Fréttablaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 24

Á að verðlauna þjóðir fyrir góða
og æskilega hegðun með aðild að
Evrópusambandinu? Eða gæti
slíkt hlutverk eyðilagt ESB? Þess-
ar spurningar vakna hvað varðar
Tyrkland og Úkraínu. Þegar ég
var í Istanbúl leitaði hugurinn
þráfaldlega til Madríd. Borgirnar
eru ekki líkar og eiga fátt annað
sameiginlegt en að hafa verið
glæsilegar höfuðborgir löngu
horfinna heimsvelda. En draumar
manna í Istanbúl þessi misserin
eru hinir sömu og menn dreymdi
á Spáni þegar ég kom fyrst til Ma-
dríd fyrir röskum aldarfjórðungi.
Þeir eru raunar svo sláandi líkir
að mér fannst ég vera að heyra
sömu ræðurnar aftur. Ég get ekki
sagt að það hafi orðið aldarfjór-
ungshlé á þessum ræðum því að í
millitíðinni voru þær haldnar yfir
hverjum sem undir þeim vildi
sitja í nýfrjálsum ríkjum okkar
álfu. Draumarnir voru og eru um
Evrópu og eitthvað sem menn
kölluðu þá og kalla enn nútíma.
Og norðan Svartahafsins, í Úkra-
ínu, eru menn nýlega farnir að
tala um þetta sama, nútímann og
Evrópu. Fyrir þá sem heimsækja
Madríd þessi árin er erfitt að
ímynda sér að fyrir röskum aldar-
fjórðungi efuðust margir norðar í
álfunni um að Spánn gæti átt
heima í Evrópusambandinu.
Menning og hugmyndaheimur
Spánverja virtist lokaður og
bundinn trúarlegum kreddum,
efnahagurinn var bágborginn og
bæði viðskiptalíf og pólitík ein-
kenndust af heimatilbúnum og
innhverfum sjónarmiðum. Í tali
fólks kom fram undarleg blanda
af stolti yfir glæsilegri fortíð og
nagandi minnimáttarkennd yfir
einangrun liðinna áratuga. Hvort
sem menn voru til hægri eða
vinstri litu nær allir af ungu kyn-
slóðinni svo á að lausnin á efna-
hagslegum, pólitískum og menn-
ingarlegum vanda Spánverja
fælist í inngöngu í Evrópusam-
bandið. Ef okkur verður ekki
hleypt inn, sagði nálega hver mað-
ur sem ég hitti, mun lýðræði ekki
ná fótfestu á Spáni og landið verð-
ur dæmt til fátæktar og einangr-
unar. Aldarfjórðungi síðar er lýð-
ræði óvíða þróttmeira í Evrópu en
á Spáni, menning er óvíða í jafn
spennandi gerjun og hvergi hefur
efnahagurinn batnað eins hratt á
síðustu áratugum. Þetta vita
menn í Istanbúl. Og nú í Kíev.
Menn vissu líka í Búdapest, Brat-
islava, Varsjá, Prag og í borgum
út um allan Balkanskaga að leiðin
til alls hins nútímalega lá og ligg-
ur í gegnum Brussel. Það efast
fáir um það núorðið að það fulla
frelsi til viðskipta yfir landamæri
Evrópu sem fylgir aðild að ESB er
leiðin til efnahagslegrar velmeg-
unar í okkar heimshluta. Íslend-
ingar sáu þetta eins og aðrir en
sluppu við að taka afstöðu til
fullrar aðildar að sambandinu
fyrir þá sögulegu tilviljun að
menn í Brussel mátu það skakkt
hversu fljótt Svíar og Austurríkis-
menn gætu gengið í ESB. Evrópu-
sambandið var hins vegar stofnað
útaf pólitík frekar en útaf við-
skiptum. ESB er eins pólitískt og
nokkuð getur verið. Stækkanir
þess til suðurs og austurs áttu sér
líka pólitískar frekar en við-
skiptalegar forsendur. Fyrir ald-
arfjórðungi var það skilningur
manna í öllum löndum Evrópu-
sambandsins að ríkari lönd Evr-
ópu þyrftu að leggja nokkuð á sig
til að bjarga nágrönnum sínum í
suðri frá fasísku einræði, fátækt
og einangrun. Sömu sjónarmið
hafa ráðið ferðinni gagnvart ríkj-
unum sem losnuðu undan komm-
únísku einræði. En hvað með
Tyrkland? Stærri hlutinn af Istan-
búl er í Evrópu í landfræðilegum
skilningi og að hluta til í menning-
arlegum skilningi. Stórir hlutar
borgarinnar minna meira á Evr-
ópu en Miðausturlönd. Menn
þurfa hins vegar ekki að fara
langt austur eftir landinu til að
það rifjist upp að Tyrkland liggur
ekki að Spáni, heldur að Írak, Íran
og Sýrlandi. Vestar og norðar
mótaði ítalska endurreisnin, trú-
arbyltingar, upplýsingaöldin og
iðnbyltingin þau þjóðfélög sem
lengst hafa verið ríkust og
frjálsust í Evrópu. Menningin
sem varð til úr þessu gat af sér
þetta sem menn kalla nútíma og
vilja falast eftir. Margir óttast að
menning Tyrklands, sem yrði fjöl-
mennasta ríki ESB, falli illa að
menningu Evrópu. Það væri auð-
veldara ef það væri bara sú
ægifagra borg Istanbúl sem sækti
um aðild og Anatólía fylgdi ekki
með. Hættur af aðild Tyrklands
eru margar en þau mál mætti
leysa ef Evrópa gæti fundið á ný
til síns mikla styrks eftir pólitísk-
an doða síðustu ára. ■
Fréttir af rekstrarvanda Landspítalans berast með vissu millibili og
þar virðist við eilífðarvanda að etja. Það er ekki langt síðan miklum
fjölda starfsmanna var sagt upp og hnykkti þá mörgum við, því við
höfum almennt búið við góða heilbrigðisþjónustu. Það fer þó talsvert
eftir landshlutum, því þeir sem búa á höfuðborgarsvæðinu í nánd við
stóru sjúkrahúsin þar sem bráðaþjónustan er best búa auðvitað við
mest öryggi. Þeir sem búa úti á landi fjarri sjúkrahúsum og heilsu-
gæslustöðvum eiga ekki kost á eins góðri þjónustu þrátt fyrir bættar
samgöngur á landi, þyrlur og flugvélar.
Landspítalinn er flaggskipið í heilbrigðisþjónustunni. Þar starfa
upp undir fimm þúsund manns og er stofnunin þar með langstærsti
vinnustaður landsins. Það er því kannski von að öðru hvoru heyrist
þaðan talað um hagræðingu og sparnað, enda veltur á miklu að þar sé
farið vel með fjármuni. Á næsta ári er gert ráð fyrir að spítalinn fái
um 26 milljarða króna til ráðstöfunar. Til að setja þá tölu í eitthvert
samhengi er það upp undir tíundi hluti fjárlaganna á næsta ári, og
svarar til þess að hver Íslendingur greiði tæplega eitt hundrað þúsund
krónur á ári til þessarar einu stofnunar ríkisins.
Þrátt fyrir þessa miklu fjármuni og samdrátt og breytingar á
rekstri á ýmsum deildum sjúkrahússins blasir fjárhagsvandinn eilíf-
lega við. Það er þá spurning hvort um er að ræða innbyggðan vanda,
eða hvort einhverjar ytri aðstæður valdi. Í Fréttablaðinu í gær var
sagt frá því að meira en eitt hundrað sjúklingar séu á Landspítalanum
sem ekki eiga að vera þar. Þeir hafi orðið innlyksa, þar sem ekki hef-
ur tekist að koma þeim fyrir í varanlega vistun utan spítalans. Þessir
sjúklingar eiga ekki heima á dýru hátæknisjúkrahúsi, heldur á annars
konar stofnunum sem eru sniðnar að þörfum þeirra. Hér er einkum
um að ræða aldraða, geðfatlaða og sérstaklega er getið um ungt geð-
fatlað fólk, sem hefur af ýmsum ástæðum orðið illa úti í lífinu. Meðal-
legutími geðfatlaðra er talsvert lengri hér á landi en víða í nágranna-
löndunum. Sem dæmi eru geðsjúkir yfirleitt ekki á bráðasjúkrahúsum
í Svíþjóð, og þar bera sveitarfélög ábyrgð á þjónustu við aldraða. Hér
bíða aldraðir oft svo vikum eða mánuðum skiptir á Landspítalanum
eftir viðeigandi þjónustu á dvalar- eða hjúkrunarheimilum sem sniðin
eru að þeirra þörfum. Töluvert átak hefur verið gert til að leysa þenn-
an vanda, og margt er í farvatninu. Með því að leysa vanda aldraðra
sjúklinga vænkast hagur Landspítalans væntanlega. Spítalinn hefur
lagt áherslu á að efla dag- og göngudeildir á undanförnum misserum
og endurspeglast það í því að rösklega fimm prósentum fleiri hafa
komið á þær deildir í ár en á sama tíma í fyrra. Skurðaðgerðum fjölg-
aði aðeins fyrstu tíu mánuðina í ár og biðlistar á því sviði hafa styst
um fimmtung. Augnaðgerðum hefur fjölgað mikið, en þrátt fyrir það
bíða nú meira en 1.200 manns eftir aðgerð á augasteini og er meðal-
biðtíminn tæplega eitt ár. Miklar framfarir hafa orðið í þessari grein
á undanförnum árum og tækninni hefur fleygt fram. Það skýrir hinn
mikla fjölda aðgerða og langa biðlista. ■
15. desember 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Á næsta ári er gert ráð fyrir að Landspítalinn fái
um 26 milljarða króna til ráðstöfunar.
Aldraðir á
Landspítala
FRÁ DEGI TIL DAGS
Augnaðgerðum hefur fjölgað mikið, en þrátt fyrir
það bíða nú meira en 1.200 manns eftir aðgerð
á augasteini og er meðalbiðtíminn tæplega eitt
ár. Miklar framfarir hafa orðið í þessari grein á undan-
förnum árum og tækninni hefur fleygt fram.
,,
Stuðtækið
vinsæla
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
1
1
3
9
6
úr Popptíví
3.990 kr.
Draumarnir um Evrópu
Brautryðjandi
Ársritið Andvari er komið út og er höfuð-
grein ritsins að venju ævisaga nafnkunns
Íslendings. Að þessu sinni ritar Björg Ein-
arsdóttir um Auði Auðuns (1911-1999).
Um hana hefur verið frekar hljótt en þó
var hún brautryðjandi fyrir íslenskar kon-
ur, fyrst kvenna varð hún borgarstjóri í
Reykjavík (1959) og ráðherra (1970).
Auður var lögfræðingur að mennt. Í árs-
byrjun 1930 varð hún fyrsta konan til að
setjast á skólabekk í laga-
deild Háskóla Íslands
og í fjórtán ár eftir
lagapróf 1935 var
hún eina konan í
stétt íslenskra lög-
fræðinga. Auður var
borgarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins í
Reykjavík í 24 ár, frá 1946 til 1970, og
þingmaður fyrir flokkinn var hún frá
1959 til 1971.
Auðvitað Íslendingar
Í byrjun vikunnar fréttist að skandinavísk-
ur banki væri að reyna að kaupa
National Irish Bank á Írlandi. Lundúna-
blaðið Times giskaði strax á að þar væru
Íslendingar á ferð. Var Landsbanki Ís-
lands talinn eiga hlut að máli. Í gær kom
í ljós að það voru Danir sem voru að
kaupa bankann. Það er kannski vísbend-
ing um stöðu og frægð Íslendinga í al-
þjóðlegum fjármálaheimi nú um stundir
að heimspressan skuli í svona tilvikum
frekar veðja á íslenska fjárfesta en
danska, sænska, norska eða finnska. Ekki
skrýtið að bræður okkar á öðrum Norð-
urlöndum séu súrir þessa dagana.
Bókastríðið
Bókastríðið er í algleymingi og
bókaútgefendur keppast við að auglýsa
bækur sínar. Fyrir stuttu var vakin athygli
á því hér á síðunni að Sakleysingjar Ólafs
Jóhanns Ólafssonar hefði verið auglýst í
öðru sæti metsölulista þegar hún var í
því níunda. Í gær mátti sjá
opnuauglýsingu í Morgunblaðinu þar
sem sú góða bók Jóhönnu
Kristjónsdóttur, Arabíukonur, var sögð
vera í fyrsta sæti ævisagnalista bæði
Pennans og Félagsvísindastofnunar. Hér
á við hið fornkveðna: hafa skal það sem
sannara reynist. Vissulega voru Arabíu-
konurnar í fyrsta sæti á lista Pennans í
síðustu viku. En bókin sem var efst á
ævisagnalista Félagsvísindastofnunar var
hins vegar Barn að eilífu eftir Sigmund
Erni Rúnarsson. ■
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
TYRKLAND OG EVRÓPA
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Menn þurfa hins
vegar ekki að fara
langt austur eftir landinu til
að það rifjist upp að Tyrk-
land liggur ekki að Spáni,
heldur að Írak, Íran og Sýr-
landi.
,,
ORÐRÉTT
Örlítið meira
Við höfum hvert og eitt stillt á
okkar stöð. Og stöðvarnar eru
margar og þeim fjölgar bara.
Svo hér liggur sóknarfærið. Að
koma okkur, íslensku stórfjöl-
skyldunni, að skjánum. En það
má leggja aðeins meira í þætt-
ina en Hemmi gerði á sunnu-
dagskvöldið.
Ritstjórnarnargrein DV undir fyrir-
sögninni „Reynslan lak af Hemma
Gunn“.
DV 14. desember.
Jólatónar
Það er eins og öllum tónlistar-
mönnum, sama úr hvaða geira
þeir koma, finnist þeir þurfa að
reyna sig við svosem eitt jólalag.
Arnar Eggert Thoroddsen um
jólatónlistina.
Morgunblaðið 14. desember.
Það má hann eiga
Jói Fel. er mikið sjarmatröll,
það má hann eiga. Og sannar-
lega kann hann brauð að baka
svo úr því verði kaka.
Skarphéðinn Guðmundsson í fjöl-
miðlapistili.
Morgunblaðið 14. desember.
Jólagjöfin í ár?
Gefur stórkaupmönnum langt
nef.
Frétt í Morgunblaðinu um Ásvald
Sigurðsson „kaupmann á horninu“ í
Neskaupstað.
Morgunblaðið 14. desember.
Efra eða neðra?
Færri komast að en vilja
Fyrirsögn í Morgunblaðinu.
Morgunblaðið 14. desember.
Flokkskvígildin
Framsóknarflokkurinn fékk ...
nákvæmlega það [fylgi í könnun
Gallup] sem hann á skilið í borg-
inni, 4% fylgi, algeran botn.
Þetta er hreint hagsmuna- og
þakkargerðarfylgi, sveit þeirra,
sem ráðherrar flokksins hafa
fyrr og síðar útvegað stóla og
stöður hjá hinu opinbera. Þetta
eru bara flokkskvígildin.
Jónas Kristjánsson, fyrrverandi rit-
stjóri.
DV 14. desember.
Þú segir ekki!
Það var stemmning við tjörnina
í Reykjavík í gær. Gæsir, endur,
álftir og dúfur vögguðu um í stór-
um hópum.
Blaðamaður kynnist óvæntri hlið á
borgarlífinu.
DV 14. desember