Fréttablaðið - 28.09.2005, Qupperneq 18

Um daginn var ég staddur í einu
af fátækustu hverfum Berlínar.
Um það bil fimmti hver maður í
borginni er án atvinnu og í
þessu hverfi er hlutfallið mun
hærra. Ekki ólíklegt að nær
helmingur frískra manna í þess-
um borgarhluta þurfi að takast á
við lífið án þess að hafa nokkru
sinni sæmilega og stöðuga at-
vinnu. Svona hverfi er að finna í
mörgum stórum borgum á meg-
inlandi Evrópu, sem betur fer
þó ekki í þeim öllum. Í þessum
hverfum er að finna botninn á
hinum ríku samfélögum álfunn-
ar.
Hversu dapurleg sem þessi
hverfi eru þá eru þau líka
áminning um annað. Botninn lít-
ur öllu verr út alls staðar annars
staðar í heiminum. Fátækustu
hverfi Berlínar, London, Parísar
og annarra stórborga Vestur-
Evrópu eru lítið lík fátæktar-
hverfum amerískra borga að
ekki sé minnst á slík á hverfi
utan Vesturlanda. Fáir Banda-
ríkjamenn sem heimsæktu fá-
tækustu hverfi evrópskra borga
myndu hreinlega trúa því að
þeir væru að horfa á botninn á
evrópsku samfélagi.
Það er ekki aðeins að skárri
mynd blasi við augum í fátæk-
um hverfum Evrópu en annars
staðar heldur er líka gagnger
munur á því sem síður sést. Að-
gangur að sæmilegri heilsu-
gæslu, þokkalegri menntun og
opinberri þjónustu er með allt
öðrum hætti en þekkist í fátæk-
um hverfum Bandaríkjanna að
ekki sé talað um aðra heims-
hluta. Barnadauði er líka miklu
lægri á fátækum svæðum Evr-
ópu en í bandarískum stórborg-
um og langlífi manna meira.
Fyrir hina fátæku sker Evrópa
sig gersamlega frá öðrum hlut-
um heimsins.
Það eru heldur ekki aðeins
þeir fátæku sem hafa það betra
í Evrópu en annars staðar í ver-
öldinni. Fyrir nokkru las ég
stutta grein í uppáhaldsblaðinu
mínu, Financial Times. Nafn
greinarinnar sagði allt um efni
hennar: Europe’s dirty little
secret: It is doing rather well.
Greinarhöfundur sagði að Evr-
ópumenn, sem eru tíundi hluti
jarðarbúa, eigi 40% af auðlegð
heimsins, sem er raunar líklega
ofáætlun, og bæti hag sinn á
hverju ári þótt vöxtur sé hlut-
fallslega minni en í Asíu. Hann
benti líka á að þrátt fyrir alla
angistina yfir áhrifum hnatt-
væðingar væri Þýskaland ný-
lega orðið stærsta útflutnings-
hagkerfi heimsins, stærra en
Japan, Bandaríkin og Kína.
Mörg landanna sem koma næst
þar á eftir eru líka í Evrópu.
Kínverskur ráðherra hafði bent
honum á að Kína þyrfti að selja
hundrað milljón skyrtur til að
borga fyrir eina Airbus-flugvél.
Velgengni Evrópu, sem Evr-
ópumenn virðast raunar ótrú-
lega sannfærðir um að sé ekki
til staðar, byggist heldur ekki á
striti. Bandaríski nóbelsverð-
launahafinn Paul Krugman
benti á fyrir nokkru að það væri
í Evrópu en ekki í Bandaríkjun-
um þar sem mest verðmæti
sköpuðust fyrir hverja unna
stund og að framleiðnin væri
einna hæst í Frakklandi. Þar
kjósa menn hins vegar stuttan
vinnutíma til að eiga meiri tíma
fyrir fjölskyldur sínar. Með
þessu var Krugman auðvitað að
stríða repúblikönum sem hafa
sérstaka andúð á Frökkum, fæð-
ingarorlofum og fríum en gefa
sig út fyrir að vera mestu
áhugamenn á jörðinni um vel-
ferð fjölskyldna.
Það sem leitaði þó mest á
hugann í þessu fátæka hverfi í
Berlín voru sjónvarpsmyndirn-
ar sem ég hafði horft á fáum
dögum áður frá New Orleans.
Það eru auðvitað margar ástæð-
ur fyrir því að Bandaríkin eru
svo skipt samfélag að menn eru
skildir eftir í neyð og þeir sem
eftir verða bregðast við með því
að ráðast hver á annan. Ástæð-
urnar eru pólitískar, sögulegar
og menningarlegar. Í grunninn
snúa þær þó að því hvernig
menn vilja skipuleggja sam-
félagið. Bandarískur dálkahöf-
undur sagði nýlega að munurinn
á Bandaríkjunum og Evrópu
snerist um muninn á viðhorfum
til þess hvernig tryggja ætti ör-
yggi borgaranna. Vestanhafs
litu menn svo á að ríkið hefði til-
tölulega lítið hlutverk þegar
kæmi að öðrum þáttum en lög-
gælsu og hervörnum en í Evr-
ópu ríktu önnur viðhorf sem
byggðu á hugmyndum um al-
mennara öryggi með efnalegri
og félagslegri samtryggingu.
Þrátt fyrir mestu velmegun,
velferð og öryggi í heimi og til
muna stystan vinnutíma al-
mennings verður ekki sagt að
fréttir frá álfunni endurspegli
almenna ánægju.
Á því eru vafalítið margar
skýringar. Sumar þeirra eru
efnislegar en aðrar lúta frekar
að umræðuhefð og lögmálum
fjölmiðlunar. ■
Davíð Oddsson, fyrrverandi utanríkisráðherra, yfirgafráðherrastólinn í gær við nokkuð sérstakar aðstæður, ogeftir nokkrar vikur lætur hann af störfum sem formað-
ur Sjálfstæðisflokksins. Eitt aðalatriðið í viðtali hans við blaða-
og fréttamenn að loknum síðasta ríkisstjórnarfundinum voru
þau mál sem sett hafa svip á umræðuna frá því um helgi, og
hafa skapað sérstakt andrúmsloft í þjóðfélaginu. Þetta er ekki í
fyrsta skipti sem Davíð og Baugsmál vekja undrun manna, en
kannski aldrei sem nú.
Með brotthvarfi Davíðs Oddssonar úr ríkisstjórn verða
þáttaskil í íslenskum stjórnmálum og búast má við að stjórn-
málaumræðan breytist, en hvernig, verður framtíðin að skera
úr um. Davíð hefur oft látið að sér kveða svo eftir verður mun-
að, en dagurinn í gær var langt frá því að vera toppurinn á ann-
ars glæsilegum ferli hans.
Geir H. Haarde hefur nú tekið við embætti utanríkis-
ráðherra og í raun hefur hann tekið við leiðtogahlutverki Sjálf-
stæðisflokksins nú þegar, því það er enginn sem ógnar honum
við formannskjörið á landsfundi flokksins í næsta mánuði. Geir
H. Haarde er vel að embætti utanríkisráðherra kominn.
Telja má víst að Þorgerður Katrín Gunnardóttir verði kjörin
varaformaður Sjálfstæðisflokksins, með fullri virðingu fyrir
keppinaut hennar, Kristjáni Þór Júlíussyni bæjarstjóra á Akur-
eyri. Með því að gefa kost á sér til embættis varaformanns, er
Kristján Þór að minna á sig sem þingmannsefni fyrir Norðaust-
urkjördæmi.
Ráðherrana sem nú skipta um stóla grunaði líklega ekki við
þinglok í vor að næst þegar þeir kæmu til Alþingis, sætu þeir
ekki í sömu stólum og þeir yfirgáfu í maí. En svona eru stjórn-
málin. Fyrst Davíð ákvað að hafa vistaskipti var það rökrétt
framhald að Geir H. Haarde tæki við embætti utanríkis-
ráðherra, en mörgum hefur áreiðanlega komið á óvart að Árni
M. Mathiesen tæki við embætti fjármálaráðherra. Árni tekur
við embættinu núna þegar fjárlagafrumvarpið er að fara í
prentun. Nýs fjármálaráðherra bíður hins vegar mikið og
vandasamt verkefni við að halda ríkisfjármálunum í réttum
skorðum á miklum þenslutímum. Hann þarf að vera maður til
að segja nei við mörgum nauðsynlegum verkefnum, sem óskað
verður eftir fjárveitingum fyrir.
Bolvíkingurinn Einar Kristinn Guðfinnsson tekur nú við
embætti sjávarútvegsráðherra. Það er vonum seinna að hann
skuli setjast í ráðherrastól, en skipting virðingarembætta innan
stjórnmálaflokka hefur oft farið eftir kjördæmum, og Einar
Kristinn galt þess við síðustu stjórnarmyndun, að fyrir var í
kjördæminu ráðherra Sjálfstæðisflokksins. Einar Kristinn hef-
ur ekki alltaf verið nákvæmlega á flokkslínunni hvað varðar
sjávarútvegsmálin því hann hefur þurft að tala röddu óánægðra
Vestfirðinga í þeim málum. Nú þegar þeir hafa eignast sjávar-
útvegsráðherrann eiga þeir betur með að koma skoðunum sín-
um á framfæri, en sjávarútvegsstefnan er í föstum skorðum,
þess er ekki að vænta að núverandi valdhafar geri þar á stórar
breytingar.
28. september 2005 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Nýtt ráðuneyti Halldórs Ásgrímssonar tók við
völdum í gær.
Stólaskipti og
n‡r rá›herra
FRÁ DEGI TIL DAGS
Alltaf einfalt
www.ob.is
15 stöðvar!
Leyndin yfir velgengni Evrópu
Ekki í ríkisstjórn
Sumir trúa því að höfuðpaurinn í þeim
anga Baugsmálsins, sem fram fer utan
réttarsalanna, sé „ónefndi maðurinn“ í
tölvupóstum Styrmis Gunnarssonar og
Jónínu Benediktsdóttur. Um það verður
ekkert fullyrt hér. En kannski gæti am-
eríski einkaspæjarinn, sem sagt er frá í
Morgunblaðinu í gær, hjálpað til við
rannsókn málsins. Alkunna er að spæj-
arar vestanhafs hafa ýmis
óhefðbundin ráð og
tæki til að leiða í ljós
áhugaverðar upplýsingar.
Til eru þeir sem trúa því
að „ónefndi maðurinn“
sitji í ríkisstjórn Ís-
lands og stjórni
þaðan að minnsta
kosti einu dag-
blaði, lögreglu, skattrann-
sókn og tollstjóraembættinu. Þessi
dálkur hefur fyrir því traustar heimildir
að þessi ágiskun er röng. „Ónefndi
maðurinn“ mun hafa verið valdamikill
en hann situr ekki í ríkisstjórninni.
Misnotkun
Ónefndur maður, sem ekki þarf nauð-
synlega að vera „ónefndi maðurinn“,
skammaði á mánudaginn ríkisfjölmiðla
fyrir að endurbirta uppljóstranir Frétta-
blaðsins. Hann sagði að þeir hefðu
látið misnota sig. Morgunblaðið pass-
aði sig og var fyrir vikið ekki skammað.
En svo virðist sem einn reyndasti
blaðamaður þar á bæ, Björn Vignir Sig-
urpálsson fréttaritstjóri, sjái eftir þessu.
„Ég taldi að í greinum Styrmis væru all-
ar upplýsingar sem þyrftu að vera þar,
en get fallist á það eftir á að það hafi
kannski verið yfirsjón að vera ekki líka
með beinar fréttir upp úr Fréttablað-
inu.“ Úff; eins gott að hvorki sá ónefndi
né „ónefndi maðurinn“ sjái þetta!
Þú hefur stjórnað
Og þá er komið að hugrakka blaða-
manninum, að sjálfsögðu ónefndum,
sem segir í Morgunblaðinu í gær og
beinir orðum sínum til Styrmis Gunn-
arssonar: „Þú hefur stjórnað fréttaflutn-
ingi af Baugsmálum á sama hátt og
olíumálum og frumkvæði innlendrar
fréttadeildar hefur verið sáralítið. Við
getum haft ýmsar skoðanir á frétta-
flutningi Fréttablaðsins en eins og
þetta blasir við mér ert þú orðinn þátt-
takandi í Baugsmálinu. Getur þú eftir
sem áður haldið áfram að stýra frétta-
flutningi okkar af þessum málum?“
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550
5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprent-
smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
EVRÓPA OG
BANDARÍKIN
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
firátt fyrir mestu velmegun,
velfer› og öryggi í heimi og til
muna stystan vinnutíma al-
mennings ver›ur ekki sagt a›
fréttir frá álfunni endurspegli
almenna ánægju.