Tíminn - 16.03.1977, Blaðsíða 19

Mi&vikudagur 16. marz 1977
19
UM NOKKUR ATRIÐI
JÁRNBLENDIVERKSMIÐJU
á kisiljárnmarkaðinum i Evrópu,
og er markaðshlutdeild Fesil i
Evrópu 35% um þessar mundir.
1974 nam heildarsala Fesil 280
þús. tonnum, en þar af fóru 210
þús. tonn til Evrópulanda en 25
þús. tonn til Japan. Arið 1985
áætlar Elkem að Fesil geti selt
300-325 þús. tonn til Evrópulanda,
50-60 þús. tonn i Bandarikjunum
og 30 þús. tonn til Japan en sam-
tals er salan 1985 áætluö 340 þús.
tonn.
Elkem hefur ekki einungis
mjög trausta aðstöðu sem kisil-
járnframleiðandi heldur einnig
sem framleiöandi bræösluofna og
þekkirþviveltilallraáætlana um
nýbyggingar kisiljárnverksmiöja
og hefur oft verið með i ráðum um
slikar áætlanir. Skv. upplýsing-
um Elkem eru til áætlanir um ný-
byggingar, sem fela i sér veru-
lega framleiðsluaukningu, en þær
áætlanir eiga margar rætur aö
rekja til skorts á kisiljárni á
fyrri árum. Hinsvegar er sýnt, að
margar þessara áætlana verða
aldrei aö veruleika eða þeim
seinkar, sem m.a. á viö um áætl-
anir um verksmiöjurekstur á
Tasmaniu, i Gahna og Nýja Sjá-
landi, sem Elkem hefur tekið þátt
i. Ekki þykir stafa veruleg hætta
af samkeppni bandariskra fram-
leiöenda I Evrópu, einkum þar
sem sækja verður hráefnið langt
inn i landið og kostnaður við
flutninga til útskipunarhafna
verður þvi mjög mikill. Fram-
leiðsla kisiljárns I Noregi mun að
öllum likindum ekki aukast mikið
næstu árin, en hins vegar veröur
eitthvað um, að nýir ofnar verði
teknir i notkun I stað gamalla.
Elkem mun hafa afráðiö að
breyta einum bræösluofni, sem
notaður hefur verið til kisiljárn-
framleiðslu, fyrir framleiöslu
annarrar járnblenditegundar. Er
þetta veigamikil ástæða fyrir á-
huga Elkem á samvinnu um kisil-
járnframleiðslu á íslandi.
Sem fyrr segir hefur heims-
markaðsverð á kisiljárni sveifl-
azt mikiö á undanförnum árum,
eins og glöggt má sjá á meðfylgj-
andi töflu og línuriti. Kisiljárn-
verð hefur staðið mjög lágt á sl.
ári en virðist nú vera heldur á
uppleið ef dæma má af breyting-
um á skráöu veröi i Bretlandi og
upplýsingum Elkem, enda gerir
Elkem ráð fyrir verulegri verð-
hækkun næstu tvö árin. Linuritiö
sýnir bæöi hiö skráöa verð i Bret-
landi (skv. Metal Bulletin) og
skilaverö til norskra kisiljárn-
framleiðenda. Til þess að verð-
forsendur áætlananna fái staöizt
þarf verðiö að hækka verulega
fram til 1978, en þó mun verðið,
sem reiknað er með þá, enn verða
lægra en það komst hæst 1974-
1975.1 heild verður að telja mark-
aösforsendur traustar vegna
samvinnu við Elkem og er það
einnig álit hlutlausra aðila, sem
leitað hefur verið til um þetta
efni, eins og nefnt var hér aö
framan. En hagur fyrirtækisins
er vitaskuld mjög háður þvi að
hagvöxtur glæöist á ný I iönaöar-
löndum Vestur-Evrópu á næstu
árum.
Sala Járnblendifélagsins virð-
ist verða mun betur tryggö i nú-
verandi samningum en áður, en I
sölusamningum felst, að nýting
framleiðslugetu hinnar Islenzku
kisiljárnverksmiðju veröur aldrei
lakari en i verksmiöjum Elkem.
Þess má geta, að i samdráttarár-
um hefurnýting framleiðslugetu i
verksm. Elkem aldrei verið
lakarien75% af fullum afköstum.
Sölukostnaöur er jafnframt talinn
lægri i núverandi samningum en
áður, en meðalsölulaun eru nú
áætluð 1,7% af brúttósölu sbr. viö
3,6% i samningum við U.C.C.
Þjóðhagsstærðir
•"■N
(Jtflutningstekjuriheild, miðað
við verðlag og meðalgengi ársins
1976, eruáætlaðar 5.050 m. isl. kr.
eða tæplega 7% af heildárvöruút-
flutningi 1976 og er þetta svipað
hlutfall og áður var reiknað með.
Vinnsluviröi fyrirtækisins, sem
sýnir framlag þess til þjóðar-
tekna, og lita má á sem þá virðis-
aukningu, sem á sér stað við
framleiðsluna, er i meðalári á
verðlagi ársins 1976 áætlað 2.400
m. Isl. kr. eða 1.3% af vergum
þjóðartekjum 1976. Sem hlutfall
af f.o.b. verðmæti er vinnsluvirð-
ið 47-48%, sem er liklega nokkru
hærra en hjá álverksmiöjunni, en
talsvert lægra en t.d. i sjávarút-
vegi. Að viðbættu raforkuverði
hækkar vinnsluviröið i 3.050 m.
kr. eða 1,6% af þjóöartekjum og
rúmlega 60% af heildartekjum,
sem er sennilega talsvert hærra
en i álverksmiðjunni.
Lokaorð
Helztu niðurstöður þessara at-
hugasemda eru þær, að i saman-
burði við fyrri samninga séu
áætlanir um stofnun og rekstur
fyrirtækisins mun traustari en
áður. A þetta einkum við um
stofnkostnaðar-og rekstrarkostn-
aðaráætlanir, um sölu- og mark-
aðsmál og f járöflun til byggingar
verksmiðjunnar. Hins vegar sýna
núverandi áætlanir minni arð-
semi en þær fyrri, enda sennilega
mun varkárari en þær áætlanir,
sem gerðar voru i samvinnu viö
Tafla 2a.
Aatlað rekstraryfirlit kísiliárnversins 1985
á áætluðu ver6lap,i arsins 1978 .
Sölutekjur
50.000 tonn á 3.405 n.kr.
Hráefni
Kvarz 13
Koks 25
Kol 8
Járn 5
Rafskaut 6
Annað 1
Raforka
Hafnargjöld op; annar breytilegur
framleiðslukostnaður
Fastur framleiðslukostnaður
Vinnulaun ll
Stjórnun, skrifstofukostn.
og viðhald lQ
Tækniþóknun o.fl. 3,9.$
Verðjöfnunargjald
Vextir
Afskriftir
Gjöld alls
Hreinn hagnaður fyrir beina skatta-
Milljónir
norskra króna
170
58
18
163
5JÖÐHAGSST0FNUN 19/2/19/1
Tafla 3.
Nokkrar þjóöhagsstæröir m.v. verölae ársins 1976
og full afköst kísiljárnversins.
M.ísl.kr. Til sananburöar áætlun í nóv. 1974
Öt flutningstekiur 1. F.o. .-veröm. kísiljáms 50.000 tonn x 2.800 N.kr. 5.050
2. Vönjútflutningur alls 1976 73.500
3. Hlutfall kísiljáms af vöruútflutningi alls (3. = 1./2.) 6,9% 6,7%
Vinnsluviröi
4. Vinnsluviröi kísiljámversins 2.400
5. Vergar þjóöartekjur, tekjuviröi 188.500
6. Hlutfall vinnsluviröis af vergum þjóÖartekjum 1,3% 1,1%
VinnsluvirÖi og raforkuverÖ
7. VinnsluvirÖi aö viöbasttu raforkuveröi 3.050
8. Hlutfall vinnsluviröis og raforkuverÖs af vergum þjóöartekjum 1,6% 1,3%
9. 7. sem* % af 1. 60,4% 66,0%
10. 4. sem % af 1. 47,5% 54,0%
U.C.C.. Mest áhætta virðist bund-
in forsendum um þróun markaös-
verðs, þótt hún sé almennt talin
verða svipuð þvi, sem þessar á-
ætlanir gera ráð fyrir.
Rekstrarskilyrði fyrirtækisins
ráöast auövitaö að verulegu leyti
af orkuverðinu, en um það hefur
ekki veriö fjallaö hér, enda mun
það atriði tekið til sérstakrar at-
hugunaraf öðrum. 1 athugasemd-
um Þjóðhagsstofnunar um fyrri
áætlanirfrá 8. marz 1975 er I loka-
oröum vikið nokkuð að samning-
um um orkuverð. Niðurst. þeirra
athugasemda sýnist enn i fullu
gildi, en hún var á þá leiö, að hin
eiginlega áhætta Islendinga er
fyrst og fremst fólgin i þvf, hvort
kisiljárnframleiðslan stenzt til
frambúðar samjöfnuö viö annan
orkufrekan iðnað eða aðra orku-
notkun á næstu árum og áratug-
um.
Tafla 4.
H.it á arösemi kísiliáiMivers ins á Gruridart.jniM
ifi.v. 17 1/2 ái*s r-iíl si i'.irt/iiui o>» 1 !•• yt i tvg.ii 1 oiT.«*n lur
Hufn.ir’- og liaiivxr- ogJ vegugoró ekki vejyjgerö Iiuötalin f nrötulin f s toi nliostraöar- s toí nkos tnai\.i r - áutlixn ártlun
Aitl'oii Jinulendifélacsins óbrevtt 1. Aíkastcivextir án hrukviröis 12,4% 12,2%
/. Aíkastavextir aö meötöldu hx'akviröi2' 12,7% 12,5%
i. Núviröi fjárfestingar án hrakvirÖis m.v. 9% vexti 3) (in.n.kr.) 130,4 126,0
DiJ.Ú um breyttar fórsc-udor
liHiá A; Arlecar rekstrartekiur færöar til fasts verölags 1978
4. Afkastavextir án hrakviröis 9,9% 9,7%
5. Afkastavextir aö meötöldu hrukviröi 10,2% 9,9%
i. Núviröi f járfestingar ári hrukviröis m.v. 9% vexti (m.n.kr.) 24,8 19,3 ;
Lurú B; Markaösverölae 1976 2.388 n.kr.'^ pr.tn. 5g kostnaöarverölag þá
7. Afkastavextir án hrakviröis 0 0 6
á. Afkastavextir aö meötöldu hrokviröi 0 0 I
9. Núviröi fjárfestingar án hrukviröis m.v. enga vexti (m.n.kr.) -156,5 154,1 1
10. Núviröi fjárfestingar án hrakviröis m.v. 9% vexti (m.n.kr.) -270,9 276,5
Drr.ú C; MarkaösverÖlap 1976 aÖ viöbættri 7% híkkun x tvö ár, 2,734 n.kr. pr.tn. og kostmöarverölag 1978
li. Afkastavextir án hrvakvirÖis 0 0 1
12. Afkastavextir aö meötöldu hrakviröi 0,7% 0,8% I
13. Núviröi fjárfestingar án hrakviröis m.v. enga vexti (m.n.kr.) -11,4 -9,0
14. Núviröi fjárfestingar án hrakviröis m.v. 9% vexti (m.n.kr.) -211,0 216,6
Skýringar:
1) Hafnar- og vegagerö er áetluö 50(J m.fsl.kr. og er þá byggt á nýjum upplýsiripum frá Vita- og hafnaifcálaskrifstoí unni. 2) Hnakviröi, þ.e. ver'öna-ti f járfestirigarinnar aÖ loknu því r'ekstrurtfmibili, sein arÖsemisreikningamir ná til. Her er þuö ártlaö 10% af stofnkostnaöi. 3) Meö núviröi f járfestingar m.v. 9% vexti er átt viö þá f járlwiö, san fjárlestirigin gelur af ser umfram endurtieimtu stofnkostnaöar meö 9% vöxtum. O Verö þetta ^er skilaverö til norskra framleiöericfi á árinu 1976 en þaö ár var verörö i lafparki og haföi falliö wn i,lP 20% írá íymi ári, og er almennt reiknaö 1 meö hækkun a nastunra og a n-æstu 'irurn, sbr. ártl.anir JániblnndiíálaÞsins.
; .jrt!iii/v;í;sToriiuii
A,itliA n-Kr.t raryf i rli t kír. i 1-j.-irnvr-rs ins fyrir eitt ár,
iri'Vió vii*. lull .ií K.'ísl op vcrfel.ip, árbins 1*176.
Milljónir
norskrd krónd
2 . H 8 H n . K r.
Kv.il’2 12
r.o! s 22
f.-.l 7
J ái'ii 4
f 11 : k-iut 5
Annaö * 1
í t orl a
íl: narf» jöld or anriar br-eyt; :.-p,ur
:i .r..leióslukostnaftur
■ istur framleiftslukostnaóur
5.tjornun, skrifstofu-
kostnaöur og viÖhald
TjJnibóknun o.fl. 3,9t
Vf-rö jöf nunarr.iald
Afskriftir^*
Ojaid alls
Ureinn hap.naöur fyrir boina r.katta
KynnRar:
Tekjuverö, 2.388 n.kr. pr.tonn, sem her er tekiö sem dasmi,
er^skilaverö^til norskra kísiljárnframleiöenda á árinu 1976.
I a<et lunun. ^Jarnblendifclagsins nú er tekiö til viömiöunar sem
grunnverö a arinu 1976 2.800 n.kr. pr.tonn. Se' þaö Pert hækka
sölutek]ur og hapnaöur um 20 m.n.kr. frá því sem sýnt er he'r
aö ofan. Hreint tap mundi þá lækka úr 22 m.n.kr. í 2 m.n.kr.
Her eru teknir inn árlegir meöalvextir op. afskriftir alls
rekstrartimabilsins og er bá pert ráö fyrir 10% lækkun stofn-
Kostnaöar,^þar oö her er ekki gert ráö fyrir veröhækkunum á
bygp.mp.artimanum.