Fréttablaðið - 21.06.2005, Blaðsíða 12

Stjórnvöld stefna að því í samvinnu
við heimamenn í Hrísey að gera
eyna að sjálfbæru samfélagi á
næstu árum. Meginforsendan fyrir
því að það takist er að beisla þann
ómælda jarðhita sem er að finna á
og undir Hrísey. Samkvæmt hug-
myndum um fjölnýtingu jarð-
varmans í eynni er ætlunin að nota
hann á þrjá vegu: Til hitunar, raf-
orkuframleiðslu og vetnisfram-
leiðslu. Hugmyndirnar eru enn sem
komið er á teikniborðinu en frá nátt-
úrunnar hendi er Hrísey álitin kjör-
inn tilraunastaður til að koma á fót
sjálfbæru samfélagi. Allar þykja
hugmyndirnar athyglisverðar og
varpa ljósi á sjálfbær samfélög
framtíðarinnar.
Hitaveita, ylrækt og ylströnd
Heitt vatn verður áfram notað til að
kynda upp hús í eyjunni, sundlaug-
ina og snjóbræðslukerfið á hafnar-
svæðinu. Auk þess eru komnar
fram hugmyndir um að nota vatnið
til ylræktar; hita upp gróðurhús þar
sem ræktaður verður margvíslegur
gróður, grænmeti og ávextir en
einnig hafa Hríseyingar hug á að út-
búa ylströnd við eyjuna. Á milli
Saltness og Kríuness er skjólgóð og
sólrík vík sem lokuð yrði af með
varnargarði og heitu vatni dælt í
víkina til að að hita sjóinn. Á sjávar-
bakkanum við víkina verði þjón-
ustumiðstöð sem hýsi veitingasölu,
búningsklefa, nudd, heilsurækt og
fleira sem notendur sjóbaða sækj-
ast eftir.
Í og undir Hrísey er meira af
heitu vatni en eyjarskeggjar hafa
not fyrir. Því hefur komið fram sú
hugmynd að aðveitulögn verði lögð
frá Hrísey til Grenivíkur og Hrís-
eyjarvatnið notað til að ylja Gren-
víkingum en þar er engin hitaveita.
Heildarkostnaður við flutning
vatnsins frá Hrísey og dreifikerfi á
Grenivík er áætlaður 175 milljónir
króna, arðsemin 18 prósent og end-
urgreiðslutíminn 18 ár.
Heita vatnið í Hrísey má einnig
nýta til frekari snjóbræðslu, til að
hita upp fiskeldiskvíar og jafnvel til
að auka vaxtarhraða bláskeljar sem
ræktuð er við eyjuna.
Raforku- og vetnisframleiðsla
Með sérstökum búnaði er ætlunin
að nýta varmann úr heita vatninu í
Hrísey til að framleiða raforku fyr-
ir íbúana og fyrirtækin í eyjunni.
Heildarkostnaður við slíkt varma-
orkuver er áætlaður 125 milljónir
króna, arðsemin 14 prósent og end-
urgreiðslutíminn níu ár.
Verði ráðist í hitaveitufram-
kvæmdir fyrir Grenvíkinga er ætl-
unin að skoða alvarlega hvort ekki
sé arðvænlegt að hefja einnig raf-
orkuframleiðslu fyrir Grenivík.
Rafstrengurinn yrði þá lagður sam-
hliða aðveitulögn hitaveitunnar en
með því næðust umtalsverð sam-
legðaráhrif.
Varmaorkuverið myndi ekki ein-
ungis framleiða raforku heldur
einnig vetni; umhverfsivænan orku-
gjafa sem heimsbyggðin horfir í
vaxandi mæli til. Vetnið yrði svo
nýtt til að knýja öll farartæki í Hrís-
ey sem og Hríseyjarferjuna sem
heldur uppi reglubundnum sigling-
um á milli lands og eyjar.
Bílum hefur fjölgað mjög í Hrís-
ey undanfarin ár en Þorgeir Jóns-
son, starfsmaður áhaldahússins og
„altmuligmand“ í Hrísey, segir að í
dag séu 17 bifreiðar og allt að 30
dráttavélar í eyjunni. „Fjölgun bíla í
Hrísey er í óþökk flestra íbúanna.
Dráttarvélarnar eru okkur meira að
skapi og best væri ef engir bílar
yrðu í eyjunni. Einnig hefur komið
fram sú hugmynd að banna einka-
bíla en hafa þess í stað nokkra raf-
magns- eða vetnisbíla til að þjón-
usta þá sem þurfa á að halda,“ segir
Þorgeir.
Vistvæn starfsemi í eyjunni
Hríseyingar eru almennt mjög sam-
huga um að skapa vistvænt og eins
sjálfbært samfélag í eyjunni og
mögulegt er. Telja þeir sóknarfærin
liggja á þeim vettvangi og nú þegar
er þar ýmis starfsemi sem byggir á
umhverfisvænni hugmyndafræði.
Við hýbýli eyjarskeggja eru
sorptunnur sem eingöngu eru ætl-
aðar undir matarleifar og annan líf-
rænan úrgang en ólífrænt sorp er
flutt til Akureyrar. Tunnurnar eru
tæmdar reglulega og úrgangurinn
fluttur í gömlu slökkvistöðina í eyj-
unni þar sem sorpinu er breytt í
næringarríka mold með þar til
gerðum búnaði sem keyptur var frá
Svíþjóð í fyrra. „Búnaðurinn kost-
aði notaður um 1.100 þúsund krónur
og hann á að geta annað 500 manna
byggð,“ segir Þorgeir og bætir við:
„Frá því í október í fyrra höfum við
sett þrjú tonn af matarleifum í
moltuvélina en moldin sem úr vél-
inni kemur hefur farið í skólagarð-
ana. Allir íbúarnar í eyjunni tóku
moltugerðinni vel og flokka sorpið
samviskulega nema einn en hann
mun taka við sér áður en langt um
líður,“ segir Þorgeir og bendir jafn-
framt á að megnið af þeim trjá-
greinum sem falli til þegar Hrísey-
ingar klippi runna við hús sín séu
kurlað niður og nýtt í göngustíga í
eyjunni.
Þorgeir telur möguleika Hríseyj-
ar í vistvænum efnum vera óþrjót-
andi. Samstaða heimamanna og ein-
stakt náttúrufar ráði þar mestu, en
stuðningur stjórnvalda til frekari
uppbyggingar sjálfbærs samfélags
í Hrísey ráði líklega úrslitum. ■
12 21. júní 2005 ÞRIÐJUDAGUR
Hrísey, sem oft er kölluð perla Eyjafjarðar, er
önnur stærsta eyjan við Ísland og sú næst
fjölmennasta. Íbúafjöldinn 1. desember í fyrra
var 171 og einungis Heimaey er stærri og
með fleiri íbúa. Hrísey er um 7,5 km á lengd
og 2,5 km á breidd þar sem hún er breiðust
að sunnanverðu en þar er meginbyggðin; við
lífæðina, höfnina. Norðurhluti Hríseyjar er al-
friðað land í einkaeigu og hafa ábúendurnir
framfæri sitt af dúntekju.
Árið 2003 var gerður samningur milli um-
hverfis- og iðnaðarráðherra um sjálfbært
samfélag í Hrísey. Það var til þriggja ára og
rennur út um næstu áramót en fjárstuðningur
ráðuneytanna var sex milljónir króna á tíma-
bilinu. Verkefninu hefur verið stýrt af fimm
manna verkefnishópi og segir Ingimar Eydal,
formaður hans, að stjórnin vonist til þess að
samningurinn við ráðuneytin verði endurnýj-
aður. „Verkefnið er komið vel af stað og
Hríseyingar sjálfir eru farnir að hafa trú á því.
Því vonum við að stjórnvöld styrki verkefnið
áfram en einnig horfum við til Evrópusam-
bandsins varðandi fjárframlög.“
Í áratugi hefur jarðhiti verið notaður til að
kynda upp flest hús í Hrísey, auk þess sem
hann er nýttur í sundlauginni og í snjó-
bræðslukerfið á hafnarsvæðinu. Rannsóknir
benda til þess að mjög öflugt jarðhitasvæði
sé að finna í og undir eyjunni.
Markaðsráð Hríseyjar var stofnað 7. júní síð-
astliðinn. Tilgangur þess er meðal annars að
markaðssetja Hrísey fyrir ferðamenn sem
sjálfbært samfélag.
Daginn eftir var skrifað undir annan samning
sem miðar að því að úr jarðhitanum í Hrísey
verði unnin öll sú orka sem eyjarskeggjar
þarfnast en umframorka seld öðrum.
Sjávarflorp á tímamótum
FBL GREINING: HRÍSEY
fréttir og fró›leikur
SVONA ERUM VIÐ
FARÞEGAFJÖLDI UM KEFLAVÍKURFLUGVÖLL
Heimild: Hagstofan
Börnin sett
í fóstur án
dóms og laga
Yngra barnið rifið af mömmunni
klukkutíma eftir fæðingu
2000
2003
1
.4
5
5
.7
0
5
1
.3
6
8
.4
9
6
9
3
0
.4
8
6
1995
FERÐAMÁTI HRÍSEYINGA Á bilinu 20 og 30 dráttarvélar eru í Hrísey og hafa flestir
eigendur þeirra látíð smíða kassa aftan á þær til að flytja fólk og varning. Allar götur
nema tvær í eyjunni eru bundnar varanlegu slitlagi og megnið af þeim er hellulagt.
JARÐVEGSGERÐ Þorgeir Jónsson og Gísli
Einarsson við moltuvélina sem breytir mat-
arleifum eyjarskeggja í gróðurmold.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/K
K
Sjálfbær Hrísey
Fjöln‡ting jar›varmans í og undir Hrísey er lykillinn a› dyrum vistvæns
samfélags í eyjunni, sem yr›i einstakt í veröldinni og vekja myndi alfljó›lega
athygli. Margar hugmyndir eru fram komnar um n‡ja ás‡nd eyjunnar.
Sjálfbær framleiðsla eyjarskeggja:
Kræklingur og krydd
Norðurskel hóf
kræklingaræktun í
Eyjafirði árið 2000. Í
vetur var gengið frá
endurfjármögnun
fyrirtækisins og
fram undan er stór-
felld ræktun á blá-
skel sem veita mun
fjölda manns at-
vinnu, ef vel tekst til.
Sú ræktunaraðferð
sem Norðurskel not-
ar er svokölluð línu-
rækt en þá er lína
fest við botninn en
flot og botnfestingar
notaðar til að halda
henni lóðréttri. Kræklingalirfur setjast á línurnar og vaxa þar og
dafna þangað til kjörstærð er náð. Vinnslan er að öllu leyti lífræn og
sjálfbær. Náttúran skapar lirfurnar og fóðrar og því er enginn fóð-
urkostnaður í kræklingaræktun.
Mikið er af ætihvönn í Hrísey og í fyrra tíndu Bjarni Thoraren-
sen og fleiri Hríseyingar um 1.400 kg af fræhausum fyrir Saga
Medica, en fyrirtækið notar hvönnina meðal annars í náttúrulegan
heilsuvarning. Bjarni mun tína hvönnina aftur síðla í júlí í ár og
hugsanlega verður stofnað félag í Hrísey sem hafa mun það að
markmiði að tína jurtir sem vaxa í eyjunni og koma þeim í verð.
„Það er til dæmis mikið af lúpínu hér í eyjunni sem vinna mætti
seyði úr og um tíma var kokkur hér á veitingastaðnum sem vann allt
það krydd sem hann notaði úr gróðri sem hann tíndi á eyjunni,“ seg-
ir Bjarni.
Auk þess að tína hvönn framleiðir Bjarni heyhrífur og er fram-
tíðardraumurinn að gera framleiðsluna eins sjálfbæra og unnt er. Í
fyrra framleiddi fyrirtæki Bjarna og eiginkonu hans, Hrísiðn, 1400
hrífur og það sem af er ári hafa verið pantaðar 900 hrífur. Járn og
tré leikur í höndunum á Bjarna og smíðaði hann sjálfur tvær af fjór-
um vélum sem hann notar við hrífugerðina, pússningavél og fræsi-
vél sem í framtíðinni verður tölvutengd. „Sköftin vinn ég úr sér-
stökum við sem ég kaupi en sagið sem til fellur er notað sem stoð-
efni við moltugerðina hér í Hrísey. Til að hafa framleiðsluna eins
sjálfbæra og unnt er þyrfti að gróðursetja hér nytjaskóg og þá
þyrfti ekki að kaupa við í sköftin,“ segir Bjarni.
HAGLEIKSMAÐUR Bjarni Thorarensen við vél sem
pússar hrífusköft en vélina smíðaði Bjarni sjálfur. Hríf-
urnar eru seldar í Húsasmiðjunni og Byko.
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
UPPBYGGING HRÍSEYJAR
LÍFRÆNN ÚRGANGUR Matarleifar og annar
lífrænn úrgangur er flokkaður frá öðru sorpi,
settur í sérstaka poka, og pokar og úrgangur
endar í moltuvél og verður að næringarríkri
mold sem fer í skólagarðana.