Tíminn - 16.03.1977, Blaðsíða 9

Miövikudagur 16. marz 1977
9
Fáll Pétursson, alþingismaður:
Almennir notendur greiða
niður raforku til stóriðju
Tillaga Páls Péturssonar (F)
og Ingvars Gislasonar (F) til
þingsályktunar um raforkusölu á
framleiðslukostnaðarveröi til
orkufreks iðnaðar kom til um-
ræðu á Alþingi i gær. Tillögu-
greinin er svohljóðandi:
Alþingi ályktar að eftirleiðis sé
óheimilt að gera samninga um
raforkusölu til orkufreks iðnaöar,
nema þeir séu þannig úr garði
gerðir að tryggt sé að ætið sé
greitt meðalframleiðslukostnað-
arverð fyrir heildarframleiðslu
raforku i landinu, þannig að ör-
uggt sé, að Islendingar þurfi
aldrei að greiða niður orkuverð til
orkufreks iðnaðar.
Þessi trygging sé þannig úr
garði gerð, að verðlag raforku sé
endurskoðað árlega og samninga
sé dheimilt að gera til mjög langs
tima.
I framsöguræðu sinni fyrir til-
lögunni sagði fyrsti flutnings-
maður m.a.:
Form þessarar ályktunar er
með nokkuð öðrum hætti en
algengast hefur verið um þings-
ályktunartillögur. Hér er ekki
óskað eftir þvi að rikisstjórn láti
semja reglur sem Alþingi siöan
staðfesti um það hvernig verð-
lagningu á raforku þeirri sem
seld er orkufrekum iðnaði skuli
háttað. Súleið hefði að sjálfsögðu
einnig getað komið til greina — en
siðustu verk yfirvalda orkumála
og ráðgjafa ráðherrans gefa ekki
tilefni til þess að búast við þvi að
súleið yrði árangursrik til þess að
vekja athygli á málinu og koma
af stað umræðum. Frumkvæðið
verður að vera hjá Alþingi sjálfu
og sú stofnun verður að hafa sér-
lega vökult auga á þessu máli.
Dapurleg reynsla
Þingmaðurinn vitnaði siðan til
greinargerðar með tillögunni, en
þar segir m.a., að íslendingar
hafi dapurlega reynslu af
samningum þeim, sem þeir hafa
gert við aðrar þjóðir um sölu á
raforku til orkufreks iðnaðar.
Þeir samningar hafa verið á þá
lund að raforkunotendur hafa
fyrr en varir verið farnir að
greiða niður raforkuverð til stór-
iðjunnar. Svo er nú komið, að
orkuverð til stóriðju er hér veru-
lega lægra en i nálægum löndum
t.d. helmingi lægra en i Noregi.
Norðmenn hafa lögfest
lágmarksverð
Páll Pétursson vakti i ræðu
sinni sérstaka athygli á löggjöf,
sem Norðmenn hafa sett um
orkusölu til orkufreks iðnaðar.
Kvaðst þingmaðurinn hafa ýmis
gögn um þau mál frá norska stór-
þinginu, en 26. april 1976 voru
svohljóðandi reglur endanlega
samþykktar vegna samninga,
sem gerðir voru 1976.
1. Fastkraft: — verð 1. jan. 1976 6
aurar norskir uppspenntir við
stöðvarvegg.
2. Fastkraft med avbruddsklaus-
ul: þ.e. með 6 mánaða gagn-
kvæmum uppsagnarfresti —
verð það sama og fyrir for-
gangsorkuna eða 6 aurar
norskir.
3. Ikke garanteret kraft — það er
samkv. dómi orkumálastjóra
það sem kallað er afgangsorka
I járnblendisamningnum.
Verðiðá samkv. norsku reglun-
um að vera 75% af forgangs-
orkuverði.
4. Tilfelding kraft — óbreyttar
reglur.
5. Indexregulering av kraftpris-
en, þ.e. leiðrétting á orkuverð-
inu. Verðið skal leiðréttast upp
eða niður á hverju ári og fylgja
norsku heildsöluvisitölunni
100%. Þó skal leiðréttingin ekki
vera á sama ári nema 5%. En
ef hækkun visitölunnar er
samanlagt i 3 ár meiri en 15%
þá á að endurskoða hækkunar-
ákvæðin og láta þau verka til
framtiðar. Þá skal undir Öllum
kringumstæðum endurskoöa
vísitöluákvæðin 1. janúar 1985.
6. Greiðsluskyldaerfyrir alla for-
Páll Pétursson
gangsorku og forgangsorku
með uppsagnarfresti.
7. Samningarnir falla úr gildi
1996.
8. Magn orku til hvers einstaks
fyrirtækis má skiptast i 70%
forgangsorku og 30% I f astkraft
með afbruddsklausul og ikke
garanteret. kraft.
Ekki nógu strangar
reglur
Siðan sagði þingmaðurinn, að i
reglugerðinni væru nokkur fleiri
ákvæði og nefndi sérstaklega á-
kvæði um orkuflutninginn, sem
kaupendur eiga að greiða sér-
staklega frá stöðvarvegg til verk-
smiðju. Fyrir flutning á orku
greiða þeir a.m.k. 8% af orku-
verðinu og auk þess 1% fyrir
hverja byrjaða 10 km, sé um
lengri leið en 50 km. að ræða. Þá
undirstrikaði iðnaðarnefnd
Norska stórþingsins sérstaklega,
að þessi regla ætti líka að gilda
Ingvar Gíslason
um endurnýjun a gomium samn-
ingum.
Ég vil geta þess, að minnihluta
iðnaðarnefndar norska stórþings-
ins þóttu reglur þær sem hér hafa
verið raktar ekki nógu strangar
og lagði minnihlutinn til að gengið
yrði út frá 6.5 aura gjaldi fyrir
kw. stund.
Þetta eru fróðlegar reglur fyrir
okkurað athuga, sérstaklega með
tilliti til þeirra samninga sem við
höfum gert og erum að gerg um
orkusölu til stóriðju meira að
segja erlendar.
Samningurinn við Járn-
blendifélagið
Ég vitna I fyrsta lagi til samn-
ings við Járnblendifélagið, sem
hér er til afgreiðslu I þinginu. Þar
ergert ráð fyrir að selja orkuna á
3,5 aura norska flutta að verk-
smiðju, en ekki 6 við stöövarvegg
— 219 aura Islenzka. Hækka siðan
um 1/2 eyri norskan 1982 og sér-
staklega tekið fram, að sá hálfi
eyrir hækki ekki á timabilinu —
og siðan hækkar grunnveröið
fimmta hvert ár samkvæmt
úreltum norskum reglum um
samninga, sem gerðir voru 1962-
1972. Það er nú meiri snilldin.
Raunasagan um álverið
Þá er rétt að vikja að raunasög-
unni um Alverið i Straumsvik.
Það er að segja þeirri sögunni,
sem fjallar um raforkusölu til
Alversins. Þetta fyrirtæki hefur á
undanförnum árum notað meira
en helming af allri tiltækri raf-
orku landsmanna, en það gjald,
sem fyrir raforkuna hefur komið,
er innan við 10% af þeirri heildar
upphæð, sem goldin hefur verið
fyrir rafmagn á Islandi. Þetta
rafmagn er nú greitt með 76 aur-
um islenzkum, en væri greittmeð
219 aurum i Noregi.
Arið 1976 notaði álverið 1027
GWst og greiddi fyrir það 490
millj. kr. Það ár var salan alls
2063 GWst(sem seldar voru á 6651
millj. kr! samkvæmt skýrslu
orkustofnunar um raforkuver og
rafveitur á Islandi 1976.
Samkvæmt upplýsingum Sam-
bands ísl. rafveitna 11.1. 1977 var
meðalheildsöluverð á Islandi I
júni 1976, miðað við 100 Gwh. og
4500 stunda nýtingartima 3.28 kr.
en ekki 0.76. — 1 Noregi var heild-
söluverð 1.89. Þetta gefur nokkra
mynd af ástandinu.
Fróðlegir útreikningar
Saga verðhækkana á raforku
frá Landsvirkjun er lærdómsrik.
Alversverðið hefur ekki hækkað
nema litið eitt frá þvi að samn-
ingurinn var gerður 1966 en á
sama tima hefur Landsvirkjun
orðið að margfalda verð til is-
lenzkra dreififyrirtækja. Prófess-
or Gisli Jónsson hefur birt fróð-
lega útreikninga um orkusölu
Landsvirkjunar, þeim hefur ekki
verið hnekkt, þrátt fyrir tilburöi
af hálfu Landsvirkjunar. Niður-
staða útreikninga prófessorsins
er sú, að almennar veitur hafi
greitt niður raforku vegna Isal á
árunum 1974-76 um 1232 milljónir
króna.
Þá er rétt að benda á það, að
þrátt fyrir það, að Landsvirkjun
hafi notið mikils forgangs fram
yfir önnur hérlend raforkuöfl-
unarfyrirtæki bæði hvað varðar
virkjunarvalkosti, markaðsstærð
— markaðslegu og annaö, þá
verðurhún að selja orku dýrara i
hpildsölu til rafveitna heldur en
ií2.?.4_rv>rk_jun og Andakílsár-
virkjun, og það segir lika sina
sögu.
Innlend
tæki
þjóðþrifafyrir-
Nú kann einhver að spyrja, er
ekki verið að bregða fæti fyrir
innlend þjóðþrifafyrirtæki eins og
stækkun Áburðarverksmiðju
rikisins með því að ætlast til að
Framhald á bls. 23
alþingi
MIKLAR UMRÆÐUR UM
ORKUMÁLIN
Miklar umræður uröu um
þingsályktunartillöguna að lok-
inni ræðu Páls. Hér verða rakin
atriði úr ræðum þriggja fyrstu
ræðumanna en umræðan stóð
fram til klukkan að ganga sjö.
Mesta öfugmælið
Ingólfur Jónsson (S) tók
fyrstur til máls og sagði, að ef
stórvirkjanirnar á Suðurlandi
hefðu ekki verið reistar rlkti þar
orkuskortur, en forsenda þess
að unnt hefði verið á slnum tlma
að reisa þær, hefði verið orku-
salan til Alversins.
Þingmaðurinn sagði, að orku-
verð I heildsölu frá Landsvirkj-
un væri það lægsta sem þekktist
i Vestur-Evrópu að undanskildu
orkuverði i Noregi. En sá mikli
munur, sem væri á heildsölu-
verðinu og smásöluverðinu til
almennra notenda, væri af öðr-
um ástæðum en lágum orkusölu-
samningi við Isa!
Ingólfur sagði, að tekjur
Landsvirkjunar af orkusölu til
álversins hefðu staöið undir öll-
um lánum til virkjunarinnar og
auk þess lánum af llnunni að
Geithálsi, aðveitustöðinni og
einnig kostnaði við vatnsmiðl-
unina IÞórisvatni. Það hefði þvi
ekki heyrzt meira öfugmæli i
þingsölum, en að orkusölu-
samningurinn við ísal væri
óhagkvæmur. Sá samningur
hefði gert Landsvirkjun fært aö
eignast virkjun á 20 árum, sem
endist i 80-100 ár.
Barnalegur samningur
IngvarGfslason (F), sagði, að
raforkusölusamningurinn við
álverið væri einn barnalegasti
sölusamningurinn, sem sést
heföi. Ráðamenn þjóðarinnar
hefðu talið það aðalatriðið að
Steingrimur Hermannsson
selja .orkuna til langs tlma, og
hefði litil framsýni verið viö
gerð þeirra samninga.
En það væri mannlegt að gera
mistök, og þaö væri i sjálfu sér
ekki ástæða til þess að áfellast
þá menn, sem stóðu að sölu-
samningnum 1966, þvi að þeir
hafa sjálfsagt haldið að þeir
væru að gera rétt. En það væri
hins vegar furðulegt að heyra
Ingólf Jónsson hrósa þessum
samningi enn þann dag i dag,
þegar allir ættu að vera farnir
að sjá, að þessir samningar
voru i einu og öllu vandræða-
samningar, sem þjóðin er enn
að súpa seiðið af.
Þessi tillaga, sem hér er til
umræðu er flutt sem andsvar
við þeim hópum, sem enn eru
þess sinnis aö vilja virkja i
tengslum við stóriðju i eigu út-
lendinga og selja orkuna á mjög
lágu veröi. Slikt á ekki að vera
stefna okkar i virkjunarmálum.
Mikilvægt mál
Steingrimur Hermannsson
Ingólfur Jónsson
(F) sagði að hér væri hreyft
mikilsverðu máli sem nauðsyn-
legt væri að ræða. Hann kvaðst
geta tekið undir margt af þvi,
sem i tillögunni segði, t.d. að
ekki megi selja raforku á þvi
verði, að almennir neytendur
þurfi að greiða með henni.
Hins vegar væri ófært að setja
skilyrði um að óheimilt væri að
selja orku undir meðaltalsverði,
enda er alls ekki ljóst við hvað á
að miða. A t.d. að taka kostnað
af allri disiloliunotkuninni inn i
það dæmi. Steingrimur vakti at-
hygli á þvl, að 90% af kostnaði
við framleiðslu raforku i vatns-
aflsstöð væri fastur kostnaður.
Jafnframt vakti hann athygli á
að á ýmsum tlmum væri mikil
afgangsorka i landinu.
Hann sagðist alls ekki geta
falliztá að það sé röng stefna að
selja slika afgangsorku á lægra
verði.
Steingrimur ræddi siðan um
þróun i orkuframleiðslu og
orkumarkaði hér á landi og
sagði, að liklegt væri að raf-
orkuverð hér á landi væri æði
miklu hærra, ef ekki hefði verið
ráðizt i stórvirkjanir. En erfitt
hefði orðið að virkja við Búrfell,
ef ekki hefði verið gerður samn-
ingur um orkusölu til álversins.
EnSteingrimur tók skýrt fram,
aðorkuverðið til álversins hefði
þurft að vera æði miklu hærra
en það var i raun.
1 þessu sambandi benti
Steingrlmur á, að Norðmenn
teldu aðalástæðuna fyrir þvi hve
orkuverðhjá þeim væri lágt þá,
aö þeir hefðu snemma ráðizt i
að virkja stórt og hefðu getað
selt mikla raforku.
Hvert á að stefna
Undir lok ræðu sinnar ræddi
Steingrimur um að hverju ætti
að stefna i framtiðinni i orku- og
atvinnuuppbyggingu lands-
manna. Hann kvaðst telja
heppilegast, að fyrirtæki væru
litil og dreifð um landið, þannig
að þau féllu að þeirri byggð,
sem þar væri ifyrir. En það ætti
alls ekki að útiloka það að i
sumum héruðum yrðu sett upp
stærri fyrirtæki.
1 sambandi við raforkuna
þyrfti að auka markaðinn með
ákveðnum aðgerðum. ‘Sam-
tengja þyrfti landið allt, og
einnig að auka orkunotkun til
húshitunar. Þá þyrfti að lengja
nýtingartima raforkunnar með
þvi að bjóða innlendum aðilum
raforku á hagkvæmara verði ut-
an álagstima. T.d. þyrfti að
stórauka raforkunotkun i sam-
bandi við graskögglafram-
leiðslu, enda væri á sumrin mik-
il afgangsorka i landinu. Einnig
þyrfti að fá iðnaðinn til þess að
nýta raforkpna meira á nóttunni
en nú væri gert.
Þá væri nauðsyn að taka upp
samræmdar aðgerðir I orku-
málum og koma allri orkuöflun-
inni undir eina stjórn. Orku-
dreifingin gæti siðan verið á
höndum landshlutaveitna.