Tíminn - 14.07.1974, Blaðsíða 3

Sunnudagur 14. júli 1974.
TÍMINN
3
Sá tryggir
sinn hag,
sem kaupir
SKODA_^^
í dag! Xfi^*** )
Efti r síðustu hækkun
bensíndropans er SKODA
meðal eftirsóttustu
bifreiða ó markaðinum.
SKODA EYÐIR MINNA
Islenzkar bækur erlendis:
Umsagnir um Svarta
messu Jóhannesar Helga
erlendum blöðum
*
i
ísland i regnboganum
tJr V Mire Knig, 7. tbl. 1973. J.
Dmitriév fjallar um bökina. Hann
gerir fyrst grein fyrir jarðsögu
landsins og siðan menningar-
sögunni i grófum dráttum en seg-
ir svo:
„Þegar við lesum þessa skáld-
sögu Jóhannesar Helga koma
okkuroft i hug Islendingasögurn-
ar. Höfundar þeirra lýstu á mjög
nærtækan hátt liðnum
menningarskeiðum og lofsungu
hetjudáðir þeirra, sem námu
þessa óbliðu eyju og létu lifið I
báráttunni fyrir frelsi þjóðarinn-
ar. Sögurnar höfðu ómæld áhrif á
skáldskap Norðurlanda, bundinn
og óbundinn.
Frelsis- og sjálfstæðishugsjónin
gengur lika eins og rauður þráður
gegnum Svarta messu og ein
persónanna „Klængur” er að sinu
leyti Islendingseðlið holdi klætt.
Myndina af Úlfhildi Björk dregur
Jóhannes Helgi upp af mikilli
nærfærni, að maður ekki segi
ástúð, hún er venjuleg fiskistúlka,
en jafnframt táknmynd þess ær-
legasta i þjóðsálinni. Hún verður
hvorki keypt né blekkt, og lif
hennar á sér aðeins einn sann-
leika: hinn órjúfanlegu tengsl
við landið og sögu þess. Jóhannes
Helgi er finn lýrikker og afburða
snjall að gæða náttúru og um-
hverfi llfi og lit og honum er sér-
lega sýnt um skopfærslu i
persónusköpun. Hann er raunsær
sögumaður — en jafnframt
draumsjónarmaður. Og það er
sýnilega æðsti draumur hans að
erlendir hermenn verði á brottu
af landi hans.”
INÆSTRANAJA
LITTTERATURA.Ltbl. 1974.
Jóhannes Hlegi: Svört messa,
skáldsaga. Þýðing úr Islenzku:
Nina Krymova og S. Nédélja-
évaja-Steponavitsjéné. Formáli
eftir Ninu Krymovu. Ristjórn: S.
Bélakrinitskaja. Otgefið af
Prógress, Moskvu, 315 blaðsiður.
Greinarhöfundur er Eleonara
Pankratova.
„Það orkar mjög sterkt á
mann, hvernig höfundurinn strax
i upphafi bókarinnar varpar sér
af ástriðu út i lýsingar á náttúru-
fari lands sins:
„Trampið ekki lyngið, það
kennir til og gefur okkur bláar
perlur, sem þar að auki eru ætar.
Lyngið gælir við nakta rist mina,
döggin kælir iljarnar, þannig vil
ég ganga á sumarjörð landsins.”
Þessi ást á náttúrunni, er alls-
herjarást á öllu sem lifsanda
dregur:
„Þegar krian er bústin og
silspikuð er hún einhver fegursta
sköpun undir sólinni. Þegar hún
stendur kyrr i loftinu fast við
gljáandi vatnsborðiðaðkrækjasér
I æti er vængjablakið svo undra-
hratt og finlegt, þyturinn svo þýð-
ur og listilegur, svo þungur og þó
mjúkur, að trúlaus maður fyllist
sársaukafullri lotningu fyrir
sköpunarverkinu og horfir fast og
lengi.”
„Það er hviskrað i hverju skoti,
klær marka mold og feldur strýk-
ur grös, lamb hreytir siðustu
dropa úr spena og þyrsklingur
skýst leiftrandi um þaraskóginn
upp við fjörusteina þ ar sem rott-
urnar krota flóknar rúnir I sand-
inn.”
En skáldsaga Jóhannesar
Helga er langt frá þvi að vera
hefðbundinn óður til náttúrufeg-
urðar norðurslóða, hún er barma-
full af sársauka og áhyggjum út
af örlögum þess fólks sem byggir
eyna. Höfundurinn er sýnilega
andvigur þeim útbreiddu hug-
myndum að ísland sé fyrst og
fremst ferðamannaparadis og
vettvangurfornra sagna,hann er
allur á liðandi stund — og i
framtiðinni. í yfirliti Sigurðar A.
Magnússonar um islenzka skáld-
sagnagerð á sjöunda áratugnum
kallaði hann bókina „reiða bók”.
Það er of vægt að orði kveðið.
Svört messa, sem er viðfeðmt
verk um mannslif á tsl. I dag, er
ekki aðeins „reið bók”, heldur
heiftúðug. Aðalsögupersónan,
Murtur, er upptendruð af heilagri
bræði og sú bræði beinist gegn
þeim, er hann telur bera höfuð-
ábyrgð á þátttöku tslands i
hernaðarbandalagi. Enda birtist
herstöðin i Keflavik Murti sem
hreinræktuð martröð:
„Hann sér þéttriðna girðingu,
tveggja mannhæða háa og stál-
Jóhannes Helgi,
rithöfundur
hlið og varðmannaskýli og snyrti-
lega bragga og bláan kubbslegan
fólksflutningabil, tröllauknir
skermar gapa við himni og hann
horfir á þá snældast I brunabirtu
dagsins, hann sér turna og vita og
bláklædda menn á ferli handan
við stálmunstur girðingarinnar
og erlendan fána við hún. Og hann
sér hinn harða.breiða veg sem
tengir byggð við stöð.”
1 raun réttri er Svört messa
framhald Atómstöðvar Halldórs
Laxness, sem út kom tveim ára-
tugum fyrr og Kristinn E.
Andrésson hefur skilgreint sem
„nútimann i spegli vatnsdropa”,
og ef við þróum þessa likingu þá
má segja að Svört messa sé
„marglitur regnbogi”, þar sem
Island I dag logar I fjölskrúðugum
litum. t bókinni er ekki ströng röð
á atburðum og þvi er likast sem
lifið streymi hjá okkur, hægum
jöfnum straumi, og stöðvist við
einstök augnablik i hinum list-
ræna vefnaði. Það er ekki fyrst
og fremst það sem gerist á hinu
ytra borði sem skiptir máli, held-
ur engu siður hvernig það spegl-
ast i vitund Murts. Gerð sögunnar
er hlutlæg, hún er séð með augum
höfundar, en jafnframt gefst
lesendum kostur á að kafa
sálarlif aðalpersónanna. Sagan er
fleyguð vikum frá raunveru-
leikanum, en tilfærslan frá
raunveruleika yfir i draumsýnir
er svo haglega gerð að lesandinn
flyzt yfir landamærin án þess að
veita þeim athygli.
Svört messa býr yfir episkum
einfaldleika, og um leið marg-
brotinni vitrænni innsýn. Samtöl
eru eðlileg og eintöl Murts upp-
hafnar hugrenningar, forn hug-
myndafræði, sem þó fær nýjan lit
og hljóm i framsetningu hans.
Hápunktur bókarinnar er draum-
ur Murts, svarta messan,
dómþingið, táknrækt og heiðið i
eðli sínu.Eins og allir vita er
messa hátiðleg kaþólsk athöfn,
þar sem dýrlingar eru tignaðir.
En I bókinni eru höfð endaskipti á
hlutunum. Dýrlingunum er
steyptaf stóli, þeir eru afhjúpaðir,
grimurnar felldar, allir drættir
Iskerptir, gerðir gróteskir.
Svo er að sjá sem alþýðan eih
njóti óskiptrar samúðar höfund-
ar, þetta óbrotna fólk sem öldum
saman hefur barizt fyrir sjálf-
stæði sinu og kostað miklu til.
Þessi sterka tilfinning fyrir verð-
leikum sinum birtist glöggt i einu
tilsvari Klængs: „Við erum litil
þjóö — en á mælikvarða
menningarinnar erum við eitt af
furðuverkum veraldar.”
Svört messa verður ekki kölluð
bölsýnt verk. Hún er full af óseðj-
andi lifsþorsta og ljóðrænu
*kur á Skoda
Nokkrir bflor fyrirliggjondi á „Fyrir oliukreppuverði"
TÉKKNESKA BIFREIÐAUMBOÐIÐ
Á ÍSLANDI H.F.
AUBBffiKKU 44-6 SlUI 42600 KðfAVOGI
mannlifsins fyrst og siðast er hún
þrungin óbilandi trú á tsland.
„Sólin er að koma upp bræður
og systur. Hún boðar meira en
nýjan dag þessi morgunsól, hún
boðar nýja tið i landi.Geri hver og
einn hreint i sinum jurtagarði,
sliti hún og hann svarta blómið i
brjósti sínu. Krjúpið og strengið
þess heit meðan forsjá ykkar
grætur mistök sin. Og þjóðin, hún
krýpur þögul á völlunum og eld-
kringlan gægist yfir fjallsbrún
Þriggja systra og bjarmann legg-
ur yfir sléttskorna fjallsbrúnina
og geislarnir streyma vestur yfir
fjöllin án þess að snerta þau og
yfir hafið án þess að snerta það og
yfir þök húsanna án þess að
snerta þau, og skip og fugl og
krjúpandi múgur bráðnar i birt-
unni og allt er á brott af völlunum
nema Murtur i hvitri hempu og
hrúgald sem liggur i lynginu.
Dagur er fæddur Doktor. Ekki
dugir að þú liggir hér og bælir
göfug grös.
Og Murtur gripur um handlegg
Doktorsins og sviptir honum yfir
öxl sér og meðan hann gengur
undir byrði sinni yfir lyngbreiö-
urnar hækkar sól og sú morgunsól
skin á hvita hempu sem fjarlægist
með byrði á öxl og kórónu gerð af
lyngi og berjum landsins og svita
jarðar á berum fótum sem troða
fjárgötur i lyngi og sú sama
morgunsól skin á stál á hafinu.
varöskip á morgunsiglingu undir
fjallabláma landsins.”
Við fljúgum með stærstu og glæsilegustu Boeing þotu íslendinga. Fjögurra hreyfla úthafsþotu, með 7600 km
flugþol. (Reykjavík—Kaupmannahöfn 21 50 km). Sannkölluð luxus sæti, og setustofa um borð.
Góðar veitingar og fjölbreytt tollfrjáls verzlun i háloftunum. Dagflug, brottför frá Keflavík kl. 10 að morgni.
Heimkomutimar frá 4—730 siðdegis. Næturflug eru ódýrari fyrir ferðaskrifstofurnar
en Sunna býður farþegum sínum ekki nema það besta og þér þurfið ekki að eyða
dýrmætum sumarleyfis sólardögum I hvíld og svefn, eftir þreytandi vöku og næturflug.
ÞJÓNUSTA
Auk flugsins veitir Sunna islenskum farþegum sinum erlendis, þjónustu sem engar islenskar
ferðaskrifstofur veita fullkomin skrifstofuþjónusta, á eigin skrifstofu Sunnu,
i Kaupmannahöfn, á Mallorka og Costa del Sol. Og að gefnu tilefni skal það tekið fram,
að starfsfólk og skrifstofur Sunnu á þessum stöðum, er aðeins ætluð
sem forréttinda þjónusta fyrir alla Sunnufarþega, þó öðrum íslendingum á þessum slóðum,
sé heimilt að leita þar hjálpar og skjóls I neyðartilfellum. Hjálpsamir íslenskir fararstjórar. —
Öryggi, þægindi ög ánægja farþega okkar, er okkar keppikefli, og okkar bezta auglýsing.
Þess vegna velja þúsundir ánægðir viðskiptavinir, Sunnuferðir ár eftir ár
OG EINNIG ÖLL STÆRSTU LAUNÞEGASAMTÖK LANDSINS.
WMlM
snnna
travel
ferðaskrifstofa bankastræti símar 12070 164OQ