunandi i hinum ýmsu
iðngreinum, en þó hvergi um
samdrátt að ræða. Samt verður
þvi ekki neitað, að ýmsar iðn-
greinar hafa átt við erfiðleika að
etja. Ætlunin var að rétta nokkuð
hlut þeirra um áramótin með
breytingum á tollskrá, en
stjórnarandstaðan fékkst ekki til
að samþykkja þá tekjuaukningu,
sem þurfti að mæta tapinu af
niðurfellingu tolla af vélum og
hráefni til iðnaðar.
Unnið er að þvi að fullgera iðn-
þróunaráætlun, sem miðar að þvi
að hagnýta sem bezt islenzk hrá-
efni og islenzkar orkulindir.
Samningaviðræður hafa farið
fram við erlenda aðila um
hugsanlega orkusölu til frekari
stóriðju og eru þar stór mál á
undirbúningsstigi. M.a. er verið
að kanna möguleika á að setja
upp Silicon-málmblendiverk-
smiðju i samvinnu við erlent
fyrirtæki. Unnið er að nánari
rannsóknum á möguleikum efna-
iðnaðar á Reykjanesi, þ.á.m.
byggingu saltverksmiðju og sjó-
efnavinnslu. Gosefnanefnd kann-
ar nú möguleika á vinnslu og arð-
semi ýmiss konar byggingar- og
einangrunarefnis, þ.á.m. perlite-
nám i Prestahnjúki á Kaldadal,
vikurnýtingu á Heklusvæðinu, og
hugsanlega notkun basalts og
hrauns til ýmiss konar iðnaðar-
framleiðslu. Gera má ráð fyrir að
þörungavinnsla á Reykhólum
komist á framkvæmdastig á
næsta ári, og þannig mætti lengi
telja.
t raforkumálum hafa verið
framkvæmdir i öllum lands-
fjórðungum.
A Suðurlandi eru hafnar fram-
kvæmdir við 150 megavatta orku-
ver i Tungnaá við Sigöldu, og gert
er ráð fyrir að þeim framkvæmd-
um ljúki á árinu 1976.
Á Vestfjörðum er unnið að 5,7
megavatta virkjun i Mjólká i
Arnarfirði, sem áætlað er að ljúki
á árinu 1975.
Á Norðurlandi var siðastliðið
haust tekið i notkun 6,5 mega-
vatta orkuver i Laxá i Suður-
Þingeyjarsýslu.
Austantands er unnið að 7,5
megavatta virkjun við Lagarfoss
á Fljótsdalshéraði, en orkuverið
verður væntanlega tekið i notkun
að ári liðnu.
Samkvæmt málefnasamningi
rikisstjórnarinnar ber að ljúka
rafvæðingu sveitanna á þremur
árum að meginhluta til. Er nú
öðru ári áætlunar um rafvæðingu
sveitanna að ljúka. Er gert ráð
fyrir, að um áramótin 1974/75
verði væntanlega lokið tengingu
þeirra 930 býla i sveit, sem
áætlunin náði til og gerlegt þykir
að tengja samveitum að svo
stöddu.
Ráðgerð er samtengilina með
132 kilóvatta spennu á milli
Norður- og Suðurlands. Kemur
hún væntanlega til með að liggja
um Vesturland, hin svonefnda
byggðalina, og verður að henni
mikil bót.
Þá hefur verið gerð áætlun um
55 megavatta gufuaflstöð við
Kröflu. Benda allar athuganir til
þess að raforkuverð frá þessari
Frá Stafnsrétt I Svartárdal.