Tíminn - 14.07.1974, Blaðsíða 19

Sunnudagur 14. júli 1974.
TÍMINN
19
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300-18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323— auglýsingasimi 19523.
Blaðaprent h.f.
Hringvegurinn
Dagurinn i dag mun jafnan verða talinn merkis-
dagur i samgöngumálum þjóðarinnar, þar sem
hringvegurinn um landið verður þá formlega opn-
aður til umferðar. Það hefur lengi verið draumur
landsmanna — og þó einkum Austfirðinga — að
slikur vegur yrði opnaður, en Skeiðarársandur var
lengi talinn sú ófæra, sem ekki yrði ráðið við. Þessi
torfæra hefur þó nú verið yfirstigin.
Hringsvegsmálinu hefur oft verið hreyft á Al-
þingi og hefur Eysteinn Jónsson verið þar oftast að
verki. Nýr áfangi var stiginn i málinu, þegar sam-
þykkt var 11. marz 1971 tillaga frá Jónasi Péturs-
syni um að fjármagna vegagerðina um Skeiðarár-
sand með sölu happdrættislánabréfa. Vafasamt er
þó, að nokkuð hefði orðið úr framkvæmdum, ef
vinstri stjórnin hefði ekki komið til sögu nokkrum
mánuðum seinna. Hún ákvað að hef ja strax fram-
kvæmdir og hraða þeim af sliku kappi, að hægt
yrði að opna veginn á þjóðhátiðarárinu 1974. Þvi
marki hefur nú verið náð.
Til hafá verið þeir, sem hafa amazt við hring-
veginum og talið of mikið kapp lagt á að ljúka hon-
um. Það mun þó eiga eftir að sannast, að hans var
mikil þörf. Hann bætir ekki aðeins stórlega að-
stöðu Austfirðinga i samgöngumálum, heldur ger-
ir Island að miklu meira og betra ferðamanna-
landi en áður. Vissulega er timi þess kominn, þeg-
ar 3% þjóðarinnar fara til útlanda i einum mánuði,
eins og gerðist i siðastliðnum mánuði, að hafizt sé
handa um að gera ísland að meira ferðamanna-
landi fyrir íslendinga sjálfa. Hringvegurinn mun
reynast stórt spor i þá átt.
Varnarmálin
Varnarmálin mun vafalitið mjög bera á góma i
sambandi við væntanlega stjórnarmyndun. 1 þvi
sambandi er ekki úr vegi að rifja það upp, sem
sagt var um varnarmálin i kosningaávarpi Fram-
sóknarflokksins, en það hljóðaði á þessa leið:
,,Framsóknarflokkurinn áréttar þá stefnu i
varnarmálum, sem upphaflega var samkomulag
um milli þeirra þriggja flokka, sem stóðu að inn-
göngu Islands i Atlantshafsbandalagið, þ.e. ísland
tryggi öryggi sitt með þátttöku i Atlantshafs-
bandalaginu, án hersetu á friðartimum. Fram-
sóknarflokkurinn vill vinna að þvi, að koma þess-
ari stefnu I framkvæmd, þegar friðarhorfur fara
nú batnandi, með þvi að bandalagið fái hér aðstöðu
til eftirlits, og til viðhalds á mannvirkjum, án her-
setu á friðartimum. Flokkurinn vill ná um þetta
samkomulagi, eins og stefnt er að með tillögum
þeim, sem utanrikisráðherra hefur lagt fram I við-
ræðum við Bandaríkin. Af hálfu Islands er þar um
drög að viðræðugrundvelli að ræða, en ekki úr-
slitakosti.
Þjóðin hefur um þrjár stefnur að velja I varnar-
málunum: stefnu Sjálfstæðisflokksins sem nú orð-
ið miðar að þvi, að hersetan verði varanleg, stefnu
Alþýðubandalagsins, sem vill ekkert samstarf
hafa við vestrænar þjóðir um varnarmál, og stefnu
Framsóknarflokksins, sem er fólgin i þvi, að Is-
land verði áfram I Atlantshafsbandalaginu og veiti
þvi áðurgreinda aðstöðu, án hersetu á friðartim-
um. Stefna Alþýðubandalagsins stuðlar að full-
komnu öryggisleysi, en stefna Sjálfstæðisflokksins
bindur þjóðinni bagga, sem síðar gætu reynzt
henni of þungbærir. Stefna Framsóknarflokksins
tryggir þjóðinni öryggi, sem afstýrir þeirri hættu,
sem er fólgin I langvarandi hersetu”. Þ.Þ.
Ivar Nörgaard, Politiken:
Pappírsnotkun eykst
örar en framleiðslan
notciðs pappírs orðin arðbær
Aukin pappirsnotkun krefst meiri skógræktar.
Endurvinnsla
„PAPPÍR og pappi eru pen-
ingaigildi”.
Sennilega muna enn margir
þessi orð. Þau voru oft höfð
yfir I siðari heimsstyrjöldinni
til þess að minna almenning á
að fara sparlega með pappir,
þegar samgöngur tepptust við
umheiminn. Pappir átti að
nota hvað eftir annað, og að
siðustu bar að sjá svo um, að
þeir, sem ruslhreinsun önnuð-
ust, gætu með góðu móti hirt
hinn notaða pappir og komið
honum til endurvinnsluverk-
smiðjanna.
Við höfum bruðlað óheyri-
lega með pappir siðan að ein-
angruninni létti. Við höfum
hagað okkur eins og pappir
væri verðlaus vara, sem ekki
þyrfti að fara sparlega með.
Pappirinn streymir inn um
bréfalúgurnar, ýmist sem lit-
skrúðug auglýsingarit, hér-
aðablöð eða þykkir verðlistar.
öll samtök, sem gædd eru
metnaði og sjálfsvirðingu,
gefa út sin eigin félagsrit með
hvers konar fróðleik fyrir fé-
lagana.
MJöG er erfitt að losna við
pappirinn aftur, jafnvel þó að
mikið sé á sig lagt. Ruslapok-
arnir, sem samfélagið leggur
til og eru einnig úr pappir, eru
allt of litlir og þar á ofan ekki
fjarlægðir nema einu sinni i
viku viðast hvar.
Sem betur fer bendir fátt til
að við verðum að nýju ein-
angraðir frá umheiminum.
Samt eru miklar likur á, að
gamla upphrópunin um papp-
Irinn muni senn taka að
enduróma.
Pappir og pappi eru að kom-
ast i hátt verð að nýju, meira
að segja mjög hátt verð. Eftir-
spurnin hefir aukizt verulega
og álitið er, að hún muni enn
aukast svo mjög, að verðið
rjúki upp úr öllu valdi. Hrá-
efnið er af æ skornara
skammti. Skógræktin hefir
ekki undan og enn er ekki
fundið hæfilega mikið af öðr-
um hentugum efnum, sem
komið geti i staðinn fyrir
timbrið.
PAPPIRSFRAMLEIÐSLAN á
einnig við verðhækkanir að
striða, þar sem eftirspurnin
eftir trjákvoðu eykst mjög til
margra annarra nota, svo sem
I hvers konar veggklæðning-
arplötur. Þar á ofan aukast I
sifellu kröfurnar um mengun-
arvarnir og kostnaðurinn við
þær.
Eigi að verða við kröfunum
um mengunarvarnir og meng-
unarvaldurinn að kosta þær i
hlutfalli við spjöllin, sem hann
hefir valdið og veldur, hlýtur
pappirsverðið að hækka gifur-
lega af þeim sökum.
Trjákvoðuþörfin er orðin
svo mikil, að rikin, sem hafa
komið sér upp umfangsmikl-
um pappirsverksmiðjum
vegna mikilla skóga, eins og
Sviþjóð, Finnland og Kanada
til dæmis, eru að komast 1
hálfgerða einokunaraðstöðu
likt og olluframleiðsluríkin.
ÞETTA umfangsmikla vanda-
mál var tekið til sérstakrar at-
hugunar hjá Efnahagsbanda-
lagi Evrópu fyrir skömmu.
Stjórnarnefndin skipaði fyrir
um nánari könnun á trjá-
kvoöu- og pappirsframleiðslu
aðildarrikjanna, og verið er að
ræöa niðurstöðurnar.
Fjarri fer, að pappfrskvoðu-
framleiðsla i aðildarrlkjunum
hafi undan notkunaraukning-
unni. Árið 1970 framleiddu
bandalagsrikin aðeins 44%
notkunar. Hér er ekki um
neina smámuni að ræða, þar
sem notkun Efnahagsbanda-
lagsrikjanna umfram eigin
framleiðslu nam hvorki meira
né minna en 8000 smálestum.
Framleiðsla pappirs og
kartons hefir verið aukin
nokkuð vegna vaxandi eftir-
spurnar, en aukningin hefir þó
ekki haft undan notkunar-
aukningunni. Framleiðsla
efnahagsbandalagsrikjanna
nemur 15 af hundraði heims-
framleiðslunnar, en notkun
þeirra nemur 20 af hundraði
heimsnotkunarinnar. Fram-
leiðslan i Efnahagsbandalags-
rikjunum árið 1970 nam 20,7
milljónum smálesta. Til sam-
anburðar má geta þess, að I
Japan voru framleiddar 13
milljónir lesta, 11 milljónir
lesta I Kanada og um 10
milljónir lesta á Norðurlönd-
unum. Yfir gnæfðu Bandarik-
in með 45 milljón lesta fram-
leiðslu.
HVAÐ er nú til ráða? Getur
markaðurinn sjálfur leyst
vandann samkvæmt eðlileg-
um viðskiptalögmálum?
Hækkað verðl. hlýtur fyrr eða
siöar að draga úr neyzlunni.
Sú hætta blasir þó við, að
skógauöugustu rikin notfæri
sér ástandið til þess að Ivilna
sinum eigin framleiðendum.
Það gæti haft afar óheppileg
áhrif á atvinnuástandið i
Efnahagsbandalagsrikjunum.
I Efnahagsbandalagsrikj-
unum eru starfandi i pappírs-
framleiðslunni um 1400 fyrir-
tæki og þau veita um 230 þús.
mönnum atvinnu.
Miklu fleira fólk hefir at-
vinnu við ýmsar greinar I ó-
beinum tengslum við pappirs-
framleiösluna. Fjölmargir
starfa við þau iðnfyrirtæki,
sem undirbúa pappirs- og
kartonframleiðsluna. Ekki má
heldur gleyma þeim, sem
starfa við bóka- og blaðaút-
gáfu.
NEFNDIN, sem málið athug-
ar fyrir Efnahagsbandalagið,
leggur allt kapp á tillögur um
aukna hráefnisframleiðslu og
bætta aðstöðu og nýtingu full-
vinnsluverksmiðjanna. Hún
hefir gefizt opinberlega upp
við aö semja tillögur um að-
ferðir til þess að minnka papp-
irsnotkunina.
Nefndin hefir samið margar
tillögur, sem eiga að miða að
þvi að auka trjáræktina. Unnt
er að tvöfalda trjáviðarfram-
leiðslu Efnahagsbandalags-
rikjanna til pappirsgerðar frá
og með 1980 með þvi einu að
nýta betur en áður þá skóga,
sem i rlkjunum eru. 1 þessu
skyni þarf meðal annars að
breyta framleiðsluháttum og
koma á nýju og betra skipu-
lagi, til dæmis með þvi að
sameina eigendur smáskóga I
allstórum samvinnufélögum.
ÝMISLEGT er lagt til um úr-
bætur á ástandinu I
framleiðslunni, svo sem gróð-
ursetningu skóga á lands-
svæðum, sem hætt er að nýta
til landbúnaðar eða gefa of lit-
inn arð með þeirri notkun.
Fyrirhuguð breyting á söfnun
úrgangs er þó einna umfangs-
mest.
Endurvinnsla notaðs papp-
Irs skiptir þegar allmiklu máli
I Efnahagsbandalagsrikjun-
um, en auðvelt er að skipu-
leggja hana betur og auka
verulega. Sveitarfélögin gætu
til dæmis lagt fram sérstaka
úrgangspoka undir pappir og
karton og gert samninga til
langs tima við framleiðendur.
Þetta gæti einnig átt sinn þátt i
að minnka mengun andrúms-
loftsins.
AUÐVELT ætti að vera að
breyta um starfshætti við til-
raunir með annað hráefni en
viö til pappirsgerðar. Hálmur
er þegar notaður i rikum
mæli. Auknar mengunarvarn-
ir auka einnig þörfina á nýjum
og viötækari rannsóknum en
áður. Annars vegar þarf að
finna ný hráefni, sem geta
komið I stað timburs, og sam-
timis þarf að draga úr mengun
andrúmslofts og vatns. Aukn-
ar kröfur um mengunarvarnir
og hækkað timburverð stuðla
að þvi, að auka hagkvæmni
nýrra rannsókna fyrir samfé-
lagið.
Nefnd Efnahagsbandalags-
rikjanna athugar einnig
möguleikana á þvi að hefja
samvinnu I viðskiptum og
tækni við þau riki, sem hafa
yfir miklum og hentugum
skógum að ráða. Sum þessara
rikja standa þegar i samning-
um um hugsanlega aðild að
Efnahagsbandalaginu eins og
Sviþjóö og Finnland til dæmis.
Vaxandi erfiðleikar papp-
Irsiðnaðarins I Efnahags-
bandalagsrikjunum kunna að
verða einstökum rikisstjórn-
um freisting til að styrkja inn-
lend fyrirtæki, en slikt fyrir-
komulag truflaði eðlilega alla
samkeppni aðildarrikjanna.
Könnun nefndarinnar gefur
gildar ástæður til að ætla, að
við getum komizt hjá stuðn-
ingsaðgerðum einstakra rikja
og tekið I þess stað höndum
saman um sameiginlegar
reglur um stuðning og sam-
eiginleg framlög til aukinna
rannsókna.