Tíminn - 23.03.1975, Side 15

Sunnudagur 23. marz 1975.
TÍMINN
15
aö segja starfinu lausu. Þetta var
á kreppuárunum margrómuðu og
ekki riímt um ráð. Ég dvaldist
part Ur næstu sumrum I Grinda-
vik hjá Kristólínu frænku minni i
Vfk við atlæti gott og umönnun.
Komst lika inn i Hvitárnes með
Halldóri frá HrauntUni, sem löng-
um var þar sæluhúsvörður
Ferðafélagsins. Og öræfin urðu
mér heilsugjafi. Og ógleymanleg-
ur ævintýraheimur, sem ég sæki
heim æ siðan, hvenær sem að-
stæður leyfa.
— Hvernig var að komast
leiðar sinnar um öræfin á þessum
árum?
— Kjalvegur mátti heita greið-
fær að sumarlagi, eftir að Hvitá
var brUuð þar efra. Og við Hall-
dór fengum að fljóta með ferða-
hópum I Kerlingarfjöll og norður
á Hveravelli til eftirlits með sælu-
hUsunum þar. Ég hafði auk þess
þann starfa með höndum að dæla
bensini Ur tunnum i langþyrsta
bila. Og ferja fólk inn i Karls-
drátt. Og vaða sólbráð Langjök-
uls I ökla á góðu dægri.
Þá hefði mér verið
illa i ætt skotið
— Hvað tók svo við, þegar há-
fjallaverunni lauk?
— Kreppuástandið var algert.
En svo kom blessað striðið, þetta
jafnvægisafl i vestrænu hagkerfi.
Og mér bauðst verzlunarstarf i
Keflavik, skömmii fyrir hernám
Breta. Og fór suður með sjó. Ætl-
aði að vera nokkra mánuði og sjá,
hvemig kaupin gerðust á eyrinni.
En ár varð þar að árum. Til
Reykjavlkur fluttist ég á ný fyrir
einum áratug-
Og héðan Ur glugga sér of heima
alla
frá Hljómskálagarði til Vetrar-
brautar.
— NU — hvenær er það ævinn-
ar, sem þú byrjar að skrifa?
—- Faðir minn, Pétur Jónsson
frá Hópi, orti stökur, ljóðabréf og
andleg vers. Móðir min, AgUsta
Amadóttir frá Sperðli i Landeyj-
um, kunnimargan rimnaflokkinn
utanað. Og afi minn, Arni, gerði
skoplegustu bragi, en fór dult
með. Mér hefði þvi verið illa i ætt
skotið, ef visupartur hefði aldrei
af vörum hrotið. En sem betur
fer, eru þau min bernskubrek
löngu gleymd og grafin.
— En fyrsta ljóð þitt á prenti?
— Það mun hafa verið I Verzl-
unarskóla. Ég var i ritnefnd Vilj-
ans — og við i efnishraki eins og
þið blaðamennirnir kannist ef til
vill við. Svo að ég lét ljóðkorn til
birtingar. En undir dulnefni að
sjálfsögðu til þess að koma i veg
fyrir háð og spé i garð minnar
göfugu persónu. En islenzku-
kennara minum, Birni heitnum
Guðfinnssyni, tókst að fiska upp
höfundinn, hafði hann heim með
sér og lánaði honum ljóðabækur
öndvegishöfunda. Þannig hófst
vinátta okkar Björns og á ég hon-
um mikið að þakka.
— Þetta hefur kannski ýtt
undir þig að halda áfram skáld-
skapariðkunum?
— Ég bar margt undir Björn.
Og svo fóru leikar, að hann kom
þrem ljóðum á framfæri i sunnu-
dagsblöð.
— Og þar með hefur Isinn verið
brotinn?
— Upp Ur þessu fór ég að eiga
innangengt i blöð og timarit.
Einhver hefði verið
talinn á uppleið
af minna tilefni
— En fyrsta bókin?
— Góðvinur minn frá Reykja-
vikurárum minum hinum fyrri,
Ólafur Jóhann Sigurðsson skáld,
kom handriti hennar i hendur
Kristins E. Andréssonar, sem gaf
hana Ut ásamt Hafsteini i Hólum.
En Kristinn hafði gaukað hand
ritinu að Sigurði Nordal prófessor
og lagði að mér að heimsækja
hann. Það var allt að þvi dagskip-
un. Við vorum ekki eins uppiits-
djarfir i þá daga, ungskáldin, eins
og nú. Samt mannaði ég mig upp i
að fara þá ferð. Og þarna sat ég,
piltungur með ljóðlinur á blöðum,
I góðu yfirlæti inni hjá prófessor.
Það var stór stund.
Siðan hef ég, af gildum ástæð-
um, blessað Sigurð i bænum min-
um. Og ekki einn um það.
Þetta varhaustið 1942 ,,á mesta
bókaútgáfuári þjóðarinnar fram
til þessa ” eins og skrifað stendur i
öldinni okkar. Og handritskornið
mitt tók þátt i að fylla þann mæli.
Bókina nefndi ég Suður með sjó.
Ogskólastjóriminnog lærifaðir
frá Verzlunarskólaárum, Vil-
hjálmur Þ. Gislason, bauð mér
upp með lyftunni upp i Utvarp að
lesa upp. Einhver hefði einhvern
tima verið talinn á uppleið af
minna tilefni!
— Nafn bókarinnar höfðar auð-
vitað til bernskustöðva höfundar-
ins?
— Grindvisk strönd lætur eng-
an synjandi frá sér fara Ut i lifið.
Ætli ég hafi ekki allar götur frá
bernsku búið að þvi veganesti
meira og minna. En öræfin koma
lika við sögu i bókinni. Og þeirrar
tiðar umhverfismál ungmennis á
götum Reykjavikur, sem enn var
ekki vaxin upp Ur eða Ut fyrir
mittisgjörð Hringbrautar.
En þrátt fyrir basl allt og bág-
indi á áratugnum fyrir strið, þá
anga þar dagarnir og lundin er
létt sem ljóðskáldsins vasa-
Pyngja.
Lækjartorg var á vi'sum stað.
Og leiðir til allra átta Ut i vorið.
— Svo liða átta ár til næstu
bókar?
— Já, það er ekki öllum gefið
að vera hamhleypa til hugverka.
En á þessum árum mæðist ég i
mörgu, svo sem koma bókabúð á
fót i Keflavlk og reisa þak yfir
höfuð hennar og heimili mitt.
Sllkt varð ekki gert eins og að
drekka Ur glasi — hafði sinn tima.
Auk þess var mikil gróska i fé-
lagslifinu. Og ég fékk þar viðast
að vera með. Nefni sem dæmi
Ungmennafélagið, sem þá spann-
aði yfir fþróttir, leikstarfsemi,
hátiðarhöld Uti sem inni og byggði
sundhöll.
Og málfundafélagið Faxi, sem
hóf að gefa Ut samnefnt mánaðar-
blað. Og heldur ennþá vöku sinni.
Já — Sólgull i skýjum, sU bók,
mótaðist I þessum hræringum og
er það sem hún er — ekki þrátt
fyrir, heldur vegna þess, að ég
liföi lifinu meðal dugnaðarfólks i
vaxandi bæjarfélagi. Sólgull fékk
bærilega dóma sem önnur bók, og
i þá veru, að ég hefði ekki með
öllu gefið ljóðagerð upp á bátinn
eftir þá fyrstu.
,,Að jafna hvern hnjúk
við jörðu ...”
— Svo liða ekki nema fjögur ár,
að Turnar við torg koma út. Er
þar verið að yrkja um nýbygging-
ar Stór-Reykjavikur? '
— Nei, þeir turnar standa v ið
erlend torg. Og höfða til þess, er
ég hleypti loks heimdraganum og
ferðaðist um Skotland, England
og allt suður til Frans.
— Og ritdómarnir um hana?
— Það er rétt, já. Höfundur á
alla jafnan einhverja háyfirdóm-
ara yfir höfði sér við blöðin. Og
ekki er við þvi að amast. En
stundum hefur hvarflað að mér,
hvort þeir sumir hverjir skrifi á
jarðýtu með það háleita markmið
eitt fyrir augum að jafna hvern
hnjúk við jörðu Ut á sina eðlislægu
jafnsléttu.
— Arið 1958 kemur bók þin
Teningum kastað. Er þar talað
um einhverjar afdrifarlkar
ákvarðanir að hrökkva eða
stökkva?
— Skuggi helsprengjunnar
grúfði yfir. Og lifsstrfðið kalda
kenndi, að fyrir smáþjóð væri
annað hvort að duga eða drepast.
Tónninn i Teningum var og er
öðrufremur sá — aðduga. En þar
er einnig að finna ljóðmyndir
smáar eins og:
aldrei verður svo grafdimmt svo
geimbjart að
tvistimið tindri mér ekki.
— Næsta bók, Minni og menn
1961. Eru það endurminningar
um samferðamenn?
— Já, það má komast svo að
oröi. Til hliðar við þær bækur,
sem við höfum rætt um, urðu til
tækifærisljóð. Jöfnum höndum
afmæliskveðjur til samferða-
manna og sumra þeirra félaga,
sem ég starfaði i. Og eftirmæli,
eins og Vorstef um góðan dreng,
pianóleikara, sem lézt um aldur
fram. Upplag bókarinnar var litið
og eingöngu til áskrifenda.
— Tveim árum slðar, eða árið
1963, kemur Ijóðabók þin Mislitar
fanir. Er það stór bók?
— Varla, á annað hundrað
siður — gamankviðlingar að
mestu, sem safnazt höfðu fyrir
um árin.
Skemmtanalifið var blómlegt i
Keflavik i þann tið: revýur.,
Keflavikurvökur, árshátiðir. Og
lengi vel var gengið i skrokk á
mér að flöndra upp gamanvisum
fyrir þetta félagið eða hitt. Sumir
héldu að ég þyrfti ekki annað en
skrúfa frá einhverjum innvortis
krana, þá stæði blekbunan á
pappirinn.
— Ljóðabókin Hverfist æ hvað
kom Uthjá Almenna bókaféiaginu
1971 — og með þinu leyfi birti ég
eitt af 49 ljóðum hennar:
UR YFIRDJÚPUM
Æsifréttin nærist
á angistinni
andar um gervitungl
og kafar ljósvakann
köldu blóði.
— Og siðast sendirðu frá þér
Hjalað viðstrengi á þjóðhátiðar-
árinu 1974.
— Já, stutt bók — en vonandi
laggóð, þar sem hún hefur ein-
vörðungu söngljóð að geyma.
Annað ekki.
Mannlíf i leik —
og himinbláminn
i túbum
— Þetta eru átta ljóðabækur —
og er þá ótaiið ritsafn þitt Leikrit
og ljóð, sem út kom 1969. Hvað
um leikritun, hvenær hljóp það
fyrsta af stokkunum?
— Siðasta veturinn, sem ég var
I Verzló, lá við borð að Nemenda-
mótið færi i strand hjá okkur fyrir
þær sakir, að búið var að velja og
þýða leikrit til flutnings, en leik-
stjórinn hafnaði þvi með öllu,
þegar til kastanna kom. Ég brá
þá á það ráð að hripa niður skop-
leik, hvern ég prjónaði ofanvið og
neðanvið fram á lokaæfingu.
Kennarar voru, eins og nU er si-
tönglazt á „teknir inn I mynd-
ina”.
Svo lékum við þetta I Iðnó fyrir
fullu húsi — svo troðfullu, að
nefndin var hæstánægð með
ágóðann af mótinu. Og ár liðu, en
I seinni tið hef ég skrifað leikrit,
sem flutt hafa verið i Utvarpi og
sjónvarpi.
— Er Ijóðformið kannski til-
tækara þér en leikritun?
— Það hef ég ekki hugsað Ut i.
Veit þó, að hvorugt er
„Bara að hringja, svo kemur
þaö”. Sá er likast til munurinn á
þvi aö vera i viðskiptum við Anda
heilagan eða Silla og Valda.
— Hér inni hjá þér er bókstaf-
lega fullt af málverkum — mér
teljast þau um þrjátlu, og öll eftir
þig. Hefur þessi árátta fylgt þér
lengi, ef ég má komast svo að
orði?
— Vera má, að þurft hafi að
berja mig til bókar i bemsku, en
aldrei til þess að draga upp mynd
af hnif eða gaffli, svo fremi ég
ætti blýant og blað.
NU — fyrir margt löngu, komst
ég aðþví, að himinbláminn fékkst
I túbum i Málaranum og léreft
lika til þess að maka blámanum
á. Þeir seldu meira að segja sil-
grænt Suðurlandsundirlendi I
dósum. Og þess vegna eru mynd-
imar þær arna.
— Hefurðu ekki haidið sýn-
ingu?
— JU, I Keflavik — og Þrasta -
lundi.
Bandariskur verkfræðingur átti
leið um lundinn og keypti stærstu
og dýrustu myndina. En ég sat
eftir með dollaraávísun, sem út-
vegsbankinn innleysti fúslega,
þar sem þetta var heiðarlegasti
Framhald á bls. 39.
Hraunið — málverk eftir Kristin, Timamynd Róbert.
Hér fyrir neðan eru ennfremur myndir af nokkrum öðrum málverkum
listamannsins.
Stuðlar.
Klettar.
Kafjurt,