Tíminn - 14.07.1974, Blaðsíða 14

14
TIMINN
Sunnudagur 14. júll 1974.
Enginn hefur hugmynd um, hversu mörg hundruð þúsund tonn af steinsteypu og járni fóru I þennan 350 km langa samfellda varnargarö
Frægar byggingar:
MAGINOTLÍNAN
— orrustuskip á þurru landi
MAGINOTL INAN er
lengsta samfellda
bygging heimsins og
einnig dýrasta virki,
sem reist hefur verið í
heiminum. Hún teygir
sig 350 kilómetra
meðfram fransk-þýzku
landamærunum. Hér
svaf mestur hluti
franska hersins Þyrni-
rósarsvefni, þangað til
Þjóðverjarnir gerðu
innrás á allt öðrum stað
árið 1940. Nú eru þessar
risastóru steinsteypu-
byggingar minnismerki
um forheimskun striðs-
ins.
MAGINOTLINAN er varnar-
garður. Einnig er hún augljást
minnismerki um þá tilhneigingu
hernaðarsérfræðinga að búa sig
undir öll hugsanleg strið — nema
það næsta.
Frakkar byggðu Maginotlinuna
vegna þess gifurlega taps og
þjáninga i skotgröfunum i fyrri
heimsstyrjöldinni. Hún liggur um
350 km meðfram fransk-þýzku
landamærunum, frá Luxembourg
i norðri til Basel i suðri.
1 Guiness metabókinni er
Maginotlina. skráð stærsta sam-
fellda bygging i heimi. En hún
getur einnig átt heimsmet i fleiru,
t.d. stærsta virki heimsins og lika
það dýrasta.
Enginn veit með vissu, hvað
það kostaði að reisa Maginot-
linuna. Það er hægt að reikna það
út á mismunandi vegu. En á þeim
tima, sem byggingin var reist,
hefur hún kostað um 300 miljarða
islenzkra króna.
Nú kostar það einnig mikið að
fjarlægja Maginotlinuna. Hún
stendur nefnilega enn, þótt búið
sé að fjarlægja það helzta innan
úr byggingunum.
Fyrir nokkru hélt franska
stjórnin uppboð á nokkrum
byggingum meðfram Maginot-
linunni. Margir reyndust hafa
áhuga, m.a. nokkrir búsettir
hinum megin við landamærin. En
af einhverjum ástæðum, var engu
þýzku tilboði tekið.
Aftur á móti tryggðu margir
franskir bændur sér ódýran
eignarrétt á ferlikjum á sinum
eigin jörðum. Það er ekki sérlega
þægilegt að hafa steinsteypu-
ferliki af slikri stærðúti á miðjum
hveitiakri. Og ekki er það betra,
þegar þetta minnismerki er sam-
kvæmt öllum formsatriðum,
hernaða rsvæði, bannsvæði,
jafnvel fyrir manninn, sem á
jörðina i kring.
Þess vegna keyptu bændurnir.
Þá gátu þeir a.m.k. rifið niður
þessi bákn, sem einu sinni áttu að
vernda Frakkland.
Óvinirnir sneiddu
fram hjá
tbúarnir á landamærunum eru
þöglir sem gröfin um Maginot-
linuna. Jafnvel enn þann dag i
dag, meira en 30 árum eftir að
þessi varnarmannvirki misstu
hernaðarlegt gildi — er erfitt að
fá nákvæmar upplýsingar um
einstakar byggingar og legu
þeirra.
Syfjaður lögregluþjónn varð
hinn versti við, þegar hann var
vakinn upp og tveir útlendingar
spurðu hann um „Ligne
Maginot”. Hann valdi öruggustu
leiðina og visaði til næsta lög-
regluumdæmis. Hann horfði
meira að segja eftir þessum
grunsamlegu mönnum úr skrif-
stofuglugganum sinum til að
fullvissa sig um, að þeir færu
réttu leiðina!
Þessi varkárni getur e.t.v.
stafað af þvi, að franski herinn
heldur Maginotlinunni við, og við
henni má ekki hreyfia. Hún er
notuð sem geymsla fyrir vopn.
Oruggari geymsla er varla til,
það þarf kjarnorkusprengju til að
vinna á þessum öflugu
byggingum. Þar eru lika her-
mannaskálar með öllum útbúnaði
100 metrum fyrir neðan yfirborð
jarðar.
Með 500 metra millibili
meðfram allri Maginotlinunni eru
stór og litil loftvarnabyrgi og fall-
byssustæði. Þau hafa veggi sem
eru 3-4 metrar á þykkt og mörg
hafa það sameiginlegt með
borgarisjökum, að aðeins tiundi-
hlutinn stendur upp úr yfir-
borðinu. Mikilvægustu bygg-
ingarnar voru tengdar saman
með neðanjarðargöngum. Oll
lengjan var byggð með það fyrr
augum, að geta staðizt langt
umsátur.
Það var ósigrandi virki og allar
hernaðaraðgerðir teknar með i
reikninginn, nema sú — að
óvinurinn sneiddi fram hjá þvi.
Það var einmitt það sem
gerðist. Þjóðverjarnir fóru yfir
Belgiu og nálguðust Maginot-
linuna frá vestri. Og engri fall-
byssunni i þessu virki var hægt að
snúa til vesturs!
Upphafsmanni þessa risavirkis
vár hlift við að lifa þessi ósköp.
Hernaðarmálaráðherrann André
Maginot dó árið 1932, aðeins
tveimur árum eftir að hafizt var
handa við byggingarfram-
kvæmdir.
Maginot var liðsforingi i fyrri
heimsstyrjöldinni og tók þátt i
orustunni við Verdun.
t skóginum við Verdun stendur
stór minnisvarði um hann og ekki
langt frá er heiðurskirkjugarður
með 15.000 sk jannahvitum
krossum.
Það var martröðin við Verdun,
sem kom Maginot til að beita
öllum áhrifum sinum til að reisa
varnarmúr eftir landamærunum.
Ef strið brytist (ít, áttu franskir
hermenn ekki að rotna i skot-
gröfum, þeir áttu að sitja öruggir
bak við steinsteypumúra og
skjóta á óvininn, ef hann reyndi
að brjótast fram.
Hin svokallaða Maginot--
sálfræði var fölsk öryggistil-
finning, sem Frakkar vöknuðu
fyrst af, þegar þýzku herdeild-
irnar réðust inn i Belgiu árið 1940.
Ekki mættu Þjóðverjárnir heldur
teljandi mótspyrnu, þegar inn i
Frakkland var komið. Maginot-
linan var m.ö.o. einskis virði,
þegar stórflóðið skall á.
En það væri óréttlátt gagnvart
Frökkum að dylgja um, að allt
hefði ekki verið á hreinu hjá
þeim. Vandamálið fólst i, að
Belgía endurmat utanrikisstrefnu
sina á fjórða áratugnum.
Þegar byrjað var á Maginot-
linunni, höfðu Frakkland og
Belgia með sér varnarsamning.
Vegna þess voru einnig reist
nokkur fallbyssuhreiður og loft-
varnarbyrgi, meðfram belgisk-
þýzku landamærunum. En 1933
lýsti Belgia yfir hlutleysi sinu og
sagði upp varnarsamningnum við
Frakkland. Þar með var frekari
styrkingu Maginotlinunnar i
Frakklandi lokið. Slikur varnar-
múr hefði heldur varla stöðvað
framrás Þjóðverja.
Þjóðverjar gerðu aldrei neina
sérstaka tilraun til að ráðast á
varnarmannvirkin meðfram
Maginotlinunni. Þeir biðu i tals,
verðri fjarlægð eftir þróun striðs-
ins.
Vopnahléssamkomulag milli
Frakklands og Þýzkalands var
undirritað i Paris 22. júni 1940. En
margir yfirmenn i byggingum
Maginotlinunnar neituðu að
gefast upp. Það var fyrst mánuði
séinna, að þeir komu upp úr
tryggum fylgsnum sinum.
Strákar réðust inn
Frakkar hafa ekki hát! um
þátttöku sina i seinni heiinsstyrj-
öldinni. Fyrri heimsstyrjöldin
virðist vera þeim ofar i huga. En
Maginotlína getur verið ofurlitil
sárabót þess sem gerðist árið
1940. Eftir þvi sem næst verður
komizt, féll enginn franskur her-
maður fyrir óvinaskoti i varnar-
mannvirkjunum þar, þrátt fyrir
harða skothrið frá þýzka
innrásarliðinu, sem hélt sig þar
skammt frá.
Þjóðverjarnir veigruðu sér við
að taka Maginotlinuna eftir að
Frakkar höfðu yfirgefið hana.
Mannvirkin höfðu takmarkaða
hernaðarlega þýðingu fyrir þá,
þvi að fallbyssurnar sneru allar i
austurátt. Auk þess óttuðust þeir,
að sprengjur væru sem hráviði i
göngum undir byggingunum og
loftvarnarby rgjunum.
Þjóðverjarnir létu sér þvi
nægja að hertaka mikilvægustu
byggingarhlutana og þar höfðu
þeir aðsetur, þangað til framrás
Héðan gátu Frakkar skotið á óvini, sem reyndu að ráðast inn, en sjáifir voru þeir óhultir. Og ef óvinurinn hefði komið beint framan að, hefði
málið horft öðruvisi En þeir komu úr allt annarri átt, en búizt var við