Fréttablaðið - 27.11.2005, Page 8

27. nóvember 2005 SUNNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
www.lyfja.is
- Lifið heil
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
L†
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
L
YF
2
95
05

09
/2
00
5
Líttu eftir húðinni!
Garðatorgi - Grindavík - Keflavík - Kringlunni - Lágmúla - Laugavegi - Setbergi - Smáralind - Smáratorgi - Spönginni -
Egilsstöðum - Höfn - Fáskrúðsfirði - Seyðisfirði - Neskaupstað - Eskifirði - Reyðarfirði - Ísafirði - Bolungarvík - Patreksfirði -
Borgarnesi - Grundarfirði - Stykkishólmi - Búðardal - Húsavík - Kópaskeri - Raufarhöfn - Þórshöfn - Sauðárkróki - Blönduósi -
Hvammstanga - Skagaströnd - Selfossi - Laugarási
FEDTCREME®
• Á þurra og sprungna húð
• Inniheldur ekki ilm- eða litarefni
REPAIR®
• Á mjög þurra og illa farna húð
• Inniheldur ekki rotvarnar-,
ilm- eða litarefni
Þegar líða tekur að þakkargjörðar-
deginum fer ég að hugsa um fyll-
inguna sem er sett inn kalkúninn
áður en hann er látinn inn í ofninn.
Ég er reyndar ekki vanur að setja
fyllingu í þá fugla sem ég steiki en
þar sem ég þarf að undirbúa borð-
hald fyrir tuttugu manns og kalk-
únn verður aðalrétturinn velti ég
fyrir mér þeim möguleikum sem ég
á í stöðunni.
Ég gæti búið til fyllingu með
kastaníuhnetum en þá þyrfti ég að
flysja hneturnar og steikja þær og
það er afar þreytandi aðgerð. Ég
gæti búið til fyllingu með þurrk-
uðum ávöxtum og brauðmylsnu, en
það er óspennandi að borða ávexti
með kjöti. Mér finnst gott að nota
brauð úr maísmjöli í kalkúnafyll-
ingu, en það kostar mikla fyrirhöfn
að baka það og það er mikil áhætta
að kaupa það. Mér finnst uppskrift-
in með kjúklingalifrinni og ricotta-
ostinum vera sérlega ljúffeng en
Helenu frænku minni finnst það
ekki. Hvað á ég eiginlega að gera?
Val mitt á fyllingu inn í kalkún-
inn sem við fjölskyldan borðum á
þakkargjörðardaginn hefur áhrif á
skoðanir mínar á þessum hátíðis-
degi. Líkt og um aðra hátíðisdaga
snýst þakkargjörðardagurinn um
að fara fram úr leyfilegu hámarki.
Það er ætlast til þess að við drekk-
um okkur full á gamlárskvöld og á
púrímhátíðinni fyrr á árinu og jólin
eiga að vera einhvers konar orgía
gjafmildi. Þrátt fyrir þetta finnst
mér ég aldrei fá eins mikið leyfi til
þess að sleppa fram af mér beisl-
inu í neyslunni eins og þegar ég sit
fyrir framan vænan kalkún á þakk-
argjörðardaginn.
Fuglinn minnir mig á hversu
margt jákvætt er hægt að finna við
hið feitlagna, sem er eiginleiki sem
ekki er í miklum hávegum hafður
nú á dögum. En hver elskar ekki
feitt læri kalkúnsins sem er glamp-
andi og á litinn eins og brons? Og
svo er það fyllingin sem er hin eina
rétta vísbending um hversu mikið
át er leyfilegt til hátíðabrigða þetta
árið.
Með samþykki og samsekt allr-
ar fjölskyldunnar leyfist fólki að
borða meira á þakkargjörðardag-
inn en það getur í sig látið; það á að
gleyma allri hófsemi, öllum hindr-
unum og þeirri slæmu samvisku
sem fólk er iðulega með þegar það
tekur til matar síns. Fyrirmælin
eru þau að troða sig algerlega út og
helst að hefja átið á feitri fyllingu
sem er svo saðsöm að manni líður
eins og maður sé við það að springa
af seddu.
Þeir sem hafa áhyggjur af heilsu
almennings í landinu munu birta
aðvaranir sínar við ofáti áður en
þakkargjörðardagurinn er liðinn.
Samkvæmt rannsókn sem birt var í
síðasta mánuði verða níu af hverjum
tíu karlmönnum of þungir á seinni
hluta ævi sinnar og sjö af hverjum
tíu konum. Að fá sér aftur á diskinn
af fyllingunni hefur áhrif á það sem
áhugamenn um heilbrigðismál kalla
„offitufaraldinn í Bandaríkjunum.“
Þetta hugtak, „offitufaraldur“, er
villandi því það lætur fólk halda að
um sé að ræða smitsjúkdóm sem
breiðist hratt út og kalli á róttækar
aðgerðir.
Fyllingin á þakkargjörðardaginn
mun ekki drepa þig en samkvæmt
farsóttarfræðingunum getur hún
stytt líf þitt með því að auka lík-
urnar á því að þú deyir ungur. Það
er hins vegar ekki vitað um hversu
langan tíma hún getur stytt ævi
þína. Nýlega endurskoðuðu samtök
sem sérhæfa sig í að fylgjast með
tíðni sjúkdóma tölur sínar vegna
dauðsfalla sem rekja má til offitu,
úr 40 þúsund og niður í 25.814. Ef þú
velur þér að taka áhættuna á því að
verða of feitur vegna ofáts skaltu
líka taka kosti þess með í reikning-
inn.
Það hlýtur að vera ástæða fyrir
því að öll samfélög gefa grænt ljós
á ofneyslu almennings á ákveðnum
tímabilum á ári hverju. Kannski
eiga einstaka orgíur, þar sem við
leyfum okkur of mikið, að gera
það að verkum að við höldum aftur
af okkur bróðurpart ársins - líkt
og maður lærir að kunna sér hóf í
áfengisneyslu með því að detta að
minnsta kosti einu sinni ærlega í
það. Kannski ættum við ekki að líta
á gnægtaborðið á þakkargjörðar-
daginn sem hindrun sem við verð-
um að ryðja úr vegi heldur sem
tækifæri til að rannsaka okkur sjálf
með því að neyta meiri matar en við
vitum að við eigum að gera.
Það er vel hægt að færa rök
fyrir því að það sé siðferðileg og
borgaraleg skylda sérhvers manns
að borða fyllingu á þakkargjörð-
ardaginn. Jafnvel vísindalegar
rannsóknir á offitu þurfa að lúta í
lægra haldi fyrir þörf mannsins til
leyfa sér algera sóun endrum og
eins, að henda peningum í vitleysu
eða neyta í óhófi. Það má ekki líta
á slíka túra sem ógæfuspor heldur
sem skemmtun sem er okkur nauð-
synleg til að við höldum geðheils-
unni.
Venjulega stjórnum við lífi
okkar eftir hugsuninni um gróða og
tap: Við vegum og metum möguleg-
an hag okkar af einhverri aðgerð og
berum hann saman við þann skaða
sem mögulega hlýst af aðgerðinni.
En það er hægt að beita annars
konar hugsun í dæminu: hugsuninni
um hreina sóun en í stað hennar
ætlumst við ekki til að fá neitt til-
baka. Þessi hugsun hvetur okkur til
að neyta meira en við höfum efni
á að gera, að fara fram úr því sem
er nægilegt fyrir okkur, að sleppa
fram af okkur beislinu, gefa eftir,
taka stærri bita en við getum tugg-
ið. Að fara fram úr eigin takmörk-
unum, að fara út úr sjálfinu til þess
að endurheimta sjálfið, getur gert
okkur meðvitaðari um getu okkur
til að eiga ánægjulega stund.
Auðvitað hættum við alltaf á það
að taka af stóran skammt. Fyllingin
í kalkúninum á þakkargjörðardag-
inn er eins konar fíkniefni. Það er
líklega þess vegna sem þeir sem
bera umhyggju fyrir okkur og heil-
su okkar líta besta frídag ársins svo
grunsamlegum augum. En mundu
það að fjölskyldan er samsek í þess-
ari orgíu. Fjölskyldan hefur komið
saman til að leyfa þér að gera það
sem þú myndir aldrei gera einn þíns
liðs: Borða risastóra máltíð, en enda
samt sem áður einhvern veginn á
sófanum fyrir framan sjónvarpið,
en ekki á gólfinu.
Höfundur er prófessor í frönsku
við Cornell-háskóla. Hann er höf-
undur bókarinnar „Eat Fat“. Grein-
in birtist áður í New York Times.
Þú ert það sem þú ofétur
UMRÆÐAN
OFÁT
RICHARD KLEIN

Jafnvel vísindalegar rannsókn-
ir á offitu þurfa að lúta í lægra
haldi fyrir þörf mannsins til
leyfa sér algera sóun endrum
og eins, að henda peningum í
vitleysu eða neyta í óhófi. Það
má ekki líta á slíka túra sem
ógæfuspor heldur sem skemmt-
un sem er okkur nauðsynleg til
að við höldum geðheilsunni.
Fyrsta sunnudegi í aðventu fylgir jafnan mikill hátíð-leiki því það er þá sem margir skynja í raun og veru nálægð jólanna, þeirrar miklu hátíðar kristinna manna.
Því verður ekki neitað að nú á dögum verða menn fyrr varir
við nálægð jólanna en á aðventunni því löngu áður erum við
minnt á þau í verslunum og víðar. Finnst mörgum nóg um hve
snemma er farið að minna á jólin en það er með þetta eins
og svo margt annað að straumar að utan hafa þessi áhrif og
því verður ekki breytt. Kirkjunnar menn verða að lifa með
þessu og laga sig að breytingunum.
Á aðventunni er gjarnan blómlegt kirkju- og tónlistarlíf.
Hún er eins konar uppskeruhátíð kirkjukóra og annarra sem
halda uppi tónlistarlífi í kirkjum landsins. Þar kemur gjarn-
an fram tónlistarfólk sem er að feta sig áfram á listabraut-
inni og er það mikilvægur vettvangur fyrir marga. Það er
yfirleitt sammerkt með aðventusamkomum og tónleikum í
kirkjum landsins á þessum tíma að þar koma listamenn fram
í sjálfboðavinnu og aðgangur er frjáls. Þetta er í anda kirkj-
unnar svo allir geti notið þess sem á borð er borið.
Það er yfirleitt sammerkt með aðventusamkomum og
tónleikum í kirkjum landsins á þessum tíma að þar
koma listamenn fram í sjálfboðavinnu og aðgangur
er frjáls. Þetta er í anda kirkjunnar svo allir geti notið
þess sem á borð er borið.
Á fyrsta sunnudegi í aðventu kveikja margir á fyrsta
kertinu á aðventukransinum. Þótt aðventukransinn með
sínum fjórum kertum sé orðinn fastur liður í jólahaldinu á
fjölmörgum heimilum er hann síðari tíma siður, að ekki sé
talað um sjö arma jólaljós í gluggum margra húsa. Tilkomu
þeirra ljósa hér á landi má rekja til Gunnars Ásgeirssonar
stórkaupmanns, sem flutti slík ljós inn frá Svíþjóð á sínum
tíma. Kerti og ljósaskreytingar tilheyra aðventu og jólum
en í þeim efnum eins og svo mörgum öðrum hafa sumir
farið offari. Það er ákaflega vinalegt að sjá á þessum tíma
ljósaskreytingar á almannafæri og í og við heimahús, ef þar
er gætt hófsemi. Sérstaklega er ánægjulegt að sjá í sveit-
um landsins ljósum skreytta og upplýsta sveitabæi í vetrar-
myrkrinu, það styttir skammdegið hjá mörgum og lífgar
upp á tilveruna.
Annað orð fyrir aðventu er jólafasta en samkvæmt göml-
um sið áttu menn þá að halda í við sig í mat og drykk. Jóla-
fasta er nú hins vegar orðin að öfugmæli, því margir munu
sjaldan eða aldrei sporðrenna meiri mat og gera betur við
sig í þeim efnum en á aðventunni. Jólahlaðborð og jólamál-
tíðir af ýmsum toga eru núverið fastur liður hjá mörgum á
aðventunni svo maður hefur stundum á tilfinningunni að
jólamáltíðirnar sjálfar hverfi í skuggann af veisluhöldunum
á jólaföstunni.
Það er full ástæða til að njóta aðventunnar og gæta hófs
í öllu.
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Kirkju- og tónlistarlíf blómstrar fram að jólum.
Aðventan
Velvilji
Velvilja alþingismanna í garð okkar
samborgaranna eru lítil takmörk sett. Í
gær sögðum við frá hugmyndum um að
setja lög eða reglur um það hve lengi
fólk þyrfti að bíða eftir að síminn svaraði
hjá helstu þjónustufyrirtækjum. Ásta
Ragnheiður Jóhannesdóttir og félagar
hennar í Samfylkingunni fylgja nú fast
á eftir og flytja frumvarp á Alþingi um
að bannað verði að auglýsa óholla
matvöru. Þannig vilja þau sporna við
offitu, sérstaklega meðal barna og
unglinga. Heiðrún Lind Marteinsdóttir
fjallaði um þessa hugmynd í pistli á NFS
í vikunni, en hann má líka lesa
á vefritinu Tíkinni. Hún er út
af fyrir sig sátt við markmið
flutningsmanna: „Þeim er
það að sjálfsögðu til hróss
að vilja veg Íslendinga,
fallegasta og sterkasta fólks í
heimi, sem mestan. Fallega og
sterka þjóðin má að sjálfsögðu ekki hafa
afturendann lafandi niður fyrir pilsfald-
inn og undirhökuna reyrða saman við
bindishnútinn.“
En bíðið við!
Heiðrún Lind finnur hins vegar ýmsa
annmarka á tillögunni: „Aðgerðirnar
yrðu kannski til þess að börn höguðu
neyslu sinni á annan hátt en nú og þau
færu að drekka mjólk í stað sykraðs
svaladrykks. En bíðið við! Ætti kannski
að banna auglýsingar á nýmjólk? Hún
er jú miklu fitumeiri en undanrenna.
Þá vitum við að sykurlausir gosdrykkir
innihalda kolsýru, sem er slæm
fyrir tannglerunginn. Á að
banna slíkar auglýsing-
ar? Og úr því komið
er á þessar slóðir,
þarf þá ekki að banna
auglýsingar á jólaham-
borgarhryggnum vegna
þess hversu saltaður hann er? Lýsið - jú,
lýsið verður að fara, enda getur óhófleg
neysla d-vítamíns valdið skaða og
þunguðum konum er ráðlagt að neyta
ekki mikils d-vítamíns. Sultur eru heldur
ekki hollar, út með þær. Vilkó vöffludeig
- út. Ljúffengir ostar - út. Smjör - út.
Kjötfars - út.“
Forræðishyggja?
Heiðrún Lind telur að tillagan sé af ætt
forræðishyggju: „Það hlýtur að vera á
ábyrgð foreldra en ekki stjórnmála-
manna að ákveða hvað skuli inn fyrir
varir heimilismanna. Ég hef ekki heyrt
dæmi þess að börn fái Burger King við
matarborðið á meðan foreldrarnir borði
soðna ýsu vegna þess eins að börnin
hafi verið ginnkeypt af sjónvarpsauglýs-
ingu! Ef sú er hins vegar raunin held ég
að uppeldið sé að bregðast, fremur en
auglýsingin. Valdið er foreldranna!“
gm@frettabladid.is