Tíminn - 24.10.1976, Blaðsíða 13

Sunnudagur 24. október 1976
TÍMINN
13
Hallur Hermannsson,
skrifsi.ofustjóri.
var minni þörf fyrir tvö stór far-
þegaskip.
— Við völdum Glasgow fyrst,
þar eð Gullfoss sigldi á austur-
strönd Skotlands til Leith og
Edinborgar. Glasgow er stærri
borg, milljónaborg og mikil
verzlunarhverfi og þá var vöru-
skortur á Islandi. Menn vildu
gjarnan skreppa i eins konar
innkaupaferðir til Glasgow, og
svo komu enskir ferðamenn með
skipinu i íslandsferðir. Þessu var
skipt til helminga, svona nokkurn
veginn. En svo fór vöruúrval að
aukast hérheima og menn misstu
áhugartn á Glasgowferðunum. En
það varö ekki vart við neina veru-
lega aukningu á ferðamanna-
strauminum til Islands með
skipinu, og þá var fariö i
Norðurlandaferðir i staöinn, og
gaf það góða raun. Komið var við
i Færeyjum, Noregi og Sviþjóð,
endahöfnin var Kaupmannahöfn.
Var talsverð sókn i þessar ferðir,
og við fengum ferðamenn frá
Norðurlöndunum hingað meö
skipinu. Að þvi dró eigi að siður,
aö þessar feröir lögðust af. Flug-
samgöngurnar hafa tekið við
þessu að mestu leyti og er óþarft
að rekja það nánar hér.
— Millilandaferöirnar borguðu
sig, en svo var það hinn hluti árs-
ins, þá gekk ekki eins vel. Orðug-
leikar voru á rekstrinum, að hann
gæti staðið undir sér að verulegu
leyti sjálfur. Þetta voru 15-16
milna skip með svefnplássi fyrir
á fjórða hundrað manns. Þessi
skip þurftu að leggjast að bryggj-
um I ófullkomnum höfnum allan
ársins hring, og þá urðu þau fyrir
tjóni á bolnum þrátt fyrir stöðuga
viöleytni til þess að forðast tjón.
Reksturskostnaður var mikill og
nú bættist þaö viö, að þjóðvega-
kerfið .fór að batna, heiðar voru
mokaðar og menn komust leiðar
sinnar á bilum lengur en áður og
flugið tók i vaxandi mæli við
sjálfum farþegaflutningunum.
Norðurlandaferöunum var hætt
árið 1966, og HEKLA var seld úr
landi sama ár.
Skipalaust skipafélag
— Nú dregur að þvi, að þær
breytingar, sem oröiö hafa á far-
þega- og vöruflutningum innan-
lands kalla óhjákvæmilega á
breytingu á skipastóli skipaút-
gerðarinnar.
Mér varð snemma ljóst, aö ef
farþegaflutningar með skipum
áttu að heppnast i samkeppni við
flugvélar og bila, þá þyrfti að að-
skilja farþegaflutningana að
mestu frá vöruflutningunum, og
það varð aðeins gert með breytt-
um skipastóli, og þegar árið 1960
fór ég upp á eindæmi að kanna
það, hvað myndi verða hægt að fá
fyrir gömlu skipin á erlendum
markaði. Þetta gerði ég til þess
að hafa á reiðum höndum svör
um það, þegar að þvi kæmi, að
rikisstjórn og alþingi væri það
ljóst, að það þyrfti að breyta
skipakostinum.
Það var þvi miöur skoðun yfir-
valda, að unnt væri að bæta af-
komuna með breyttum rekstri á
þessum skipum (þ.e. Herðu-
breið, Skjaldbreið, Esju og
Heklu). 1 það fór meiri timi, en ég
hefði taliðæskilegt. Fe'ngnir voru
erlendir sérfræðingar og fleira
var gert, en svcr kom i ljós, að
þetta var ekki til neins, þetta var
eins og að setja bót ofaná bót á
gatslitna flik, og þá kom að þvi,
að mönnum varð ljóst, að það
varð að breyta skipakostinum, ef
hagkvæmni átti að nást, og öllum
var það ljóst, að stjórnvöldin yrðu
að halda þessari þjónustu áfram.
Arið 1966 var svo Hekla seld.
Höfðu stjórnvöld ákveðið i sam-
ráði við skipaútgerðina að selja
tvö skip, SKJALDBREIÐ og
ESJU. Mér tókst hins vegar að
koma þvi svo fyrir aö það var
HEKLA sem var seld. ESJA var
27 ára gamalt skip og örðugt að
afla tilboða i hana, en HEKLA
var á hinn bóginn nýrri og seldist
hún fyrir sæmilegt verö. ESJA
kom að fullum notum fyrirokkur.
ESJA var svo seld 1969.
Ný skip
Arið 1967 var gerð smiðalýsing
af strandferðaskipum (núverandi
HEKLU og ESJU), sem væru
vöruflutningaskip, sem tækju 12
Sverrir Hermannsson, yfirverkstjóri Ríkisskip. Sverrir var áður um
árabil bátsmaður á ESJU og HEKLU.
farþega eins og heimilt er I lögum
um vöruflutningaskip, og leitað
var tilboða i smiði tveggja skipa.
Við fengum mörg tilboöi smiðina,
innlend og erlend, 4 innlend tilboð
og 19 erlend, og ákveðið var að
semja um smiðina við Slippstöð-
ina á Akureyri til þess aö styöja
innlendan skipasmiðaiðnað.
Þetta var mjög ánægjulegt að
vissu leyti, en hins vegar var það
mjög bagalegt fyrir okkur,
hversu langan tima það tók að
smiða skipin.
ESJA var seld 1969, en nýja
HEKLA kom ekki fyrr en i árs-
byrjun 1970 og ESJA ekki fyrr en
1971 i mái. Þennan tima var
ástandið þvi ekki gott i strand-
ferðunum.
— Var ekki verið með leigu-
skip?
— Jú á árunum 1966-68 vorum
við með færeyska skipið BLIKUR
Unniö við útskipun I HEKLU.
Vörugeymslur skipaútgeröarinnar eru ekki til fyrirmyndar, enda hefur útgeröin ávallt búiö viö fjár-
skort á öllum sviðum. Nú mun hins vegar standa til aöreisa nýjar vörugeymslur.
á leigu, en að leigutíma loknum
vildu þeirstórhækka leiguna fyrir
skipið, m .a. vegna tjóna, sem það
hafði orðið fyrir, og við urðum að
sleppa þvi.
— Þarna skapaðist mikill öldu-
dalur, sérstaklega eftir að við
misstum BLIKUR. Við vorum
með ESJU til 1969 en eftir þaö að-
eins með HERÐURBREIÐ og
ERJÓLF. En svo komu nýja
HEKLA til starfa og nýja ESJA,
og siðan hefur þetta verið með
eðlilegri hætti og farþegaflutn-
ingar og vöruflutningar jukust úr
25.000 tonnum árið 1969 og far-
þegaflutningar i um 15.000, en
höfðu fallið niður fyrir 10.000 árið
1969.
Herjólfur til
Vestmannaeyja og
Hornafjarðar
— HERJÖLFUR er kapituli
útaf fyrir sig i sögu strandferð-
anna. Frá striðslokum og fram á
siðari hluta fimmta áratugsins,
höfðu það einkum verið tveir
mótorbátar, sem önnuðust flutn-
ing á vörum, farþegum og mjólk
milli lands og Eyja. Þetta voru
frumstæðir flutningar og mjög
örðugir, þvi þetta er mjög erfiö
siglingaleið sem allir vita. Skipa-
útgerðin afgreiddi annan bátinn,
en Skallagrimur hf. hinn, að mig
minnir. Þessir bátar höfðu ekkert
farþegarými.
— Það var árið 1957, að alþingi
veitti fjárveitingu til undirbún-
ings smiði skips til Vestmanna-
eyjaferða.
Eysteinn Jónsson var þá sam-
gönguráðherra og fól mér þetta
undirbúningsstarf. Ég fékk
Alborg Værft i Danmörku, sem
hafði smiðað fyrir okkur og unnið
margt, til þess að gera teikningu
og smíðalýsingu af sliku skipi, og
siöan var leitað tilboða á breiðum
grundvelli. Mörg tilboð bárust,
þar á meðal 5 frá Hollandi, sem
voru hagstæðust.
Ég tók mér ferð á hendur og
skoðaði þessar hollenzku stöðvar,
hvort þær væru i alla staöi hæfar
til þess að smiða skipiö. Mér leizt
vel á þetta, og svo var ákveðið að
láta smiöa skipið i Hollandi, sem
reyndist frábærlega vel. Þeir
skiluðu þessu verkefni af hinni
mestu prýði og vildu, aö allt færi
sem bezt, hvað þaö gerði. Skipiö
reyndist vel og hið hæfasta sjó-
skip, sem ekki veitti nú af á þess-
ari erfiðu leið. HERJÓLFUR kom
til landsins 1959, og nú hefur hann
verið leystur af hólmi af nýrri bil-
ferju sem allir vita. Verður hann
nú seldur.
Aðstaða Eyjamanna gerbreytt-
ist við komu skipsins, en þar var
aðstaða fyrir allt aö 32 farþega,
eða svefnpláss, og skipiö hafði
sérstakan mjólkurkæli og fl.
Ég vil þó skjóta þvi hér inn, aö
fyrstu árin, eða allt frá des. 1957
þar til ESJA og HEKLA komu i
gagnið þá sigldi Herjólfur einnig
. til Hornafjarðar, þar eö Horna-
fjörður varö oft og einatt útundan
mefi flutninga, þar sem hann var
'seraasta Austfjaröahöfnin.
HERÐUBREIÐ var oft orðin full-
lestuð af vörum og varö aö skilja
eftir vörur á Hornafirði vegna
þessa. Hornafjörður var einangr-
að byggðarlag, og við svo búið
mátti ekki standa, og var
HERJÓLFUR notaður til þess að
bæta þjónustuna viö Hornfirð-
inga, sem hann gerði með ágæt-
um þar til nýju skipin tóku við
þessu verkefni. Var HERJÓLF-
UR eftir það einvörðungu I Vest-
mannaeyjaferðum, eða sigldi
milli Reykjavlkur og Eyja, en
seinustu árin sigldi skipiö einnig
mikið til Þorlákshafnar.
Stuðningur á alþingi við smiði
HERJÓLFS var á sinum tima
bundinn við, að skipið þjónaði
einnig Hornafirði, en nú hefur
sum sé verið brugðizt við þessu á
nýjan hátt með bilferju til Eyja
frá Þorlákshöfn og með strand-
ferðaskipunum nýju, sem hafa
meira farmrými en áður. Horn-
firðingar slepptu þá tilkalli til
ferða HERJÓLFS.