Fréttablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 20

15. apríl 2006 LAUGARDAGUR20
Geir H. Haarde hefur nú setið á valdastóli í Sjálfstæðisflokkn-um í rétta sex mánuði eða frá
því að Davíð Oddsson lét af formanns-
embætti og Geir tók við því á lands-
fundi flokksins um miðjan október
síðastliðinn. Svo sem títt er í tveggja
flokka ríkisstjórnum fer sá flokks-
formaður, sem ekki gegnir embætti
forsætisráðherra, með embætti utan-
ríkisráðherra. Við því embætti tók
Geir á ríkisráðsfundi 27. september
síðastliðinn af forvera sínum, Davíð
Oddssyni.
Atburðarásin hefur verið býsna
hröð hjá utanríkisráðherranum síðan
þá og ber vitanlega staðan í varnar-
málum þjóðarinnar hæst eftir all
óvænta yfirlýsingu bandarískra
stjórnvalda um að varnarliðið á
Keflavíkurflugvelli verði farið af
landi brott eigi síðar en í september
næstkomandi.
Þetta er sannast sagna mjög
óvenjuleg staða hjá einni þjóð og ekki
þá síður hjá manni sem skömmu fyrir
svo mikilsverða viðburði varð for-
maður stærsta stjórnmálaflokks
landsmanna og tók sín fyrstu spor í
embætti utanríkisráðherra.
Sækist ekki eftir sviðsljósi
Geir hefur þótt fara hljóðlega um
torg þjóðfélagsumræðunnar fyrstu
mánuði sína sem formaður Sjálfstæð-
isflokksins. Kannski ekki ástæða til
annars þegar flokkurinn mælist með
afar stöðugt og mikið fylgi, ekki
aðeins á landsvísu heldur einnig í
höfuðborginni og víðar aðeins sex
vikum fyrir sveitarstjórnarkosning-
ar. Hann hefur verið störfum hlaðinn
en ver nú páskahátíðinni í faðmi fjöl-
skyldunnar. „Við fáum yngsta barna-
barnið til okkar, sem er 13 mánaða,
og ætlar að gista hjá okkur yfir nótt í
fyrsta skipti. Það er mikið tilhlökkun-
arefni okkar,“ segir Geir, líklega feg-
inn hvíld, enda búinn að vera á þönum
utanlands sem innan undanfarna
mánuði. „Ég hef haldið upp undir 30
fundi um allt land og hitt að máli
nálægt eitt þúsund sjálfstæðismenn
úr kjarna flokksins á undanförnum
tveimur mánuðum. Þessi fundasyrpa
gekk afar vel miðað við árstíma.
Aðeins voru afboðaðir tveir fundir.
Ég leit svo á þegar ég var kjörinn for-
maður flokksins að ég yrði að treysta
sambandið við trúnaðarmenn hans
og ákvað að fara þessa ferð. Þetta
voru innanflokksfundir og ég mun
vitanlega fara á ýmsa aðra fundi á
næstunni í tengslum við sveitar-
stjórnarkosningarnar. Við héldum
flokksráðsfund á Akureyri um dag-
inn sem var fyrsti fundur sinnar teg-
undar sem haldinn er utan Reykja-
víkur. Flokksráðið er næstæðsta
stofnun flokksins og kemur saman
milli landsfunda. Við höfum byr í
seglin. Það er ágæt sveifla með
flokknum um þessar mundir. Ég er
ekkert í felum eins og sumir halda
fram. Ég vinn þetta eins og mér
finnst best og mér líður vel með. Ég
sækist ekkert sérstaklega eftir sviðs-
ljósi.“
Hvað skyldi Geir segja um full-
yrðingar Ingibjargar Sólrúnar Gísla-
dóttur, formanns Samfylkingarinnar,
um að liðin sé sú tíð að Sjálfstæðis-
flokkurinn geti vænst þess að fá einn
meirihlutafylgi í höfuðborginni.
Landslagið í borgarstjórnmálunum
sé allt breytt.
„Þessu er ég algerlega ósammála
enda benda kannanir til þess að að
við höfum mjög góða möguleika á því
að ná meirihluta. Hins vegar er ekk-
ert gefið fyrirfram og það þarf að
hafa fyrir sigri. Það er ekki aðeins
möguleiki heldur einnig mjög nauð-
synlegt að ná slíkri niðurstöðu.“
Enginn aflögufær í Evrópu
Geir hefur verið gagnrýndur ótæpi-
lega fyrir það sem stórnarandstæð-
ingar kalla undirlægjuhátt við Banda-
ríkjamenn í varnarviðræðunum. Er
Geir taglhnýtingur þeirra og þar með
andstæðingur sjónarmiða forsætis-
ráðherra sem í senn hefur talið koma
til greina að segja upp varnarsamn-
ingnum við Bandaríkjamenn frá 1951
og snúa sér að lausnum sem kunna að
finnast í samvinnu við Evrópuþjóðir?
Geir hefur einnig verið gagnrýndur
harkalega af stjórnarandstæðingum
fyrir að upplýsa ekki utanríkismála-
nefnd með lögboðnum hætti um gang
viðræðnanna við Bandaríkjamenn
sem tekið hafa sér fyrir hendur að
semja nýja varnaráætlun fyrir þjóð-
ina.
„Ég mætti á fund utanríkismála-
nefndar morguninn sem ég kom frá
Bandaríkjunum eftir að hafa verið á
fundum með starfsbræðrum mínum
í bandaríska utanríkisráðuneytinu.
Ég gerði nefndinni grein fyrir stöðu
mála og sagðist mundu upplýsa hana
um stöðu mála þegar eitthvað gerð-
ist. Að gera veður út af því að ég hafi
ekki mætt á fund nefndarinnar eftir
einn samningafund hér á landi er
markleysa og málflutningur fólks
sem veit ekkert hvernig það á að snúa
sér í málinu. Um samstarf okkar við
Evrópu er það að segja að þar er ekk-
ert ríki sem er aflögufært eða hefur
möguleika á að taka að sér það hlut-
verk sem Bandaríkjamenn hafa haft
hér. Þetta hef ég sannreynt sjálfur.
Þau lönd sem mest fer fyrir eru með
fangið fullt. Þjóðverjar til dæmis eru
umsvifamiklir í friðargæslu víða um
heim og velta því fyrir sér hvort þeir
eigi að senda 500 manns til Kongó svo
dæmi sé tekið. Að ná samningum við
einstök Evrópuríki eða Evrópusam-
bandið er ekki inni í myndinni. Ég fór
vel yfir þetta í ræðu minni á Alþingi
um daginn.
Svo er spurt hvort Atlantshafs-
bandalagið, NATO, geti tekið að sér
að verja landið. Það er spurning sem
við munum ræða innan bandalagsins
þegar þar að kemur. Fyrst verður að
fá botn í viðræðurnar við Bandaríkja-
menn. Ég segi fyrir mig, að þrátt
fyrir það sem gerst hefur núna, er
það eftir sem áður raunhæfast og
farsælasta niðurstaðan takist okkur
að ná samkomulagi við Bandaríkja-
menn. Þeir hafa algera yfirburði yfir
aðra í þessum málum. Tíminn verður
að leiða í ljós hvort viðunandi niður-
staða fæst, en ég vona að samkomu-
lag takist. Ég sagði einnig í þinginu
að ef ekki næðist viðunandi niður-
staða kæmi til greina að gera breyt-
ingar á varnarsamningum eða segja
honum upp. Ég tel að það sé til marks
um vilja Bandaríkjamanna að koma
með lausn sem við getum sætt okkur
við að þeir skyldu vera með svo fjöl-
menna sendinefnd hér um daginn. Í
henni voru sérfræðingar sem eru nú
að vinna að varnaráætlun sem er
tæknileg og hernaðarleg vinna. Þótt
við vitum hvað við viljum í sambandi
við varnarviðbúnað höfum við ekki
slíka sérfræðilega þekkingu á hern-
aði.“
Áætlunin verður metin
„Það er alger fjarstæða að utanríkis-
málanefnd viti minna um málið en
ritstjóri Morgunblaðsins, eins og
stjórnarandstaðan gaf til kynna í
byrjun vikunnar. Sá leiðari sem vísað
var til snerist um að skamma Sam-
fylkinguna en ekki um að blaðið vissi
meira en aðrir um þetta mál. Sam-
fylkingin ber þess merki í þessu máli
eins og mörgum öðrum hversu sund-
urleit hún er. Formaður Samfylking-
arinnar notar hvert tækifæri til þess
að skamma mig og forsætisráðherra
til þess að fela veikleikana í eigin
flokki. Margir Samfylkingarmenn
eru gamlir herstöðvarandstæðingar,
þar á meðal formaður flokksins.
Þetta er fólk sem mótmælti Atlants-
hafsbandalaginu og veru okkar í því.
Nú gera þau sér upp mikinn þótta
yfir þeirri stöðu sem upp er komin.
Mér finnst þetta ekki trúverðugt og
geri ekki mikið með þetta.
Kröfur okkar eru alveg skýrar í
viðræðunum við Bandaríkjamenn.
Við viljum varnir sem geta talist
sambærilegar við þær sem hér hafa
verið. Það er tæknilegt mál að útfæra.
Síðan verðum við að vega og meta
niðurstöðuna. Ég hef trú á því að þeir
vilji standa við þennan samning, en
túlkunin er misjöfn á því hvernig það
verði best gert. Varnaráætlunin, sem
Bandaríkjamenn vinna nú að, bygg-
ist að mestu á útfærslum á því hvern-
ig þeir geti hugsað sér að efna samn-
inginn. Við munum bara skoða það
þegar þar að kemur hvort við teljum
það fullnægjandi. En á meðan eru
allir útúrsnúningar og tal út í loftið,
sérstaklega af hálfu Samfylkingar-
innar, einskis virði. Hún getur ekki
gert upp við sig hvoru megin hún er í
þessu máli. Línur vinstri grænna eru
miklu hreinni; þeir eru bara á móti
þessu öllu saman.“
Á leið til Svalbarða
„Það er ljóst að við verðum að vinna
þetta mál áfram og hafa samráð við
utanríkismálanefndina og auðvitað
er æskilegast að um þetta mál náist
sem breiðust samstaða. Málflutning-
ur Samfylkingarinnar boðar nú ekki
gott í þeim efnum satt best að segja.
Ég er sjálfur fyrrverandi formaður
utanríkismálanefndar og lagði þá
áherslu á að samráð væri gott við
nefndina. Þannig á það að vera og ég
geri mér alveg grein fyrir því. Mér
finnst hart að sitja undir ásökunum
sem ekki er minnsti fótur fyrir.“
Spyrja má hvort Íslendingar hafi
bent Bandaríkjamönnum á að þeir
hafi fyrir löngu brugðist við breytt-
um aðstæðum í norðurhöfum við lok
Kalda stríðsins, til dæmis með því að
fækka herþotum í Keflavík úr átján í
fjórar.
„Þeir hafa fækkað í starfseminni
og dregið úr búnaði. Við vildum hafa
þann lágmarksbúnað sem eftir var
og í því skyni buðumst við til þess að
taka að okkur björgunarhlutverkið
og rekstur flugvallarins. Við gerð-
um okkur vonir um að þetta leysti
málið. En það er verið að fækka
víðar á vegum Bandaríkjahers, til
dæmis í Þýskalandi. Okkar röksemd
er hin sama og í löndum Evrópu sem
hafa loftvarnir. Tilkynning Banda-
ríkjamanna 15. mars gekk út á að
þoturnar færu. Við erum í vanda-
samri stöðu og ber að sýna fulla gát
þótt okkur stafi ekki nein hætta af
innrás frá öðrum þjóðríkjum. Það
var fróðlegt að ræða þessi mál við
Lavrov, rússneska starfsbróður
minn á dögunum. Ég skildi hann svo
að honum þætti óheppilegt að hér
myndaðist tómarúm. Ég hef líka
rætt þetta við utanríkis- og varnar-
málaráðherra Noregs og fleiri nor-
ræna ráðherra. Það er sjálfsagt að
efla sambandið við Norðmenn sem
mest. Þeir eru að bæta stöðu sína í
norðurhöfum. Það er ekkert í kort-
unum sem gæti komið til greina
strax varðandi samstarf við Norð-
menn en björgunarsamstarf eins og
við Dani væri álitlegur kostur.
Fundur norrænu utanríkisráðherr-
ana verður á Svalbarða í næstu viku
þar sem farið verður yfir þessi
mál.“
Óstöðugur stöðugleiki
„Það hafa allir áhyggjur af því að hér
fari launa- og verðlagsmál úr bönd-
um,“segir Geir og telur raunar alltaf
ástæða til að vera á varðbergi í þeim
efnum.
„Í grunninn er efnahagsstaða
þjóðarbúsins sterk. Hér er gríðar-
lega öflugt lífeyriskerfi. Staða ríkis-
sjóðs er mjög sterk og skuldir hans
litlar. Hér er mikill sveigjanleiki
bæði á vinnumarkaði og á öðrum
sviðum sem þýðir það að efnahagslíf-
ið er fljótt að bregðast við breyttum
aðstæðum ólíkt því sem er upp á ten-
ingnum víða annars staðar. Ákveðin
gengisaðlögun hefur átt sér stað og
óhjákvæmilega orðið nokkrar verð-
hækkanir því samfara. Gengislækk-
unin hefur hins vegar mjög jákvæð
áhrif á útflutninginn, ferðaþjónust-
una og fleiri greinar. Það hefur tekist
bærilega að skapa stöðugleika og ég
tel að okkur eigi að takast að komast
nokkuð hratt í gegnum þetta ástand
sem nú er ef allir leggjast á eitt. Það
er mikilvægt að innflutningsfyrir-
tæki og aðrir láti ekki það um sig
spyrjast að þeir gangi á lagið nú
þegar gengi krónunnar lækkar en
hafi ekki brugðist jafn hratt við þegar
gengið hækkaði. Þetta er ásökun sem
liggur í loftinu og mikilvægt að menn
hristi hana af sér.“
En hvað um gríðarlegar skuldir,
ekki síst fjölskyldna í landinu, en
mjög gæti reynt á greiðsluþol þeirra
á næstunni með vaxandi verðbólgu
og rýrnandi kaupmætti. Þessu fylgir
órói á vinnumarkaði sem gætir raun-
ar nú þegar.
„Það er alveg ljóst að það hefur
verið mikið framboð á lánsfé og
margir farið óvarlega og tekið meiri
áhættu en þeir hefðu átt að gera. En
það er nauðsynlegt að brýna það fyrir
fólki að fara varlega í þessum efnum
og gæta þess að þótt freistandi sé að
taka lán í núinu að reisa sér ekki
hurðarás um öxl. Þetta eru almenn
sannindi á öllum tímum en eiga sér-
staklega við núna. Ungu mennirnir í
bankaheiminum eru djarfir en þeir
þurfa að gera greinarmun á dirfsku
og glannaskap.
Um vinnumarkaðinn má segja að
það er komin upp erfið staða á hjúkr-
unarheimilum sem eru sjálfseignar-
stofnanir og hafa sjálfar samnings-
réttinn við sína starfsmenn á
grundvelli samninga við ríkið. Ég tel
mjög brýnt að botn fáist í þetta mál.
Það er einnig mikilvægt að leysa
málið þannig að það myndist ekki
skriða um allt þjóðfélagið sem engin
innistæða er fyrir og breytast mundi
í verðhækkanir fyrr en nokkur veit
af og grafa undan tilganginum sem
lagt var upp með. Ég bendi á að
ábyrgð Reykjavíkurborgar er mjög
mikil í þessu efni. Sá veldur miklu
sem upphafinu veldur.“
Dapurlegt athæfi
Vegið er að stöðugleikanum á fjár-
málamarkaði með spákaupmennsku
voldugra fjárfesta. Böndin hafa bor-
ist að Norska olíusjóðnum sem starf-
ar innan vébanda Norska seðlabank-
ans. Upplýst hefur verið að hann hafi
tekið sér stöðu gagnvart íslenskum
verðbréfum og veðjað á skyndilega
lækkun eða leiðréttingu þeirra og í
raun grafið undan stöðugleika
íslenska fjármálamarkaðarins þegar
upp er staðið. Telur Geir að frændur
vorir − og frændur hans − hafi unnið
gegn íslensku efnahagslífi?
„Ef þetta er rétt þá er það afar
dapurlegt og óheppilegt. Ég geri ráð
fyrir því að ef fótur er fyrir þessu sé
þetta á ábyrgð verðbréfamiðlara á
vegum Norska olíusjóðsins og þar af
leiðandi ekki pólitískt mál. En þessi
sjóður starfar á ábyrgð norska seðla-
bankans sem er í samvinnu við Seðla-
banka Íslands. Mér finnst þetta óeðli-
legt og ég vænti þess að norski
sjóðurinn blandi sér ekki í okkar mál
með þessum hætti. Ég hef alltaf skil-
ið það þannig að þetta sé langtíma-
fjárfestingasjóður sem ekki sé endi-
lega á höttunum eftir skammtíma
ávinningi. Ég tel eðlilegast að for-
svarsmenn seðlabankanna tveggja
ræðist við um þetta mál.“
Tímabundin lægð
Ríkisstjórnin hefur verið sökuð um
að kynda undir þenslu og nú sé að
koma að skuldadögum. Geir segir að
margt hafi verið fyrirsjáanlegt um
framvinduna í efnahagsmálunum.
„Það er ljóst að hagvöxtur mun
minnka á næsta ári vegna þess að þá
er að ljúka stórum framkvæmdum.
Það kemur einskonar millibils-
ástand nema annað verði ákvarðað
til dæmis varðandi nýjar stórfram-
kvæmdir. Við vinnum þó samkvæmt
óbreyttri samgönguáætlun og öðru
sem legið hefur fyrir lengi. Við-
skiptajöfnuðurinn mun batna mjög
mikið og það sáu menn fyrir. Og
jafnframt mun afkoma ríkissjóðs
versna miðað við stöðuna á þessu
ári. Það var einnig fyrirsjáanlegt.
En svo er okkur einnig legið á hálsi
fyrir skort á framkvæmdum. Þetta
er jafnvægislist af hálfu ríkisstjórn-
arinnar á hverjum tíma eins og ég
kynntist vel í fjármálaráðuneytinu.
Það eru vitanlega teikn á lofti um að
teknar verði ákvarðanir um nýja
stóriðju. Ég teldi það mjög heppi-
legt, sérstaklega ef það eru verkefni
sem rúmast á allan hátt vel innan
markmiða okkar. Sé litið til þessa
má ætla að okkur muni takast að
halda uppi bærilegum hagvexti þótt
tímabundin lægð sé framundan,“
segir Geir H. Haarde að endingu.
GEIR H. HAARDE FORMAÐUR SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS „Ungu mennirnir í bankaheiminum
eru djarfir en þeir þurfa að gera greinarmun á dirfsku og glannaskap.“
Gera verður greinarmun
á dirfsku og glannaskap
„Varnaráætlunin, sem Bandaríkjamenn vinna nú að,
byggist að mestu á útfærslum á því hvernig þeir geti
hugsað sér að efna samninginn. Við munum bara skoða
það þegar þar að kemur hvort við teljum það fullnægj-
andi. En á meðan eru allir útúrsnúningar og tal út í loft-
ið, sérstaklega af hálfu Samfylkingarinnar, einskis virði.“
Geir H. Haarde utanríkisráðherra kveðst bíða átekta eftir áætlun sem hern-
aðarsérfræðingar Bandaríkjamanna eru að vinna um varnir Íslands. Hann
er á leið til fundar við norræna starfsbræður sína á Svalbarða í næstu viku
þar sem staðan í varnarmálum íslensku þjóðarinnar verður rædd. Jóhann
Hauksson ræddi við Geir um varnarmálin og óróann í íslensku efnahagslífi.