Tíminn - 16.03.1977, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 16. marz 1977
17
- lesendur segja
Hugleiðingar
i tilefm
sj ónvar psþáttar
Að háls-
skera
kindur
Þar kom aö þvi að sjónvarpið
tók undir við þá er hafa barizt
gegn tóbaksreykingum. Það gat
varla seinna verið að það bætti
fyrir þau mistök að birta það,
sem ég í grein i Timanum kail-
aði „Tóbaksauglýsingar i sjón-
varpi”.
Það var ánægjulegt að sjá i
sjónvarpsþættinum 25/2 þegar
börnin komu inn i verzlanimar,
þar sem tóbaksauglýsingarnar
héngu uppi, hvað þau voru
ákveðin og þó kurteis, þegar
þau fóru fram á að auglýsinga-
spjöldin væru tekin niður. Og
þessi mótmæli þeirra vöktu eft-
irtekt og munu bera árangur á
fleiri en einn veg.
Hitt er hörmulegt að nokkur
kaupmaður skyldi láta ginnast
til þessarar auglýsingarher-
ferðar, og selja þannig sæmd
sina svona blygðunarlaust fyrir
peninga og taka ekkert tillit til
afleiðinga gjörða sinna. Og ekki
var hlutur leikarans betri.
„Þetta er nú min atvinna” er
haft eftir honum. Dálagleg
atvinna það. Mann tekur það
sárt þegar vinsælir menn voga
svona heiðri sínum fyrir
peninga.
Þeir peningar sem auglýs-
endur hafa fengið vegna þess
arar augl.herf. sinnar
mættu heita Júdasarpeningar,
þvi þarna var a.m.k. gerð
tilraun til að „svikja saklaust
blóð”. Þvi auglýsing, sem
verður til þess að unglingar
byrja að reykja, hún eitrar i
bókstaflegri merkingu blóð
þeirra. Það mætti þvi eins
kalla þettá ‘blóðþeninga. 'Ög
aumkunarverðúr er sá kaup-
maður er nú ferðast fyrir
þessa verðlaunapeninga til
Ameriku. En þeir eru trúlega
þaðan runnir eftir einhverjum
leiðum, frá tóbaksfram-
leiðendum þar.
En svo ég snúi mér aftur að
björtu hliðinni á málinu, þá vil
ég fyrst segja að það er gleðilegt
að fylgjast með þvi hvað nú er
gert til að fá fólk til að hætta
reykingum. Undanfarin 2-3 ár
eða lengur, hafa allviða verði
haldin námskeið þar sem fólki
eru kynnt og kennd ráð til að
hætta reykingum. Eftir þeim
tölum sem gefnar hafa verið
upp um árangur þessara
námskeiða virðist mé að 50-70%
þátttakenda hætti að reykja.
Það má þvi segja að þarna sé
stórum hóp fólks bjargað. Og
svo er fordæmi þessa fólks mjög
mikilsvert, þvi miklar likur eru
á þvi, að einmitt það forði
einhverjum unglingum frá þvi
að byrja að reykja. Þvi að það
má segja um reykingarnar eins
og móðurmálið að af þvi læra
börnin sem fyrir þeim er haft.
En það er eins og foreldrar
sem reykja geri sér ekki grein
fyrir hvað mikið ábyrgðarleysi
erfólgið i þviað hafa þetta fyrir
börnunum. Mér finnst það vita-
vert og um leið hörmulegt. Það
er blátt áfram hryllilegt að sjá
konur með bam á brjósti og
annað eða önnur við hliðina,
sjálfar sjúgandi sigarettur á
meðan. Einhverntima komst ég
svo að orði um þetta að ljótasta
sjón sem ég sæi, væri kona
reykjandi sigarettu á meöan
hún gæfi barni sinu brjóstið.
Reyndar gildir það sama um
óléttar konur, þvi þarfær barnið
— eða fóstrið — sinn skerf af
tóbakseitrun með blóðinu sem
berst frá móðurinni til þess. Það
er þvi augljóst að það er rétt-
nefni þegar ég hér á undan kalla
tóbaksauglýsingagróðann blóð-
pening.
Nú geta konur ekki lengur
afsakað sig með þvi að þær viti
ekkiað ofannefnd hegðun þeirra
geri barninu ekkert til, þvi
sannanir fyrir hinu gagnstæða
eru á allra vitorði.
Einhverjum kann að finnast
að ég beini geiri minum óþarf-
lega gegn konunum, en nefni
ekki sök karlmannanna. En ég
er ekkert að afsaka þá. Það er
þó ljóst að ábyrgð konunnar er
meiri, þar sem hún gengur með
barnið, og er það áskapað frá
náttúrunnar hendi. En auðvitað
er ábyrgð beggja foreldranna
meira eða minna sameiginleg,
til dæmis var það svo fram á
siðustu áratugi, að það var karl-
maðurinn — húsbóndinn — sem
reykti, og taldi það sin for-
réttindi.
I þessu sambandi ætla ég að
segja eina sögu. Fyrir nokkrum
árum var ég gestur á heimili.
Bæði hjónin reyktu sigarettur,
konan þósýnu meira, þvi að hún
byrjaði á nýrrisigarettu um leið
og hún var búin með þá fyrri.
Það er vist kallað að keðju-
reykja. Við hlið konunnar sat 6-7
ára gömul dóttir þeirra hjóna,
aftur og aftur bað hún móður
sina að lofa sér að „taka reyk’ úr
sigarettunni, hvað móðirin
gerði orðalaust, og ekki sagöi
faðirinn heldur neitt við þessu. í
þessu dæmi voru bæði hjónin
jafn ábyrg, eða réttara sagt
óábyrg. Ekki löngu seinna var
þetta barn lagt inn i sjúkrahús,
og hef ég sterkan grun um að
það hafi verið vegna tóbaks-
eitrunar. Þó ég geti ekkert
fullyrt um þetta, þá veit ég þó
annað dæmi um að barn hafi
verið lagt i sjúkrahús, og það
yngra barn, vegna tóbaks-
eitrunar. Sú var tiðin, og er
kannski enn, að ekki var verið
að hafa hátt um slika hluti.
En þó annar sjúkdómur hafi
orsakað sjúkrahúsvist litlu
stúlkunnar, er sagan samt jafn
ófögur.
Þegar þetta og annað
sambærilegt er tekið með i
reikninginn, þá verð ég að segja
að mér finnst það hljóti að vera
kaldrifjaðir f járplógsmenn,
sem gengist hafa fyrir áður-
nefndri tóbaksauglýsingarher-
ferð.
Ljósi bletturinn i þessu er þó
sá að þarna var svo langt gengið
að almenningsálitinu ofbauð, og
af þvi reis sú andúöaralda, sem
framannefndur sjónvarpsþáttur
var glöggt vitni um.
Nú hefur m.á! Læknafé-
lag Islands lýst andúð sinni á
auglýsingaherferðinni, og
margs konar samtök önnur, svo
og einstaklingar. Þá hefur heil-
brigðismálaráðherra látiö I ljós
„megna fyrirlitningu” á henni,
og er það virðingarvert.
En þegar minnzt er á þann
skerf, sem læknar hafa lagt
fram i baráttunni gegn tóbaks-
reykingunum, má ekki gleyma
að nefna nafn þess manns, er
öðrum fremur á heiðurinn af
þvi að vera forvigism. að þeim
samtökum — Krabbameins-
félagi íslands — sem ein-
dregnast barðist, og berst gegn
tóbaksreykingum.
Þessi maður var Bjarni
heitinn Bjarnason læknir.
Honum varð það ijóst fyrr en
flestum öðrum hér á landi hver
heilsuspillir tóbaksnotkunin
var, og að hún átti langmestan
þáttinn i aukningu krabba-
meins og hjartasjúkdóma liér á
landi, ekki siður en i öðrum
löndum.
Nú er þetta viðurkennt af
læknum um allan heim, enda
ættu þeir að vera dómbærastir
um þetta.
Það er lfklega fyrst og fremst
vegna þessarar vitneskju aö nú
er, viða um lönd, hafin öflug
barátta gegn tóbaksnotkun.
Sem dæmi má nefna að Finnar
hafa lýst yfir að reglur um sölu
og notkun tóbaks verði mjög
hertar, t.d. verði bannað að
reykja á opinberum skrif-
stofum, i skólastofum og viðar.
Fyrir þetta eiga Finnar heiður
skilið, og vonandi fara fleiri að
dæmi þeirra. Þarna eru þeir að
hrinda i framkvæmd umbótum
hjá sér, alveg þeim sömu og ég
benti á fyrir mörgum árum að
gera þyrfti hér hjá okkur. Þá
var þetta eins og rödd hróp-
andans i eyðimörkinni. Meira
að segja þótti sumu tóbaksfólki
það móðgun við sig og nánast
dónaskapur að amast við
reykingum þess.
Siðan hefur þetta færzt ofur-
litið til betri vegar, t.d. er nú
aðeins leyft að reykja i öðrum
helmingi flugvéla i innanlands-
flugi, og i mörgum biðstofum
lækna alveg bannaðar
reykingar. Einnig er einhver
hreyfing i þá átt að takmarka
reykingar i almennings-
bifreiðum. En i sambandi við
reykingar i þeim gerði ég eitt
sinn þann samanburð, að ef ég
sprengdi ólyktarsprengju i
áætlunarvagni, þá myndi mér
áreiðanlega verða visað tafar-
laust út, en við reykjandi fólki
væri ekki blakað, þó verknaöur
þess væri alveg sambærilegur
við það, er ég gerði. Svona getur
vaninn blindað, jafnvel bezta
fólk.
Að siðustu þetta.
Það er vonandi að framtak
barnanna, sem ég nefndi i
upphafi greinar þessarar verði
til þess að fullorðið fólk, sem
reykir, fari að hugsa alvarlega
um þá ábyrgð, sem það ber á
hegðun barna og unglinga,
semmeð réttu eða röngu eru
fordæmd fyrir eiturefnanotkun.
Og þarf þá naumast að taka
fram að tóbakið er eitt af eitur-
efnunum, og venjulega það
fyrsta, er unglingar byrja á.
Siðar koma svo áfengi og fikni-
efni með sinum geigvænlegu
afleiðingum. Enþað er önnur og
enn sorglegri saga, sem ekki
verður rekin hér.
Aðeins skal á það bent, að
þegar samhengi allra þessara
mál er skoðað, er ekki úr vegi
að hugleitt sé máltækið: „I
upphafi skyldi hver endirinn
skoða”.
28.febr.1977
Sigurjón Valdimarsson
Asgeir Guömundsson.
I Dagblaðinu 5. marz sl. var
grein um útflutning dilkakjöts.
Eru þar ummæli bændasamtak^
anna um útflutning sauðfjár á
fæti til Arabalanda á þessa leið:
„Þar að auki er það trúarlegt
atriði hjá Aröbum, að borða fé
sem hefur verið skoriðen ekki
skotið. Það hefur komið til tals,
að flytja þangað fé á fæti, en það
sama er uppi á teningnum, þaö
fæst ekki nóg fyrir vöruna.”
Fyrir um það bil hálfri öld átti
égheima i sveit, þá unglingur.
Þá var bannað með lögum að
hálsskera kindur. Var þetta gert
af mannúðarástæðum. Ekki vil.
ég hrella þá, sem ekki hafa séð
kind skorna á háls, með ná-
kvæmri lýsingu á þeim mjög
svo viðbjóðslega verknaði, enda
þótt misjafnlega tækist, eftir
þvi hver framkvæmdi. Síðan
hafa kindur verið skotnar hér á
landi.
Nú hefur komið fram opinber-
lega sú hugmynd þeirra, er sjá
um sölu búfjár fyrir bændur, að
láta Araba hálsskera islenzkar
kindur. Aðeins eitt bjargar —
„það fæst ekki nóg fyrir vör-
una”.
Þetta er þvi miður táknrænt
fyrir okkar tima. Peningar eru
fyrsta hugsunin, fáist þeir
skeytir minna máli dýravernd-
un og aðrir góðir siðir. Þeir
verða að vikja fyrir Mommon.
Þegar forustumenn fyrirverða
sig ekki fyrir að láta hafa slikt
eftir sér opinberlega, hvað þá
um hina, sem taka þá sér til
fyrir myndar, hvað um unga
fólkið?
Sem sagt, góðir bændur og
dýravinir, látið til ykkar heyra i
fjölmiðlum og annars staðar.
Fordæmið þá hugmynd, aö
fara i kringum lög, sem fram-
sýnir öndvegismenn settu fyrir
hálfri öld, og eru enn i gildi
lagalega og siðferðilega.
Það verða margir að láta til
sin heyra, nóg er samt, sem
laga þarf i dýraverndunarmál-
um i sveit, bæ og borg.
Ásgeir Guðmundsson, Iðnskóla-
kennari

ÚTBOÐ Hitaveita Suðurnesja óskar eftir tilboðum i loftræsikerfi i Stöðvarhús Varmaorku vers i Svartsengi. Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu Hitaveitu Suðurnesja, Vesturbraut 10A, Keflavik og á verkfræðistofunni Fjarhitun h.f. Álft,amýri9, Reykjavik gegn 10.000 kr. skilatryggingu. Tilboðin verða opnuð á skrifstofu Hita- veitu Suðurnesja fimmtudaginn 24. marz kl. 14.00.

ÚTBOÐ Hitaveita Suðurnesja óskar eftir tilboðum i framleiðslu og afhendingu steinsteyptra greinibrunna. Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu Hitaveitu Suðurnesja, Vesturbraut 10A, Keflavik og á verkfræðistofunni Fjarhitun h.f. Alftamýri9, Reykjavík gegn 10.000 kr. skilatryggingu. Tilboðin verða opnuð á skrifstofu Hita- veitu Suðurnesja þriðjudaginn 12. april kl. 14.00.