Tíminn - 21.09.1975, Qupperneq 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 21. september 1975.
Menn 09 máUfni
Nýtt þorskastríð
er í vændum
Litlar
samkomu-
lagshorfur
Eftir fyrsta viðræbufund ts-
lendinga og Breta um landhelgis-
málið, horfir ekki vel um nýtt
samkomulag. Eins og nú horfir,
er þvi réttast að búast við þvf, að
nýtt þorskastriö hef jist á Islands-
miðum eftir 13. nóvember næst-
komandi. Af hálfu Breta er þvi
yfirlýst, að eftir 13. nóvember
muni þeir ekki viöurkenna nema
12 milna mörkin við Island og
haga sér samkvæmt þvi, ef samn-
ingar nást ekki fyrir þann tima.
Þvi til áréttingar vitna þeir til
þess, að i samkomulaginu, sem
var gert i októbermánuði 1973, sé
skýrt tekið fram, að það hafi
,,ekki áhrif á lagaskoðanir aðila
og réttindi”. Bretar telja þvi, að
meint réttindi þeirra séu hin
sömu, þegar samkomulagið fellur
úr gildi, og þau voru áður en það
var gert. Alþjóðadómstóllinn hafi
lika staðfest þetta sjónarmið
þeirra.
Þótt íslendingar viðurkenni
ekki þetta sjónarmið Breta, þýðir
ekki annað en að reikna með þvi,
að þeir muni haga sér samkvæmt
þvi. Bretar munu þá reyna eftir
13. nóvember að halda hér áfram
veiðum i trausti þess, að islenzka
landhelgisgæzlan sé ekki fær um
að hindra þær, nema að takmörk-
uðu leyti, þar sem hún muni einn-
ig þurfa að glima áfram við vest-
ur-þýzku veiðiþjófana.
Landhelgin
verður varin
En þótt Bretar gefi þetta i skyn
og muni sennilegast ekki láta
sitja hér við orðin tóm, má þetta
ekki hafa áhrif á afstöðu tslend-
inga. Takmark tslendinga er i
senn, að draga úr heildarafla á
tslandsmiðum og að auka jafn-
framt eigin veiðar. Ef þetta tak-
mark næst ekki fram með samn-
ingum, sem nú virðast vafasamar
horfur á, verður að beita land-
helgisgæzlunni eftir föngum til að
hindra veiðiþjófnað innan fisk-
veiðimarkanna og þó einkum inn-
an 50 milna markanna, þar sem
mestra .hagsmuna er að gæta.
Þess er að sjálfsögðu ekki að
vænta, að unnt verði að hindra
allar veiðar útlendinga, ef til
slikrar styrjaldar dregur, en það
ætti að vera hægt að draga stór-
lega úr þeim og veita fiskstofnun-
um þannig aukna vernd. Það er
lika aðalatriðið.
Tíminn
er með
íslendingum
Islendingar verða svo að
treysta á, að timinn vinni með
þeim. Hafréttarráðstefnan
kemur saman næsta vor, og vonir
standa til, að þar fáist fram enn
frekari stuðningur við þau sjón-
armið, sem tslendingar byggja
aðgerðir sinar á. Verði niðurstað-
an hins vegar sú, að hafréttarráð-
stefnan dragist enn á langinn eða
renni alveg út i sandinn, má fast-
lega gera ráð fyrir, að ýmis riki
við Norður-Atlantshaf, eins og
Bandarikin, Kanada og Noregur,
færi fiskveiðilögsögu sina út i 200
Flogið yfir Reykjavík.
Timamynd Gunnar.
milur. Það er meira að segja lik-
legt, að Bretar geri það sjálfir. Þá
skapast tslendingum bætt að-
staða til að halda máli sinu til
streitu.
Eins og nú standa sakír, má bú-
ast við þvi, að hér geti verið hörð
átök framundan. Þau geta skapað
þjóðinni aukinn efnahagslegan
vanda og hafa raunar þegar gert
það. Það kann að þurfa að stór-
auka framlög til landhelgisgæzl-
unnar umfram það, sem annars
er ráögert. Allt er þetta tilvinn-
andi. Sigur getur þó þvi aðeins
unnizt, að þjóðin standi saman og
sé fús til að taka á sig auknar
byrðar. Deilur um önnur mál
mega ekki sundra kröftum henn-
ar, ef til slikra úrslitaátaka kem-
ur.
Kjötverðið
Vafalaust hefur hin mikla
hækkun á kjötinu, sem tilkynnt
var um fyrri helgi, orðið ýmsum
umhugsunarefni og það ekkert
siður bændum en neytendum.
Hækkun útsöluverðsins um þriðj-
ung er slikt stökk, aö eftir þvi
hlýtur að verða tekið. Þó er þetta
ekki tiltölulega meiri hækkun en
orðið hefur á öðrum sviðum, en
þar hefur verðlagið hækkað i
fleiri en minni áföngum. Sama
gildir um kaupið. Með þessari
hækkun er ekki verið að hlynna
neitt sérstaklega að bændum,
heldur að veita þeim eftir á það,
sem aörir eru búnir að fá. Aðeins
helmingur af hækkununum renn-
ur lika beint til þeirra. Hinn
helmingurinn rennur til slátur-
húsa og verzlana, sökum hærri
launagreiðslna hjá þessum aðil-
um.
Verðhækkunin á kjötinu er
þannig ekki nein undantekning,
heldur aðeins einn þáttur verð-
-bólgunnar, sem hér hefur geisað
tvö siðustu árin. Hún rekur að
talsverðu leyti rætur til erlendra
verðhækkana, en innlendir aðilar
eiga lika sinn þátt i henni. Allir
ota fram sinum tota og stuðla að
verðbólgunni. En til lengdar
verður ekki haldið áfram á þess-
ari braut. Slik ganga gæti ekki
endað nema á einn veg.
Krafan til ríkis-
stjórnarinnar
Þess er eðlilega krafizt, að
rikisstjórn og Alþingi hafi for-
ustu um aukna mótspyrnu gegn
veröbólgunni. Þetta er réttmæt
krafa. En þessir aöilar eru hins
vegar ekki einfærir um að vinna
þetta verk, heldur verða fleiri að
koma til, ef árangur á aö nást.
Glöggt dæmi um það er að finna i
Bretlandi. Þar reynir rikisstjórn-
in að framkvæma vissa kaup-
bindingu á verðlagi og kaup-
gjaldi, en henni er ljóst, að hvorki
hún eða þingið geta gert þetta
einhliða. Það, sem styður þá von,
að þessi stefna hennar muni
heppnast er yfirlýstur stuðningur
verkalýðsfélaga og atvinnurek-
enda. Allir þeir, sem eitthvað
geta, verða að draga úr kröfum
sinum, enda eru þessar kröfur oft
ekki nema blekking ein, og verða
til hins verra, ef þær nást fram.
Athyglisvert er það fordæmi
vinstri stjórnarinnar sumarið
1972 að fela sérfræðingum frá
sem flestum flokkum og stéttum
að athuga þær aðgerðir, sem helzt
geta komið til greina i viðnáminu
gegn verðbólgunni, án þess að til
atvinnuleysis komi. Það gæti
hjálpað almenningi til að glöggva
sig á þvi, hvernig ástatt er, og
hvað er helzt til ráða. Það væri
eðlilegt, að rikisstjórnin léti gera
yfirlit um slika valkosti nú.
Fjórlögin
Rikisstjórnin er um þessar
mundir að ganga frá fjárlaga-
frumvarpinu. Þar er gert ráð
fyrir margvislegum sparnaði. Ef
fylgt hef ði verið venju, heföi fjár-
lagafrumvarpið hækkað um
30—40%. Sennilega hækkar það
ekki mikið yfir 20%, sem er miklu
minna en almennar hækkanir i
landinu. Þetta er óhjákvæmilegt,
ef ekki á enn að hækka skattana
og auka þannig byrðar almenn-
ings.Tvimælalaust er þetta spor i
rétta átt. En meira þarf til. Hér
þarf að reyna að draga sem mest
úr verðhækkunum og kauphækk-
unum, og hamla þannig gegn
verðbólgunni.
Samkeppnis-
hæfni landbún-
aðarins
Þvi er iðulega haldið fram, að
islenzkur landbúnaður sé ekki
samkeppnisfær við landbúnað i
öðrum löndum. Þetta sé orsök
þess, hve niðurborganir á land-
búnaðarvörum séu hér miklar. t
reynd er þetta rangt. tslenzkur
landbúnaður þolir aö visu ekki
samanburð við landbúnað þeirra
þjóða, þar sem skilyröi eru bezt,
en hann þolir fyllilega saman-
burð, þar sem um sambærileg
skilyrði er að ræða. t þessu sam-
bandi er skemmst að vitna til
greinar eftir Inga Tryggvason al-
þingismann, sem nýlega birtist
hér i blaðinu. Hann gerði^ þar
samanburð á þvi verði, sem is-
lenzkir og finnskir bændur fá
fyrir afurðir sinar. Samanburður
þessi sýndi, að finnskir bændur fá
öllu meira fyrir afurðir sinar en
islenzkir bændur. Samanburður
þessi er ekki sizt athyglisverður
vegna þess, að launakjör verka-
fólksmununokkuð svipuð hér og i
Finnlandi. Landbúnaðarskilyrði
eru vafalitið ekki lakari i Finn-
landi en hér, og er þessi saman-
burður þvi hagstæður fyrir is-
lenzka bændur.
Niðurborganirnar
Það er misskilningur, sem
furðu illa gengur að leiðrétta, að
niöurgreiðslur á verði landbúnað-
arvara séu aðallega greiddar
vegna landbúnaðarins. Þær eru
fyrst og fremst greiddar til að
koma i veg fyrir kauphækkanir og
vlxlhækkanir verðlags og kaup-
gjalds, sem af þeim myndi hljót-
ast. Landbúnaðarvörurnar eru
valdar sökum þess, að þær eru
meðal mikilvægustu neyzluvara
almennings. Það viðgengst i
öllum löndum, þar sem niður-
greiðslum er beitt sem efnahags-
tæki, að það eru nær eingöngu
landbúnaðarvörur, sem eru
greiddar niður. Þannig stórhækk-
aði sænska rikisstjórnin niður-
greiðslur á landbúnaðarvörum á
þessu ári. Norska stjórnin er um
þessar mundir að semja við
verkalýössamtökin um auknar
niðurborganir á landbúnaðarvör-
um og hyggst draga úr kaup-
hækkunum á þann hátt.
Hitt er svo rétt, að niðurborg-
animar eru að því leyti ávinning-
ur fyrir landbúnaðinn, að meira
selst af vörum hans en ella. En
stundum getur verið of langt
gengiö I þessum efnum og bændur
hafa ekki minni áhyggjur af þvi
en aðrir. Miklar niðurgreiðslur,
sem felldar væru skyndilega niö-
ur, gætu haft óheppileg áhrif á
landbúnaðinn, a.m.k. i bili.
Bændur telja lika of langt gengið,
þegar útsöluverðið er orðið lægra
en það verð, sem þeir fá fyrir af-
urðirnar. Slikt er ekki gert sam-
kvæmt óskum bænda. Þegar
svona langt er gengið, er niður-
greiðslukerfið komið út i öfgar.
Endurskoðun
landbún-
aðarmóla
Það mun ekki standa á bændum
að taka þetta til athugunar eins
og annað, sem horft gæti til betri
vegar. Oll löggjöf þarfnast stöð-
ugt endurskoðunar. T.d. varð
mikil breyting á landbúnaðar-
stefnunni i tiö viðreisnarstjómar-
innar,svo sem í sambandi við út-
flutningsuppbæturnar. Breyttir
timar og nýjar aðstæöur krefjast
endurskoðunar og lagfæringa.
Bændur sýndu á nýloknum aðal-
fundi Stéttarsambands bænda, að
þeir eru opnir fyrir lagfæringum,
en þar var m.a. samþykkt, að
dregið skyldi úr óhóflegum lán-
veitingum til stóru búanna, sem
em sizt hagstæðari i rekstri en
minni búin. Vafalaust væri hag-
kvæmt fy rir landbúnaðinn, aö þvi
fjármagni, sem til hans er varið,
yrði ráöstafað á ýmsan annan
hátt en nú. T.d. væri mikilvægt að
hefjast nú handa um stórátak á
sviði heyþurrkunarinnar, en láta
þá frekar annað biða á meðan.
Það væri i samræmi við rótgróinn
félagsþroska bænda, að hafa for-
ustu um slfkar breytingar.
Þ.Þ.