Atuagagdliutit - 17.12.1962, Qupperneq 7

kalåtdlit pissusiat Kanganit
månamut avdlångorsimångilaK
kalåtdlit avdlångorsimagunik kisimingitdlat, isumaKartarsima-
vungale kalåtdlit uvdluvtine agdlåt ernigsisimanertik tornigsi-
simanertigdlo danskinit åtåsinausimanerugåt, fru Jette Bang
OKarpoK issertuångitsumik aperssorneKardlune
fru Jette Bang aussaK måna nunav-
tlnut tikeråricigpoK, filmiliagssanik å-
ssilissartoK Kaj Mogens Jensen pe-
Katigalugo Tunume Thulemilo piniar-
tut inunerat filmiliaralugo xalipauti-
lingmik. filmiliaK nårnagsineuarsinau-
simavoK danskit itsarnitsanik kater-
ssuissut ama Danmarkime fjernsyne-
narfiup suleKatigineKarneratigut.
fru Jette Bang månamut ardlale-
riardlune nunavtinitarsimavoK. inu-
sugtuararssuvdlune nunavtinukarKår-
poK 1936-me, taimane Hans Egedemut
ilauvdlune K’eKertarssuarmut nuna-
lerKårsimavdlune. Jette Bang åssili-
ssartagkamigut avdlanit angnermik
OKalugtussisimavoK silarssuarmioKa-
tivtinik, kalåtdlit kulturitoKånik. i-
luagtitsivigsimavoK pivfigssaK kigdle-
rarpiardlugo maunga pisimagame. nu-
navtine maskinat atordlugit niorKu-
tigssiorfiussume inusugtunik åssilissai
OKalugtussiumårput sujuaissat kultu-
riånik tugdlusimårutigissariaKagånik.
— éssigingitsorpagssuarnik ericu-
mitsunigdlo Kalåtdlit-nunåne misigi-
ssaKarsimavunga, Kalåtdlit-nunåtdlo
iliniarfigisimaKåra, Jette Bang OKa-
lugtuarpoK. inunerme pissutsinut å-
ssigi-ngitsunut isumaKarfigingningnera
kimingneKarsimavoK inusugtuarau-
nivnit Kalåtdlit-nunånisimanivnit
Kalåtdlit-nunånut perKårnera puigu-
ngisåinarpara. Københavnime pissor-
ssuit akornånit danskit asimiut Ka-
låtdlit-nunånitut tikitdlugit uvavnut
OKitsuinausimångilaK. sivitsungitsor-
dle kalåtdlit akornåne inuneK su-
ngiupara. Kalåtdlit-nunåt alutoriung-
naertugssåungilara. nuna OKalugpalå-
rineKarsInåungilaK agdlautigissatigut
åssilissatigutdlunit, ilumordlunga tai-
ma OKåsaunga, måssa Kalåtdlit-nunå-
nit åssilissama måna 12.000 patdligka-
luarait.
inuit avdlångortångitdlat
— pisontat nutåtdlo åssigingissutåt
KanoK angnertutigå?
— Kalåtdlit-nunåne pisoncat nu-
tåtdlo åssigingissutåt angnertoru-
jugssuåinarsimavoK. tamåna OKa-
lugpalåriniaraluaruvko ataguåsit
danskit Danmarkimitut oKåsåput:
unåsit alianaitsuleriniåinaleKaoK.
— kalåtdlit avdlångorsimåpat?
— isumanångilanga inuit avdlå-
ngortartut ajornartorsiutinik nalauta-
karångamik. Danmarkime ama uvdlut
nutåt sungiuniarnerat ajornakusorti-
neuarsimavoK, pasissåkale nåpertor-
dlugit inuit isumaliortausiat avdlå-
ngungårsimångilaK. ineriartorneK må-
na sujornatigornit sukanerulersima-
vok. silarssuarme tamane taimåipoK.
oKartoKarsinåungilaK tamåna Kalåt-
dlit-nunånuinaK tungatitarianartOK.
kalåtdlit avdlångorsimagunik kisimi-
ngitdlat. teknikip nalåne avigsårtor-
tutut ilisimavugut, ikiuiumatussuerut-
dluta ingmivtinutdlo ilisarisimajung-
naerdluta. isumauartarsimavungale
kalåtdlit uvdluvtine agdlåt eruigsisi-
manertik tondgsisimanertigdlo dan-
skinit åtåsinausimanerugåt. unigfig-
ssaisuanerujugssuaK ulapitussiner-
ssuardlo danskit Danmarkimit Kalåt-
dlit-nunånut tikiutarpåt. nåmagsissa-
KarnarneruvoK ermgsisimassumik pi-
ssuseKaråine.
tupigusutigåra nungmiut Kalåtdlit-
nunånut avdlanut tungassunik ilisi-
massaKarKalåssusiat. taimak neKinik
amernigdlo norKaiuartut, uvfa naliv-
tine piniartut ajomartorsiutåinut tu-
ngassut soKutigingivigdlugit. lands-
rådimutdlunit ilaussortane takuneK
ajornakusortarpoK piniartut atugaisa
pitsångorsagaunigssånut soKutiging-
ningneK, boligstøttemitdlo igdluliat a-
jornartorsiutit tamåko årKigsinåungi-
lait.
kalåtdlit malugtajaneruput
— kalåtdlit inugsiarnernerartarait,
KanormigoK?
— Tunume kalåtdline inisima-
ssuneK ajornångilaK, såkautinar-
tarputdlunime inororsårtut. Kitå-
nile inisimaniarneK ajornakusor-
tarpoK. isumaKarpunga tamåna pi-
ssuteKartoK kalåtdlit ingmingnui-
naK ernarsautigingipatdlårneranit.
kalåtdlit sigssuertorujugssuput na-
jutunutdlo malugtajaKalutik.
— isumaKarpit kalåtdlit pivdluar-
nerulersimassut?
— erKarsautigissariaKarpoK suna
pivdluarnermik påsineKartarnersoK.
kalåtdlit inusugtut KularnångilaK piv-
dluardlutik misigisimassartut sutor-
niartarfingne oKalugtartorssuit agpit-
dlugit Kitigkångamik. pivdluarneK su-
nauna? uvanga pivdluardlunga misi-
gisimåsagaluarpunga sermerssuåkut
Kimugsertuguma.
— ukiune kingugdlerne Kalåtdlit-
nunåne nutårpagssuarnik pissoKarsi-
mavoK.
— nutåt nutåtdlo. nutånartuarsima-
vok åma uvanga nalivne, månale ine-
riartorneK sukaneruinarpoK,! nuåner-
poK kalåtdlit inusugtut uvdluvtine
såriarfigssaKarnerulersimangmata ili-
niamigssamut. KangaunerussoK nuna-
Karfinguane ajoKeKartarsimavoK po-
Kersorujugssuarnik. ajonaut tåuko
KåumaissaKarnerunigssamut avKutig-
ssaKarsimångingmata. iluarsoringilara
uvdluvtine agdlåt ajouit niuvertorut-
sitdlo mérait sagdliutineKartarmata,
iliniartugssanik Nångmut autdlartitsi-
ssoKåsagångat. KaicutigorssuåinaK su-
jumugagssauartarpoK piniartut mérai-
nik iliniariartorsimassunik.
nikanarnerussutut misigisimaneK
— nikanarnerussutut misigisimaneK
Kalåtdlit-nunåne nutåme OKatdlisigi-
neKartaKaoK.
— isumaKångilanga tunumiut tai-
matut misigisimassut åma Kitåne Ka-
ngaunerussoK taimåisimagunarpoK.
piniartOK najugkamine tamatigut a-
ngumaneKångilaK. tamåna åma dan-
skip nalungitdluarpå.
uvagut danskit piniartoKarfingnut
pigångavta ikiorneKartuåinarpugut
danskiuvdlune Kalåtdlit-nunåne nu-
namut ikårdlune pisanganartaKaoK,
misigimanartardlune nunap inue u-
nangmeriagagssåungitsut.
piniartunut tungatitdlugo nika-
narnerussutut misigisimaneK oKa-
luserisagåine navianarpoK taima-
tutdlo kalåtdlit igdloKarfingmiut a-
kornånut tungatitdlugo. isumaitsu-
liornerusaoK Kivingatårniartunik
oKalusavdlune. malugisimavara
landsrådimut ilaussortat nunap i-
sordlersainlngånérsut atautsimiv-
fingme OKauseKarajungitsut. ajiisa-
KaoK ilatik kåkagalugit taKinartå-
sagunik. tamåna suleKatigingnig-
ssamut nukigdlårsautaussugssau-
vok. isumaKarpunga nikanameru-
ssutsimik misigisimaneK pilersar-
tOK piniartut kulturiata europa-
miut kulturiat Kanigdliartulerå-
ngago.
tunumiunut ajornakusortugssauvoK
nikanarnerussutut misigisimaneK pi-
ngitsorniåsavdlugo. kitåmiut Tunu-
mut pigångamik akimanertut ing-
mingnut takordlulersarput danskitdlo
tikerdlåt tunumiunut akulersutångit-
dlat. Thuleme åma taimatut pissoKa-
rumårsimavoK. Thule nutåK igdloKar-
fingnut ingmikortunut mardlungnut
ajornakusorpordlo tåuko mardluk i-
nuisa pissusigssamisortumik ingming-
nut akulersunigssåt.
— Kalåtdlit-nunåt Kanga månåkor-
nit nuånarineruviuk?
— Kanga månalo Kalåtdlit-nunånut
misigissutsika åssigingissuteKångit-
dlat. pissutausimanerpoK månåkut a-
vångunartortaussut sukumissumik i-
lisimassaKarfiginginavkit. nunale av-
dlångorsimångilaK, påsissaralo malig-
dlugo åma inuit taimåisoråka. kalåt-
dlinuko inuiait napaniarnigssamut pa-
tajaitsorujugssuit, ingmingnut pugtag-
tuarsimassut.
Julut
sinigit, pamnguaK
»Eriup Augpalugtup niaKua«
(Kup. 6-imit nangitaK).
saornif nunamit KaKineKarniariarfut
gipsimik kuineKarfarput aserorKuna-
gif. fåssa kafugdlit palasiat NungmT-
toK Wolfe saunernik gipsilersuissoK.
aserfatdlatsailiugagssaK
agssainerdle sule avdlamik pingå-
ruteKartugssauvoK. Brattahlid alia-
naitsorssuarmipoK, Kavdlunåtsiait ig-
dlukue angnertuvdlutik kristumiu-
ssutsivdlo oKalugtuarissaunera erKar-
sautigalugo tåuna Kalåtdlit-nunåne
nunaKarfit pingårnerssaralugo. Eriup
igdlorssuarssua, nunautit igdlutdlo pi-
ngårnerit, nerssussuausivit, ardlagdlit
sule inigissamingne aulagsagsimångit-
sut, OKalugfit pingasut, ilåt atauseK
kristumiussutsip oKalugtuarissaunera-
ne KaKutigoKissoK kristumiutdlo ili-
veKarferKåvat aserfatdlatsailiorneKar-
nigssamik nivdliåputdlusoK. taimaing-
mat kalåtdlit måne igdloKartut nu-
nauteKartutdlo taorsivigissariaKarput.
tamatumånåkut aitsåt nunanarfitoKaK
uvdlunit nutånit agtorneKatsailine-
KarsinauvoK.
Jørgen Melgaard ilungersorat-
dlartitdlugo kalåtdlit danskitdlo i-
sumaKatigigsimåput tamåna kig-
sautiginartoK anguniartariaKartor-
dlo, taimailissoKarnigssånutdlo pi-
ssariaKartunik årKigssussineKarér-
simavoK.
Kavdlunåtsiait tåmarnerat
agssaissut pingårtitdlugo åma påsi-
niagaråt Kavdlunåtsiait tåmarneranut
suna pissutausimanersoK.
— norskit islandimiutdlo agssaeKa-
taussut tupigåt, KanoK ilivdlutik Kav-
dlunåtsiait tåmarsimasinaunerat, nu-
na angnertoKingmat nerssutauteKar-
figssaK, Jens Kreutzmann OKarpoK. i-
Skeletterne fik gipsbandage i det øje-
blik, de kom op af jorden. Her fore-
tager den katolske præst i Godthåb,
Michael Wolfe, en gipsafstøbning af
et af skelet-fundene.
liveKarfingme saunikut saniatigut su-
mik avdlamik navssårtoKångivigpoK,
isumaKartoKarpordle toKussut åumisi-
lerneKartarsimasut. saunikut misig-
ssordlugit taimåisorinarpoK, åumisit-
dle auvdlutik nungusiméput. Kavdlu-
nåtsiait igdlukuinik ilisimaneKångit-
sunik navssårtoKarpoK pisorKatdlo su-
le agssangneKéngitsut misigssorKig-
sårneKardlutik. åma K’agssiarssup ka-
ngerdluane ilorpasingnerussume OKa-
lugfikumik mikissumik navssårtOKar-
poK. OKalugfiup tåussuma erKåniput
Kavdlunåtsiait sagfiorfigissarsima-
ssait. tamåne navssåråvut savimerngit
augtitat arssanut tiggusimassut.
iliveKarfiup agssangneKarnefanut a-
tatitdlugo ilisimatflt misigssuiput nu-
nap Kaleriårnerinik, ukiut ingerdlane-
råne silåinaup KanoK isimanera påsi-
ssagssarsiorfigalugo.
naggatåtigut agssangnenarput ka-
låtdlit igdlukue Kavdlunåtsiait tamå-
nérérneratigut sananenarsimassut,
Jens Kreutzmann nangigpoK. tåuko
Kulaerneuarput, ilåtigut iluarsartune-
Kardlutik KanoK iluseKarsimaneråtut
avdlångutsailiugagssångortineKar-
dlutigdlo. såkorpåluit navssårineuar-
put, neriutigineKarpordlo agssangne-
k ardluarpata atortorisimassanik ta-
malårpagssuarnik navssårtOKarumår-
tOK, itsaK nunav tine inuit inunerånik
påsissutigssanik. igdlukune åma nav-
ssårinexarput såkut SaruaK-kulturi-
mingånersut, tamatumuna takunenar-
sinauvdlune Kavdlunåtsiait sujornati-
gutdle tamåna kalåtdlit najorsimagåt.
jutdleriartorpoK uvdlukitdlivdlune,
sila unerisimanane puerKortikaluari-
ardlune issangertardlune. jutdlip or-
ningnera erKarsautivkut OKimaitsu-
mik misigisimavara. atausiarungnae-
raluarpunga kiserdliordlunga nåpåu-
migdlo nanertugauvdlunga jutdlisior-
dlunga. månåkut timikut akornuteKå-
ngilanga, encarsautitdle angnikitdlior-
titsinerat ånernartutut misigisimava-
ra, timikut någdliuteKarnermik ajor-
nerussumik. iluga tårsiartuinartordlu-
sok. sordlo tåp angnertusiartuinartup
supiniarssarigå KaumaninguaK jutdli-
mut Kilanårnerup ikumarigsarniagå,
issigissat avångunartungortitdlugit,
tamåne neriutaeruneK pilersitdlugo.
kiserdliordlunga jutdlisiortugssau-
vunga, tamånale angnerussumik a-
kingmivfigingilara. uvavnume erKar-
sautigingilanga. isumavkut artornar-
torsiorpunga, mérånguåka nukanga-
ssut mardluk jutdlisioKatigissugssau-
gavkit, anånåta ungasigsorssuarmut
Kimåsimassai. takordlorpara jutdle
KanoK pitsutigiumårnersoK mérKat
igdlume anånamingnit alianaersai-
ssugssaKångitsut nagdliutorsiOKatigi-
savdlugit, mérausimassugume tamav-
ta nalungilarput jutdlip nuånersua
anånamit ikineKartarmat, timikut pia-
rérsarnlkut pinaranisaoK.
jutdlimut Kåumat inulerå nuliara
autdlarsimavoK Danmarkimut, nåpar-
simavdlune jutdlisiortugssauvdlunilo
nåparsimavigssuarme Københavnime.
mérKåka børnehjemmemut pisine-
Karsimåput. misigissaK artornaKaoK.
igdlo tamarme toKussordlusoK, mérKat
nuånårtut nipåt pérungmat, månilo i-
laKutaKångilagut angnertoKutigisinau-
ssavnik.
Kimagauneruvdle nikatdlornartua
mingnerulersordlusoK jutdle tikikiar-
tortitdlugo mérKat Kiianårnerat taku-
ssaleravko, nalautanit tågdlersimane-
. KångitsoK. påsilerpara kisiminanga,
angnertoKutigssaKardlunga nuånåru-
tigssaKardlungalo.
taimaitdlunga ukiup seKernga tor-
Korniartutut nungulersoK, paninguara
pisugtuaKatigåra. Kumukajåkut kiv-
ssumiardlugo imaK nuigavtigo OKa-
lungnialerdlåtut ineKunavigdlune pi-
lerpoK:
— anåna, umiarssuarmik, Dan-
markime ungasigsorssuarme.
iluvkut ånerpungalunit issainit ma-
KaissineK takugavko, oKausisigut er-
ssersisinaussånit angnerussoK.
— erninaK jutdle, åma anåna jut-
dle, nangigpoK Kimarpalungneruler-
dlune.
ilumume tamane jutdleKarpoK. ta-
måna puigorsimagaluarpara, uvagut-
dlo inuit pissugssauvfigårput KanoK
itunik nalautaKarnermilunit jutdle ta-
mavtinut nuånersungortiniåsavdlugo.
erKaimavara uvdloK ivna orpiliag-
ssarput aigavtigo, mérKat nuånårpalo-
Kaut, orpiliagssartik KamutérKane u-
niardlugo pinåutarniardlutik, måssa-
lo katagtarniånguardlugo.
tikiukavtigo ernera tatdlimanik u-
kiulik ilumorsåvigdlune OKarpoK:
— atåta orpiliagssarput nautsiving-
mut ilitdlariaunago. erKaimaviuk su-
jornamåna orpiliaK nautsivingmut ili-
gagko savat nerigåt?
Kuiatsagpunga neriorssordlugo, ta-
matumunåkut Kuimut ilisagavko sa-
vanutdlo sianigivdluåsagavko.
jutdlimut sapåtip akunera atausi-
nångortoK takuleraråka mardluka-
siuvdlutik arpåinaK uvavtinut inger-
dlassut, ilåne perserajugtukasik, jut-
dlimut pinersautigssanik Kiortaiartor-
tut. iserångata igdlo umartartordlu-
s6k, méncap nipå; jutdlip pia, tusar-
ssaulerdlune, måssa kågisungniamik
naissagssaKångikaluartoK. tauva Kior-
taerujérdluta jutdlisiutinik OKalugtar-
tortaråvut.
jutdliararpoK, aperalåjuvdlune Ki-
viagaK tamarme minguipasigdlune,
sordlume jutdle taimåitugssaussutut
takordlortarigput. børnehjemmime
orpiliarpugut, nuånivigsumik. kivdlig-
tipunga OKiliatdlagdlungalo takule-
ravkit mérarpagssuit atåtamingnit-
dlunit nuånarsaissugssaKångitsut mér-
Kat pissarneråtut Kimavdlutik jut-
dlisiortut, inuit avdlåinait ajungisår-
nerat icujamasutigalugo.
akuerineKarpunga mérKåka jutdlip
unuåne uvavtine tukusinaussut, pi-
ngasukasiuvdlutalo angerdlarpugut
orpiliarniåsagavta.
pingasuinauvdluta orpiliamik kå-
vingnerput månamut puigungilara. —
erKarsauterpagssuit uvavne pingukå-
put. issima sånitipåka Kanga jåtdli-
siortarnika sakiminartut, taimane ka-
låtdlit jutdlime Katångutigigssuartut
ilissaratdlarmata, timikut pigssaKar-
pi ångikaluardlutik, nuånårutigssap
angisorssup kisermåutariaKånginera
misigisimavdlugo pulåKåtautdlutigdlo
pivdluarKussiartoKåtåutaratdlarmata,
måssa KaerKuneKaratik, atautsimorta-
riaKarnermik misiginerup nuånersua
påsisimavdlugo, pingårtumik jutdlip
nalåne pingortitarssup nukigssuisa
såkortunerpauvdlutik tåkordliutar-
fiéne, nunavtine inuvfigiuminaitsume.
månåkutdle pissutsit méraunerma
nalånit avdlångorsimaKaut. jåtdle å-
ma nunavtine niuverniarfigssuartut
atornerdlungneKalersimavoK. inugtut
atautsimortariaKarnermik misigisima-
neK tåmariartuinarsimavoK, pingårtu-
mik misingnardlune igdloKarfigssuar-
ne silatangiainerdlunit jutdlime ti-
paitsumik erssersitsissartoK atornéru-
simavoK. ima sujuarsimatigilersima-
vugut kinalunit KaermmeKångikune
tåkusinaujungnaerdlune. jutdle nuna-
ne avdlanisut nagdliutorsiorfingorsi-
mavoK ilaKutariginait pigissåt.
taimatut erKarsarniartunga silativ-
tine agpitoKarpatdlagpoK, nikingarpa-
loKissumik tusarnerdluinångitsumig-
dlo — mérKap nipå - mérånguit iser-
simaKatima nipånut kåtutoK.
sikissåginarpunga. maKaissinerup
artornartuata sunauvfa tågdlersinåu-
ngilå — jutdlime mérKap nipå.
erKigsivdluta inakåvugut. angajug-
dleK sinilersoK paninguara singnag-
sarpara. uluai singualårtut Kåumatip
sarKarsimavai. tamane nipaeKaoK niv-
sagpatdlagtunguaKarane. takordlorpa-
ra nuliara uningassoK uvanga Dan-
markime jutdlisiorKårfigisimassavne.
erKarsautit inugaKånginerat Kujama-
sutigåra. ukiorpålugssuit Kångiutut
nåparsimavigssuarme téssane jutdli-
siorsimavunga KularineKardlunga, ki-
ssarneKaKalunga kaputåinarmik u-
mavdlunga, nuna inuitdlo takornar-
tardluinait tikerKåmivdlugit. inuit na-
lussaugaluit ajungisårnerata taimane
ånerissåka mingnerulersisimavait, ku-
laringilaralo månåkorpiaK åma nulia-
ra taimatut misigissaKartoK.
pissutigssaKaKaunga Kamflna Kuja-
niarneK misigisimåsavdlugo. nuliara
timimigut nåkaj anartumik nåpaute-
KångilaK. — uvangalo — nalautaKar-
simavunga — taimane uninganivnit
sujumut takordlorsinausséka akimu-
ngårdlugit. ukiorpagssuit nåpautigi-
ssavnit inunguseralugulo Kajangnau-
tigissavnit perKigsisimavunga — Ki-
tornånguaKarpunga — sujunertarissa-
ralo ukiune nåpautip tårsiortitsivine
nukigssaKalersisimassoK angusimava-
ra — sulisinaorKilernigssamik erKar-
saut. måna kisimingilanga. paningua-
ra sapernerpaussara inangaKatigåra,
perKigpasigsoK Kasutagsimavdlunilo
uernartoK.
tåssångåinaK taigdlånguaK tusaleri-
galusoK, singnagsaut mérarpalugtoK.
taimanernit ukiut pingasut Kångiu-
tut tåuna kigsautigissane atorneKar-
tarsimavoK: sinigit, paninguaK.
J. F.
A. E. SØRENSEN
Svendborg REDERI
7