Tíminn - 14.05.1977, Blaðsíða 28

28
Laugardagur 14. maf 1977
Anton Mohr:
Árni og Berit
fleygði sér grátandi um
hálsinn á Árna, og rig- .
hélt sér þar, þangað til
varðmaðurinn sleit þau i
sundur, og gæzlukonan ?
dró Berit með sér út úr
herberginu.
barnatíminn
5.
Ævintýroför um
dynk. Þau voru i fang-
elsi.
Til hægri voru dyr inn
i skrifstofu. Þar var
þeim visað inn og hafinn
yfirheyrsla. Voru þau
fyrst spurð venjulegra
spurninga um nafn og
þjóðerni. Siðan var
hæðin mæld, athugaður
háralitur og litur augna,
likamsbygging og ein-
kenni, og allt nákvæm-
lega niðurritað. Þvi næst
var klæðnaði þeirra lýst,
— efni, lit og sniðum, en
loks kom sjálf ákæran.
Þau voru ákærð fyrir
þátttöku i morði borgar-
stjórans i Tomsk.
Að lokum voru hand-
járnin losuð af þeim.
Þeim fannst i fyrstu sem
þau hefðu endurheimt
frelsi sitt, en eftir litla
stund fannst Berit, að
hún hefði heldur viljað
vera hlekkjuð áfram við
bróður sinn, — þvi að nú
ávarpaði varðmaðurinn
hana á frönsku og sagði:
,,Þér, ungfrú Stuart,
skuluð nú fylgja þessari
stúlku þarna yfir i
kvennadeild fangelsis-
ins, en bróðir yðar verð-
ur hér eftir”.
Þá brást Berit kjark-
urinn og hún hrópaði há-
grátandi: ,,Eigum við
ekki að fá að vera sam-
0
Asíu!
an? Þér megið ekki láta
mig vera aleina i þessu
hræðilega landi, þar
sem ég þekki engan. Ég
skil heldur ekki eitt ein-
asta orð i málinu. Elsku,
góði varðmaður slitið
okkur ekki i sundur! Ég
get ekki verið án bróður
smins, og hann getur
ekki verið án min held-
ur”, bætti hún við alveg
örvilnuð og leit til Árna i
gegnum tárin.
Varðmaðurinn varð
hrærður, er hann sá ör-
væntingu þessarar fall-
egu, útlendu stúlku, en
vegna starfs sins reyndi
hann að sýnast harður
og ósveigjanlvgur.
„Nei , stúlkan min.
Það get ég ekki. Þetta
er fangelsi og ég verð að
fylgja reglunum. Þér er-
uð stúlka, — hann er
maður, og hvort ykkar
skal vera i sinni deild.
Þið megið heldur ekki
gleyma þvi, að þið eruð
bæði undir ákæru um al-
varlegan glæp, — þátt-
töku i morði á einum
okkar bezta stjórnmála-
manni á þessum slóðum.
Ég hef engar ástæður til
að vikja neitt frá reglun-
um, hvað ykkur snert-
ir”.
Þá sá Berit, að bar-
átta var vonlaus. Hún
Árni þjáðist ekki
minna. Hann stóð þarna
náfölur og barðist við
grátinn. Nú fannst hon-
umsem fokið væri i flest
skjól. Varðmaðurinn
kom til hans og gerði
honum skiljanlegt með
bendingum, að hann ætti
að fylgja sér eftir. Þeir
gengu út og yfir hellu-
lagt svæði, upp steyptar,
háar tröppur og inn i
aðra stofu. Þar voru all-
ir hlutir teknir af Árna
nema úrið, sem hann
var með i vasa sinum.
Ekki var hann þó klædd-
ur úr hverri spjör. Hann
fékk þvi að halda fjár-
sjóðnum dýrmæta sem
falinn var i leðurbelti,
sem spennt var á hann
innan klæða. Úr far-
angri hans var honum
afhentur tannbursti,
sápa og handklæði.
Einnig náttföt og ytri
fatnaður, en engin skjöl
eða vegabréf. Þegar
hann hafði tekið við
þessu, var haldið áfram
með hann upp stiga og
inn i breiðan gang. Til
beggja handa voru
margar dyr. Einar
dyrnar voru opnar og
þar var Árna visað inn.
Vörðurinn aflokaði dyr-
unum að utan. Árni var
fangi.
Þetta fangahúsi Irk-
utsk, sem systkinin voru
sett i, var á þeim timum
vandaðasta fangahús i
Irkutsk, og talið bezt af
fangahúsum Rússlands.
Það var alveg nýtt hús.
Byggt árið 1912. Sendi-
nefndir frá ýmsum hér-
uðum hins viðlenda rikis
voru stöðugt i heimsókn
til að skoða þessa fyrir-
mynd. En þótt húsið
væri nýtt, var það engin
uppbót fyrir Árna. Hann
var fangi. Það fann
hann glöggt, er hurðin
skall i lás. Innan á hurð-
inni var hvorki hand-
fang eða skráargat.
Hurðin var slétt, klædd
stálþynnu og féll þétt að
stöfum. Ofan til i hurð-
inni var ofurlitið kringl-
ótt „auga” en þannig út-
búið að hægt var að sjá
inn um það um allan
klefann, en fanginn gat
ekkert séð út.
Þennan fyrsta dag i
fangaklefanum leið
Árna hræðilega illa.
Hvað ætli yrði um þau?
Alveg örvilnaður æddi
hann fram og aftur um
klefann. Aftur og fram,
— fram og aftur, — án-
hvildar. Stundum settist
hann augnablik niður
eða fleygði sér á bekk-
inn. Aumingja Berit!
Liklega liður henni ekki
betur. Allt væri liklega
eins hjá henni, — naktir
veggir, járngrindur fyr-
ir gluggum og harðlæst
hurð. Þetta var hræði-
legt.
Árna fannst hann vera
Dúfa
eins og villidýr i búri.
Sérstaklega fann hann
til þess i útivistartiman-
um sem var aðeins
stundarfjórðungur. Þá
var honum hleypt út i
eins konar bás, sem var
fimmtán skref hans á
lengd, en meðfram eða á
milli básanna var ókleif
plankagirðing. Þvert yf-
ir básana og á milli
þeirra voru eins konar
brýr og þar gengu
fangaverðir fram og aft-
ur með hlaðnar marg-
hleypur. En það, sem
sérstaklega minnti Árna
á villidýrabúr, var það
að útveggurinn á þess-
um bás eða þaklausa
klefa, var gerður af
þéttum jámrimlum og
út milli þeirra sá Árni
snæþaktar skógivaxnar
hæðir eða ásadrög i fjar-
lægð.
Og það sá Árni strax
að iðjuleysið og þessi til-
breytingalsua hreyfing
var honum stórhættuleg.
Hann varð að hafa eitt-
hvað fyrir stafni, annars
gat hann orðið vitstola.
Þessar rússnesku
bækur, sem lágu á borði
i klefanum, gat hann
ekki lesið. Hann skildi
naumast nokkurt orð i
rússnesku. Að því leyti
var hann verr settur en
rússneskir fangar. Einn
daginn herti hann upp
hugann. Vörðurinn sem
þá færði honum matinn,
var aðeins vingjarnlegri
á svipinn en félagar
hans. Árni stóð með bók
i hendinni benti á les-
málið og hristi höfuðið.
„Skil ekki” átti það að
merkja. Vörðurinn
skildi, hvað Árni átti við,
og aumkvaðist yfir
hann. Um kvöldið færði
hann Árna nokkrar
enskar og þýzkar bækur
sem verðirnir fundu i
bókasafni fangelsisins.
Þær voru eftir gömul
þekkt skáld, svo sem:
Dickens, Shakespeare,
Goethe og Lessing.
Þetta var vitanlega
mikil úrbót, enda þótt
þessir gáfuðu, gömlu
skáldspekingar væru
Árna ærið torskildir á
þessum aldri og undir
þessum kringumstæð-
um.
En svo var það eina
nóttina, er Árni bylti sér
friðlaus á hörðum
bekknum og gat ekki
sofnað. að hann fékk
nýja hugmynd. Hann