Tíminn - 19.09.1976, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Sunnudagur 19. september 1976.
v
„Iönó”, Búnaöarfélags- og Iönskólahúsiö 20/11 1974.
Ingólfur Davíðsson: y,x
DyggTog di jr 1 J JIO
140 i gamla aa ga
„Iönó” viö Vonarstræti 12/3 1976.
Búnaöarfélagshúsiö og Iönskólinn gamli (21/6 1976).
Iþaka 5/7 1976 (Byggö 1866).
A mótum Lækjargötu og
Vonarstrætis i Reykjavlk
stendur mikil brúnleit sam-
stæða timburhúsa, meö turni á
götuhorninu. Löng rauöbrún
hlið meö mörgum þakglugga-
kvistum veit aö Lækjargötu.
Dyr eru bæöi Tjarnar- og
Vonarstrætismegin. Þetta eru
tvö tvilyft sambyggö hús, meö
eldvarnarvegg á milli, þ.e. hús
Búnaðarfélags tslands aö
sunnan, en hús Iðnaðarmanna-
félagsins (Iönskólinn gamli) aö
noröan. Lágur steinkumbaldi
tengir nú hús Iön'-
aöarmannafélagsins viö
leikhúsiö „Iönó”, sem er leir-
ljóst aö lit, meö himinblómalit á
þaki og tvær burstir.
Steinkumbaldinn snýr dimm-
rauðri hliö aö Vonarstræti, en
svartri hvlttiglóttri bakhliö aö
Tjörninni.
Flettum aöeins upp I sögu
þessara myndarlegu, báru-
járnklæddu timburbygginga.
A fundi I Iönaöarmannafélaginu
1891 bar formaður Matthlas
Matthiasson verzlunarmaður
fram tillögur um að félagið
reisti samkomuhús fyrir sig —
og var það samþykkt. Leyfi
fékkst til að gera uppfyllingu út
I Tjörnina fyrir húsiö. Magnús
Benjamlnsson úrsmiöur baröist
siöan fyrir þvi aö þetta yröi
stórhýsi — samkomuhús og
leikhús, er orðiö gæti
menningarmiöstöö. Geröur var
út sendimaöur til Noregs
(Sveinn Jónsson snikkari) og
keypti hann tilhöggvinn efniviö.
Fjárhagsöröugleikar voru mikl-
ir, en húsiö var reist og hélt fé-
lagið fyrsta fund I þvl 29.
desember 1896. t lýsingu
Reykjavikur um aldamótin seg-
ir Benedikt Gröndal: „Úti viö
Tjörnina er hiö mikla og fagra
hús Iðnaðarmannafélagsins,
meö skrautlegum sal og stórum
herbergjum. Þar eru haldnir
dansleikar og þar er nú hiö
helzta sjónleikahús Reykjavlk-
ur”. Iönó var um langt skeiö
aöalsamkomustaöur Reykvlk-
inga, og enn sýnir Leikfélag
Reykjavlkur margan sjónleik I
húsinu”.
Á fundi I desember 1904 var
samþykkt að félagiö skyldi
reisa nýtt hús handa Iönskólan-
um sem þá var nýstofnaöur.
Fékkst leyfi fyrir nýrri uppfyll-
ingu I Tjörninni og bygging haf-
in siðsumars 1905. Gat Iðnskól-
inn flutt inn haustiö eftir. Félag-
ið seldi Iönó 1918 og haföi þá
engan fundasal. Þá var til
bragös tekið aö gera hina sér-
kennilega fögru baðstofu I ris-
hæð skólans. Skreytti Rikharöur
Jónsson hana með útskuröi.
Nokkrir skólar hafa verið
leigjendur I húsinu. Gagnfræða-
skóli Reykjavíkur hóf þar starf-
semi slna áriö 1928, og var þar
til 1945 (og aftur 1965-1969). Ariö
1955 flutti Iönskólinn I hiö mikla
hús sitt á Skólavörðuholti og var
þá gamla húsiö leigt Reykja-
vlkurborg fyrir gagnfræöa-
skóla, báöar hæöirnar og viö-
byggingin fyrrnefnda fram að
Vonarstræti, en hún var gerö
1944 (2 kennslustofur). Iönaöar-
mannafélagiö hefur þó aögang
aö baöstofunni. Hús Búnaöarfé-
lagsins var reist 1905 og var fé-
lagið þar til 1963, er þaö flutti i
Bændahöllina. Búnaöarfélagið
átti stóra lóö og seldi Iönaöar-
mannafélaginu noröurhluta
hennar undir hús sitt. Eiga þessi
hús sannarlega sina sögu og
fjölda margir hafa þar um
garöa gengiö og margvlslega
fræðslu fengiö. Geta má þess aö
gömul tækni kom I ljós, þegar
sprungur komu undir tröppum I
Iönaöarmannahúsinu, þ.e. reyr-
motta er sementi haföi veriö
strokið á. Var settur krossviöur
yfir og undir honum varöveittist
reyrmottan gamla. Steingrlmur
Guömundsson var trésmiöa-
meistari hússins. Skólahúsiö
var teiknaö á teiknistofu Rögn-
valds Ólafssonar, en yfirsmiöur
var Einar J. Pálsson.
Lltum á myndirnar. Ein er
tekin i júni siöastl. og sýnir
framhliö sambyggingarinnar
viö Lækjargötu, þ.e. hús
Búnaðarfélagsins t.v. og Iön-
skólahúsiö meö turninum t.h.
Onnur er tekin 20/11 1974 og
sýnir sömu byggingu og
ennfremur Iönó t.v. Þaö er aö
leggja Is á Tjörnina, endur kúra
á isnum, en bæöi endur og álftir
synda I vökinni. Viröast sumar
sækja brauö og fræöslu til
Búnaðarfélagsins, en aörar ætla
á leiksýningu I Iönó!
Á þriöju myndinni (12. marz
1976) blasir Iðnó viö meö fánann
uppi Vonarstrætismegin.
Hinum megin Lækjargötu sést
hin gamla bókhlaöa Mennta-
skólans uppi á brekkunni, hvit-
kölkuð og viröuleg á svip. Búiö
er aö mjókka lóöina vegna
breikkunar Lækjargötu, og af-
marka með hlöðnum steinvegg.
Þar situr stúlka og les blaöiö sitt
og biöur eftir strætó, en málm-
grindarmyndverk Ásmundar
hreykir sér I brekkunni. Bók-
hlaðan var byggð á árunum
1866-67. Gaf brezkur auðmaður
fétil að reisa hús handa bóka-
safni skólans.
Ariö 1879 var stofnaö lestrar-
félag skólapilta og nefnt tþaka.
Hefur nafn þess færzt.yfir á hús-
ið. Þaö geymir bækur skóla-
bókasafnsins og er notað til fé-
lagsstarfsemi nemenda.