Fréttablaðið - 27.11.2005, Blaðsíða 24

27. nóvember 2005 SUNNUDAGUR24
Listamenn, ólíkt mörgum öðrum menningarhópum, virðast lítið fyrir að skipa
sér í klíkur. Menn segja að þeir
eigi ansi erfitt með að ná sam-
stöðu, ólíkt tónlistarmönnum og
rithöfundum, og fái sjaldan pen-
inga og styrki vegna þess að þeir
hreinlega standa aldrei saman.
Sagt er að þegar þeir ná svo loks-
ins samheldni þá séu þeir allir að
baktala hvern annan. Þeir skipast
í einhverskonar pólitískar fylk-
ingar, eru kannski í fagfélögum
en geta sjaldan starfað saman að
neinu sem stærri hópur. Skammt
er í öfundina þegar einhverjum
gengur betrum en öðrum, þeir
prumpa yfir listfræðinga og
skilja ekki tilgang þeirra og þeir
agnúast út í hina og þessa fyrir að
notfæra sér fjölskyldu eða pólitísk
tengsl til að koma sér á framfæri.
Kannski liggur einmitt lykillinn
að sköpuninni í því að listamenn
séu alltaf að berjast? Fréttablaðið
rýndi í heim listarinnar á Íslandi
til að athuga hvort þessi alhæfing
væri sönn og reyndi að finna út úr
því hvers konar klíkur ráða ríkjum
á orrustuvelli pensla og blýanta.
Þetta er hugsuð sem græskulaus
samantekt sem byggir á röddum
listaheimsins: listamanna,list-
fræðinga, safnara og spekúlanta,
og hafið í huga að ummælin hafa
verið verulega tónuð niður miðað
við ýmislegt sem fékk að fjúka.
Gallerí i-8 klíkan
Mjög valdamikil klíka en kjarni henn-
ar er Fríða Ingvarsdóttir menningar-
skríbent, Örn Jóhannsson, fjármála-
stjóri Morgunblaðsins, og eiginkona
hans Edda Jónsdóttir eigandi i-8.
Inn í þessa klíku tengjast ýmsir lista-
menn sem sýna í i-8 eins og Ólafur
Elíasson sem Fríða hefur hampað
stórfenglega í Morgunblaðinu. Elín
Hansdóttir listakona (sjá hipp og
kúl klíkuna) er einmitt dóttir Fríðu.
Angi af gamla kolkrabbanum segja
sumir, sem væntanlega hefur áhrif
á fjárveitingar
til ákveðinna
l i s t a m a n n a
eða stofnana.
Ameríski ljós-
m y n d a r i n n
Roni Horn
tengist líka
klíkunni þar
sem hún og
Styrmir Gunn-
arsson eru afbragðsgóðir vinir. Gall-
eríið er rekið af Eddu Jónsdóttur sem
er ekki starfandi myndlistarmaður
lengur og allir eru sammála um að
hafi unnið framúrskarandi starf. i-8
er eina galleríið sem hefur það mark-
mið að koma íslenskum listamönn-
um á framfæri erlendis. Ekki beint
samstæður klíkuhópur en galleríið
hefur tekið inn virkilega góða lista-
menn sem oft hópast saman. Meðal
þeirra eru Ólafur Elíasson, Sigurður
Guðmundsson, Finnbogi Péturs-
son, Kristinn Hrafnsson, Þórir Vig-
fússon og margir virtir erlendir lista-
menn. Þessi hópur tengist líka Tótu
2000, öðru nafni Þórunni Sigurðar-
dóttur sem er víst svokölluð yfirgrýla
allra listamanna.
SÚM-ararnir
Upprunalega grasrótarklíkan og
telur saman Kristján Guðmunds-
son, Sigurð Guðmundsson, Hrein
Friðfinnsson, Magnús Pálsson og
Magnús Tómasson. Allir höfðu horn
í síðu þeirra á sjöunda áratugnum
þegar þeir voru að byrja, en eftir að
þeir öðluðust viðurkenningu erlend-
is urðu þeir ráðsettir hér heima. Sitja
kannski ekki við kjötkatlana en njóta
mikillar virðingar. Nú er hópurinn ansi
sundurslitinn og þessir menn fást við
ólíka hluti. Sigurður Guðmundsson
er til dæmis kominn í margar aðrar
klíkur og er talinn hafa sterk pólitísk
tengsl innan borgarinnar sem hafa
notað verk hans óspart til skreytinga,
og svo komst hann meira að segja
inn í heilsuræktarstöðina Laugar
með skúlptúra, hugmynd sem sumir
fussa yfir.
NIÐURSTAÐA: Byltingin étur börnin
sín.
Safn-klíkan
Listaverkasafnarinn Pétur Ara
fékk styrk frá Reykjavíkurborg til
að setja þetta safn á fót og fékk
Nýlistasafnið upp á móti sér sem
setti þetta allt undir hatt pólitískra
tengsla og að það hefði átt að fá
peningana í staðinn. Hvað sem
því líður eru menn að mestu leyti
sammála um að Pétur Ara eigi
mjög mikilsvert safn listaverka,
sem þó sumir telja upphafna
list, og að þau hjónin Pétur og
Ragna Róbertsdóttir listakona
hafi sterka sýn á það sem þau eru
að gera. Hvað pólitísk tengsl varð-
ar við Reykjavíkurborg og Stefán
Jón Hafstein hafa sumir á orði
að það séu frekar pólítikusar sem
sæki í Pétur heldur en hann í pól-
itíkusana. Margir hafa það á móti
honum hvað hann hefur hreinlega
mikið áhrifavald, og aðrir kalla
hann gallabuxnasalann eins og að
fortíð hans sem verslunareigandi
hafi eitthvað að segja um vit hans
á list. Klíkan í kringum Safn teygir
anga sína um aðrar klíkur og telur
Ólaf Elíasson, Finnboga Péturs-
son og Sigurð Guðmundsson
meðal meðlima, en einnig eru
mikil samskipti við i-8 veldið og
ýmsa prófessora í listaháskólan-
um.
Kling og bang liðið
Gallerí Kling og bang er fyrirbrigði
sem alltaf hefur verið til á ýmsum
áratugum, og tók við t.d. af gallerí
SÚM og Suðurgötu 7. Eðlilegt framlag
listamannanna til listarinnar - sem
sagt gallerí rekið
af listamönnum
sem sýna það
sem þeim dett-
ur í hug hverju
sinni. Nýló
gengið (Nýlista-
safnið) er eig-
inlega runnið
saman við þetta gengi. Kling og
Bang er mjög áhugavert gallerí sem
sýnir grasrótina og óestablíseraða
listamenn. Þetta er sama fólkið og
stóð fyrir Klink og Bank, sem þótti
þrekvirki nema bara fyrir það að fá
listamenn til að vinna saman. Fengu
Landsbankann til að styrkja sig og
lána sér húsnæði í Brautarholti sem
var í tvö ár miðstöð og aðstaða fyrir
unga lista og tónlistarmenn og fékk
talsverða athygli, bæði hér heima
og erlendis. Þau misstu húsnæðið
fyrir skömmu þar sem borgin er að
byggja á svæðinu, en Landsbankinn
hefur lýst yfir áframhaldandi stuðn-
ing til þess að finna nýtt húsnæði
fyrir starfsemina. Eru með mikið af
samböndum við listamenn í Evrópu,
og sérstaklega Berlínargrasrótina.
Forsprakkar Kling og Bang eru Erling
Klingenberg, Sara Björnsdóttir,
Hekla Dögg Jónsdóttir, Nína Magn-
úsdóttir og Daníel Björnsson.
ÆÐSTIPRESTUR: Goddur. Þessi
goðsagnakennda persóna skiptir um
vettvang eftir því hvað er nýjast og
ferskast að gerast. Hann er sagður
nærast á ungu blóði og vill alltaf vera í
ólgandi grasrótinni sama hversu gam-
all hann verður sjálfur. Er í raun hafinn
yfir flestalla gagnrýni og klíkur.
Gullpenslarnir
Þetta eru málararnir sem hafa
gildi málverksins í hávegum. Þeir
kalla sjálfa sig gullpenslanna og
sennilega í tvíræðri merkingu þess
orðs, því þeir eru allir orðnir mjög
viðurkenndir á sínu sviði og selja
vel. Þessir menn eru oft einhvers
staðar á hálendinu að mála lands-
lag eða spá í trúarleg og heim-
spekileg málefni. Eru oft í sandöl-
um. Nenna ekki að setja sig mikið
inn í klíkuskap og leiðist myndlist-
arpólitík og leiðindi. Meðal gull-
pensla eru Georg Guðni, Helgi
Þorgils, Guðrún Einars, Valgarð-
ur Gunnarsson, Birgir Andrésson
og þar voru Jón
Óskar, Hulda
Hákon og
Steingrímur
Eyfjörð áður
en þau færðu
sig yfir í gall-
erí 101 klíkuna.
Húbert Nói er líka á
góðri leið inn í þessa
klíku.
STÆRSTI GALLI:
Sumir virðast fastir í
því að mála sama
málverkið aftur
og aftur.
Hipp og kúl krádið
Þetta eru þeir listamenn sem þykja,
eins og nafnið gefur til kynna, heitast-
ir, eða mest hipp og kúl þessa stund-
ina. Eru flest að sýna mikið erlendis
eða búa jafnvel í erlendum hipp og
artý borgum. List þeirra er oft á tíðum
afar djörf og mikið sjónarspil, hvort
sem það er að ata fólk út í drullu
eða rúnka
sér í beinni.
Að fara svo
á Feneyja-
t v íær inginn
er hin full-
komna viður-
k e n n i n g .
Sumir vilja
meina að
þessir lista-
menn myndu
aldrei lifa af
ef þeir kæmust ekki í fjölmiðlana, og
þá þyrftu þeir fyrst verulega að spýta
í lófana og láta hendur standa fram
úr ermum. Sumt af þessu þykir þó
framúrskarandi gott jafnvel þó að það
gæti kólnað eftr einhver ár. Meðal
þessarra listamanna eru Gabríela
Friðriksdóttir, Egill Sæbjörnsson,
Ragnar Kjartansson og Elín Hans-
dóttir. Jón Sæmundur Auðarsson
hangir líka þarna inni þó að hann sé
eiginlega aðallega orðinn fatahönn-
uður og verslunareigandi.
FYRIRMYND: Ólafur Elíasson er
takmark hipp og kúlsins.
Stofulistin
Gallerí Fold var nú af flestum ekki
einu sinni talin sem listakategoría,
heldur gjafavöruverslun, sem ætti
fullan rétt á sér sem slík. Listfræðing-
ar stundu þó yfir meginþorra lands-
manna sem er að hugleiða listaverka-
kaup og sér ekki muninn á gallerí i-8
og Gallerí Fold og að það sé á engan
hátt hægt að líkja þessu saman. En
myndlistin er lagskipt segja fróðir
menn og að þetta er allt myndlist.
Eins og að bera saman Halldór Lax-
ness og Arnald Indriðason, það er
pláss fyrir bæði. Þarna eru svona
kommersjal listamenn eins og Sossa
og Tolli, en inni á milli leynast mynd-
listarmenn eins og Karólína Lárus-
dóttir og Daði Guðbjörnsson sem
duttu líka í framleiðslulínuna.
NIÐURSTAÐA: Leiðin inn í listina
fyrir almenninginn sem er ekki tilbú-
inn til þess að kaupa útstillingarverk
með klósetti.
Krossararnir
Nei, við erum ekki að tala um eitur-
lyf, heldur eru
þetta þeir lista-
menn sem fara
úr einu galleríi
í annað og úr
einni klíku í
aðra. Sumir
vegna hags-
munatengsla,
aðrir hreinlega
vegna þess
að þeir eru bara vinir allra. Dæmi
um krossara eru Haraldur Jónsson,
Gjörningaklúbburinn, Sigurður Guð-
mundsson og Steingrímur Eyfjörð.
Einfararnir
Hafa lent í ófáum deilum við lista-
menn, eru viðurkenndir en eru
ekki í neinum klíkum. Sumir hafa
brennt allar brýr að baki sér og
eru utangarðs alls staðar. Dæmi
um slíka eru nafnarnir Hannes
Sigurðsson listfræðingur og for-
stöðumaður Listasafns Akureyrar
og Hannes Lárusson listamaður
og listrýnir.
Gömlu kempurnar
Lítil klíka þriggja listamanna sem
allir hafa yndi af því að tjá sig í
Morgunblaðinu. Þeir Bragi Ásgeirs-
son (myndrýnir hjá Morgunblað-
inu) Einar Hákonarson og Kjartan
Guðjónsson sem rita aðsendar
greinar, eru í raun einu virku list-
gagnrýnendurnir á Íslandi þar sem
önnur dagblöð eru því miður ekki
að standa sig í menningarumfjöll-
uninni. Sumum þykir afar súrt að
þessir sjálfskipuðu gagnrýnend-
ur séu listamenn sjálfir og að það
skerði hlutleysi þeirra. Þeir eru
þekktir fyrir að vera neikvæðir út í
alla list sem er ekki málverk. Þeir
eru æfir yfir því að sumt fólk fái að
stunda list yfirleitt og finnst lista-
menn í dag ekki einu sinni kunna
að teikna. Úthrópa listfræðinga-
stéttina og vilja ráða því hvað lista-
söfnin sýna, og helst eiga þau að
sýna þá sjálfa. Eru mjög óvinsælir
yfirleitt hjá bæði listamönnum og
listfræðingum, sem telja þá hafa
unnið mikinn skaða, en þetta er
vafalaust vanþakklátt starf...
Listfræðingarnir
Þessir fræðimenn vinna merkt
starf við litlar þakkir stéttarinnar.
Samtök myndlistarmanna djöflast
oft á tíðum í þeim og það þykir
alveg fáranlegt og óþolandi, því
að þessi hópur skiptir mjög miklu
máli. Þetta er jú eina fólkið sem
skrifar eitthvað af viti um efnið, og
hefur verulegan áhuga á myndlist.
Jón Proppe, Hannes Sigurðsson,
Halldór Björn og Gunnar
Árnason eru dæmi
um listfræð-
inga sem
vinna þetta
mjög svo
vanþakkláta
starf. Það
þýðir víst
ekki að hatast
út í eina fólk-
ið sem hefur
alvöru áhuga
á list.
Pólitík, öfund og paranoja
KORTLAGNING HINS ÍSLENSKA LISTAHEIMS
P
ÉT
U
R
A
R
A

Ó
LA
FU
R
G
A
B
R
ÍE
LA
ED
D
A
M
A
G
N
Ú
S
ER
LI
N
IG
G
O
D
D
U
R
G
EO
R
G
G
U
Ð
N
I
R
A
G
N
A
R
TO
LL
I
H
A
R
A
LD
U
R
B
R
A
G
I
H
A
N
N
ES