Fréttablaðið - 31.12.2004, Blaðsíða 20

20 31. desember 2004 FÖSTUDAGUR
VIÐ ÁRAMÓT Ein ömurlegasta stund á
Alþingi á líðandi ári var þegar ut-
anríkisráðherra sagði að Íslending-
ar ættu að vera stoltir af hlutdeild
sinni í þróuninni í Írak. Hún hefði
gefið Írökum von! Þetta var árið
sem virtasta læknarit í heiminum,
The Lancet í Bretlandi, upplýsti að
hundrað þúsund saklausir borgar-
ar hefðu farist í kjölfar innrásar-
innar. Hvaða von ætli stríðið hafi
fært þeim og fjölskyldum þeirra?
Svartasti bletturinn
Hefðu Bandaríkjamenn og Bretar
lagt í innrásina ef þeir hefðu ekki
getað veifað listanum með hinum
30 vígfúsu þjóðum sem afsökun
gagnvart Sameinuðu þjóðunum?
Mitt svar er nei. Ábyrgð okkar er
því meiri en flesta órar fyrir. Við
getum ekki fært þeim líf sem hafa
misst það í átökunum. Það minnsta
sem við getum gert til að bæta fyr-
ir mistök okkar er að veita mun
ríkulegar til uppbyggingar í Írak
en ábyrgðarmenn innrásarinnar
hér á landi í ríkisstjórn hafa viðrað.
Írak er svartasti bletturinn á ferli
íslenskra ríkisstjórna um áratugi.
Samfylkingin er í forystu fyrir
tillögu stjórnarandstöðuflokka um
að Ísland verði með táknrænum
hætti tekið formlega af lista hinna
vígfúsu þjóða. Alþingi getur ekki
annað en samþykkt þá tillögu ef
einhver dugur er í þingmönnum.
Þjóðarhreyfingin á þökk skilda fyr-
ir að hafa gefið Íslendingum kost á
að lýsa andstöðu sinni við innrásina
með því að taka þátt í auglýsingu
sem birt verður í bandarísku stór-
blaði í janúar. Ég hvet alla and-
stæðinga stríðsins til að láta ekki
árið líða án þess að hafa lagt sitt lóð
á þá vogarskál með þúsund króna
framlagi.
Valdníðsla sem starfsaðferð
Á líðandi ári varð valdníðslan að
einskonar starfsaðferð ríkisstjórn-
arinnar gagnvart almenningi. Írak
er skarpasta dæmið. Ákvörðun um
stuðning var tekin af að-
eins tveimur stjórn-
málamönnum, án þess
að bera hana undir Al-
þingi, og í trássi við yfir-
gnæfandi vilja þjóðar-
innar. Svipað var uppi á
teningnum í fjölmiðla-
málinu. Lög, sem allt
benti til að fælu í sér
margfalt stjórnarskrár-
brot, voru knúin í gegn-
um Alþingi. Lögin voru í
trássi við vilja yfir-
gnæfandi meirihluta
þjóðarinnar. Á Alþingi
fann ég engan mann í
hópi stjórnarliða sem
taldi brýnt að setja slík
lög nema formenn
stjórnarflokkanna. Fjöl-
miðlalögin voru skóla-
bókardæmi um vald-
níðslu. Forseti lýðveld-
isins kom þá þjóðinni til
bjargar með því að beita
málskotsákvæði stjórn-
arskrárinnar og vísaði
málinu í þjóðaratkvæði.
Valdníðsla var það líka,
og ekkert annað, þegar
ríkisstjórnin sveik þjóð-
ina um þá atkvæða-
greiðslu. Sama kalla ég
svikin við öryrkja þar
sem skjalfest loforð ráð-
herra voru brotin. Og
hvað er hægt að kalla það annað en
valdníðslu þegar jafnréttislög eru
brotin til að skipa frænda í Hæsta-
rétt? Þessi ítrekaði valdhroki hefur
gengisfellt stjórnmálin og stjórn-
málamenn og leitt til þess að trú Ís-
lendinga á þeim hefur rýrnað.
Beint lýðræði – þjóðaratkvæði
Áhrifarík leið til að endurheimta
og auka trú og traust almennings á
stjórnmálin, sem er ekki aðeins
vandamál hér á landi heldur víðar,
er að færa aukið vald til kjósenda.
Þess vegna höfum við í Samfylk-
ingunni síðustu fjögur árin tekið al-
gera forystu um stefnu sem miðar
að því að auka möguleika borgar-
anna á að hafa bein áhrif á ákvarð-
anir sem varða umhverfi þeirra og
lífsgæði miklu. Við endurskoðun
stjórnarskrárinnar teljum við að
höfuðáherslu beri að leggja á auk-
inn rétt einstaklingsins í gegnum
þjóðaratkvæði, þjóðareign á sam-
eiginlegum auðlindum, og breyt-
ingu á kjördæmaskipan sem gerir
landið að einu kjördæmi þannig að
allir hafa loksins sama atkvæða-
vægi. Íbúalýðræði innan sveitarfé-
laga þarf að auka, sömuleiðis að
tryggja rétt minnihluta á Alþingi
til að geta krafist opinna
rannsóknarnefnda, auka
upplýsingarétt einstak-
lingsins, koma á nýrri
skipan hæstaréttardóm-
ara svo fátt eitt sé nefnt
af þeim mörgu útfærðu
stefnumálum sem Sam-
fylkingin hefur sett
fram um breytt og bætt
lýðræði.
Ég er þeirrar skoðun-
ar að það þurfi að auka
rétt kjósenda í kosning-
um. Í Samfylkingunni er
nú í vinnslu frumvarp
sem verður lagt fram á
næsta ári þar sem lagt er
til að kjósendur fái ekki
aðeins að velja flokk,
heldur fái líka tækifæri
til að velja einstaklinga
og raða þeim í sæti.
Þannig væri valréttur
kjósenda aukinn og próf-
kjörin gerð óþörf.
Átök um jöfnuð og vel-
ferð
Hér á Íslandi er að koma
fram skýr málefna-
ágreiningur þar sem
þeir sem nú hafa náð yf-
irhöndinni í samstarfi
stjórnarflokkanna taka
frjálshyggjuna fram
yfir norræna velferðar-
módelið sem Íslendingar hafa löng-
um tekið mið af. Þetta kemur fram
í átökum um skattkerfi og gjald-
töku. Sjálfstæðisflokkurinn vill
lækka tekjuskatta og í staðinn
koma á stóraukinni gjaldtöku í
skóla- og heilbrigðiskerfinu. Sér-
staklega virðist hann staðráðinn í
að stórhækka skólagjöld á flestum
stigum skólakerfisins. Mennta-
kerfið er jöfnunartæki framtíðar-
innar. Skattalækkanir sem hafa í
för með sér aðgangshindranir að
menntakerfinu munu stórauka
stéttamun og ýta undir ójöfnuð
milli efnameiri og efnaminni Ís-
lendinga. Sama gildir ef stóraukin
gjaldtaka verður tekin upp í heil-
brigðiskerfinu eins og virðist á
óskalista sumra frjálshyggjusinna
Sjálfstæðisflokksins. Samfylkingin
vill hins vegar skynsamlegar
skattalækkanir sem miða að aukn-
um jöfnuði, eins og lækkun matar-
skatts og mikla hækkun barnabóta,
og hún hafnar óhóflegri gjaldtöku í
heilbrigðis- og skólakerfinu. Allt
bendir til að um þetta verði tekist á
í íslensku samfélagi á næstu miss-
erum og árum. Samfylkingin mun
berjast ótrauð fyrir því að hugsjón-
ir um samhjálp og jöfnuð verði í
heiðri hafðar samhliða því að berj-
ast fyrir auknu frelsi og minnkandi
ríkisafskiptum í atvinnu- og við-
skiptalífinu og fyrir sanngjörnu
jafnvægi milli réttinda og skyldna
einstaklinganna í okkar góða sam-
félagi á Íslandi.
Ég óska öllum Íslendingum árs
og friðar og þakka þeim fyrir hönd
Samfylkingarinnar góða samfylgd
á árinu 2004. ■
ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Össur Skarphéðinsson, formaður Samfylkingarinnar:
Írak, stjórnarskrá og velferðarátök
Áramótagreinar
Fréttablaðið fór þess á leit við formenn allra stjórnmálaflokkanna að
þeir rituðu áramótahugvekju til birtingar í blaðinu í dag, gamlárs-
dag. Greinar bárust frá formönnum Frjálslynda flokksins, Fram-
sóknarflokksins, Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs og er þær að finna hér á síðunni og síðu 22.
VIÐ ÁRAMÓT Góðir Íslendingar,
Andartakið sem við upplifum um
áramót þegar við kveðjum eitt ár
og stígum inn í annað er á margan
hátt stórbrotnara en aðrar stund-
ir. Minningin um hið liðna verður
skýrari, framtíðarsýnin ljósari.
Andartakið getur skipt sköpum í
lífi okkar ef við njótum þess og
lifum í samræmi við hugsanir og
væntingar sem brjótast fram.
Áramótin eru tími uppgjörs.
Árið 2005 blasir við um leið og við
sjáum á bak árinu 2004, sem að
mörgu leyti var gjöfult og farsælt
ár í sögu þjóðarinnar. Við höfum
upplifað gleði og sorg á árinu sem
er að líða, en minningarnar eru
okkur þó dýrmætar og vitur mað-
ur sagði eitt sinni að þjóð án sögu
væri eins og maður án minnis.
Við höfum lært af sögu okkar
að góð menntun er besta vopnið í
sókninni fram á veg. Á fræðslu-
setrinu Odda dvaldi Snorri Sturlu-
son í tvo áratugi í fóstri hjá Jóni
Loftssyni. Þar var líka við nám
Þorlákur Þórhallsson biskup sem
hélt námi áfram í París og
Lincoln. Þetta menningarsetur
menntaði Snorra til afreka sem
hafa haft meiri áhrif á þjóðina en
flest annað. Nú eru liðin áttahund-
ruð ár síðan Snorri var að komast
til áhrifa í íslensku samfélagi,
ekki hvað síst á grundvelli hæfi-
leika og góðrar menntunar. Aldrei
fyrr höfum við lagt jafn mikla
áherslu á menntun og nú. Um
fimmtán þúsund Íslendingar
stunda nú háskólanám. Endur-
menntun og símenntun hefur
aldrei verið öflugri. Við verðum
að halda áfram á þessari braut og
auka menntun enn frekar. Því að-
eins getum við tryggt
stöðu okkar í samfélagi
þjóðanna að þekking
okkar og starfshæfni
sé eins og best verður
kosið.
Mennt er máttur og
sá máttur býr í ís-
lenskri þjóð og að hon-
um þarf að hlúa. Ég
hvet til víðtæks sam-
ráðs allra stjórnmála-
flokka og hagsmuna-
samtaka um menntun
og skólastarf með það
fyrir augum að efla
menntun í landinu enn
frekar.
Hvaðeina í okkar til-
veru er sett á
mælistiku og horft til
samanburðar við ýmsa
aðra þætti. Þjóðarbú-
skapurinn er veginn og
metinn og fyrirtæki
skoða afkomu sína. Ein-
staklingar líta sömu-
leiðis yfir farinn veg til
að meta árangur ársins
og ævinnar. Allflestir
eru sáttir og una glaðir
við sitt, enda sýnir
hver alþjóðleg könnun-
in á fætur annarri að
við Íslendingar stönd-
um fremst í flokki
þjóða að því er snertir
afkomu, mannauð, lýð-
ræði og lífsgæði.
Staða efnahagsmála hér á landi
er traust. Hagvöxtur er meiri en
annars staðar; atvinnuleysi
minna; kaupmáttur heimilanna
hefur aukist meira en annars
staðar þekkist, eða um 40% frá
árinu 1995 og stefnir í 55% aukn-
ingu til loka kjördæmabilsins. Þá
hefur afkoma ríkisins verið betri
en víðast hvar annars staðar sem
meðal annars hefur orðið til þess
að skuldir ríkissjóðs hafa minnk-
að mjög mikið, eða úr
35% af landsfram-
leiðslu 1995 í 19% sam-
kvæmt áætlun fyrir
árið 2004 og 17% í árs-
lok 2005. Þótt verðbólga
hafi færst heldur í auk-
ana upp á síðkastið
stafar það fyrst og
fremst af hækkandi
fasteigna- og olíuverði.
Það er ekkert óeðlilegt
að verðbólga taki við
sér samhliða auknum
hagvexti og minnkandi
atvinnuleysi.
Ábyrg og traust
efnahagsstjórn undan-
farin ár og styrk staða
ríkissjóðs eru lykil-
atriði í því að svigrúm
hefur nú skapast til
þess að lækka skatta
heimilanna í landinu án
þess að stofna stöðug-
leikanum í hættu.
Áherslur ríkisstjórnar-
innar eins og þær hafa
birst í fjárlagafrum-
varpi og langtímaáætl-
un í ríkisfjármálum
gera fyrst og fremst ráð
fyrir aðhaldi hvað varð-
ar opinberar fram-
kvæmdir. Þessi stefnu-
mörkun er algjörlega í
takt við ábendingar inn-
lendra sem erlendra
hagfræðinga, til dæmis
frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og
OECD sem hafa mælt með slíkum
aðgerðum til að hamla gegn
þensluáhrifum stóriðjufram-
kvæmdanna. Áfram er hins vegar
gert ráð fyrir auknum útgjöldum
til þess að halda uppi almennri og
umfangsmikilli þjónustu á sviði
velferðar- og menntamála.
Í lífinu skiptast á skin og skúr-
ir. Í velgengni er vitaskuld gott að
finna vinarhug, en þegar eitthvað
bjátar á kemur þó fyrst í ljós hvað
skilur viðhlæjendur frá vinum.
Við Íslendingar höfum löngum
reynt að styðja hvert annað á erf-
iðum stundum og er samkenndin
rík í þjóðarsál okkar Íslendinga. Í
því ljósi dvelur hugur okkar nú
hjá þeim fjölmörgu sem eiga um
sárt að binda eftir hinar hrikalegu
náttúruhamfarir í Suður Asíu
fyrir örfáum dögum.
Óblíð náttúruöflin minna á sig,
það þekkjum við Íslendingar. Við
erum því fljót að rétta þeim sem
minna mega sín hjálparhönd og
höfum brugðist við með opinberu
fjárframlagi og jafnframt hafa
einstaklingar lagt fram sinn skerf
til aðstoðar.
Nú árið er liðið í aldanna skaut
og aldrei það kemur til baka,
nú gengin er sérhver þess gleði
og þraut,
það gjörvallt er runnið á eilífðar
braut,
en minning þess víst skal þó
vaka.
Svo kvað Valdimar Briem í
áramótaljóði sínu. Minning ársins
2004 lifir og hvetur til áframhalds
á þeim góða grunni sem lagður
hefur verið.
Ég þakka gott samstarf og
ánægjuleg kynni og óska lands-
mönnum öllum gleðilegs nýs árs
og farsældar á árinu 2005. ■
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON
Halldór Ásgrímsson, forsætisráðherra og formaður Framsóknarflokksins:
Menntun er besta vopnið