Fréttablaðið - 15.04.2006, Síða 26

15. apríl 2006 LAUGARDAGUR26
Hagfræðingar
greiningardeildar
Danske Bank
rökræddu íslenskt
hagkerfi við íslenska
kollega sína. Hafliði
Helgason fylgdist
með fundinum sem
var fjölsóttur, enda
fá mál sem brenna
meira á Íslendingum
þessa dagana en
efnahagsmál.
Hagfræðingarnir Carsten Valgreen og Lars Christen-sen hjá Danske Bank við-
urkenna að þeir séu ekki sérfræð-
ingar um íslenskt efnahagslíf.
Svört skýrsla þeirra um íslenskt
efnahagslíf er umdeild, svo ekki sé
meira sagt. „Við fengum mjög
sterk viðbrögð,“ segir Carsten og
vísar því á bug að annarlegar hvat-
ir hafi legið að baki skýrslunni.
„Við vorum að svara spurningum
viðskiptavina bankans um íslenskt
efnahagslíf með skýrslunni og við
teljum hættu á fjármálakreppu.“
Dönsku hagfræðingarnir voru
gestir á hádegisverðarfundi Félags
viðskipta- og hagfræðinga síðasta
virka dag fyrir páska. Gríðarlega
góð mæting var á fundinn, en í
salnum voru fáir sem deila sýn
Dananna á íslenskt efnahagslíf.
Erfitt er að spá fyrir um fjár-
málakreppur og stofnunum með
færustu hagfræðinga innanborðs
vopnuðum háþróuðum spálíkönum
hefur gengið illa að sjá slíkar
kreppur fyrir. Það er þó vitað um
ýmsa áhættuþætti slíkrar kreppu.
Meðal þeirra er fallandi trúverðug-
leiki. Danirnir vísuðu þó frá sér
allri ábyrgð á því að þeir gætu
framkallað fjármálakreppu með
skýrslunni.
Ólík sýn á atvinnuleysi
Tölurnar sem hagfræðingarnir
túlka eru þær sömu. Enginn deilir
um að þensluástand er í samfélag-
inu og að hagkerfið muni þurfa að
hægja á sér áður en jafnvægi er
náð. Atvinnuleysi er um eitt pró-
sent hér á landi sem er talsvert frá
því sem telst vera jafnvægi. Það
hefur stundum verið orðað sem svo
að slíkt atvinnuleysi þýði að fleiri
vinni en vilja. Edda Rós Karlsdótt-
ir, forstöðumaður greiningardeild-
ar Landsbankans, var meðal frum-
mælenda. Hún benti á að í því sem
kalla mátti kreppu hér á landi í
upphafi tíunda áratugarins hefði
atvinnuleysi farið í um fimm pró-
sent. Borið saman við ástand í Evr-
ópusambandinu mætti segja að
fimm prósenta atvinnuleysi væri
rífandi gangur.
Ísland er lítið, opið hagkerfi
með fljótandi mynt. Dönsku hag-
fræðingarnir hafa verið gagnrýnd-
ir fyrir að horfa í raun framhjá
fljótandi mynt sem er eitt þeirra
lykilatriða þegar efnahagsástandið
hér er borið saman við ástandið í
Tyrklandi og Tælandi í aðdraganda
fjármálakreppu. Lars taldi aðrar
vísbendingar um óstöðugleika í
hagkerfinu skipta miklu og ástand-
ið á mörgum öðrum þáttum hag-
kerfisins væri verra en í Tælandi
og Tyrklandi í aðdraganda fjár-
málakreppu. Þar nefndi hann við-
skiptahalla, lítið atvinnuleysi sem
ýtti undir launahækkanir og
erlendar skuldir sem hlutfall af
landsframleiðslu og verðbólgu á
eignamörkuðum. Hann sagði að
fara þyrfti til Sádí-Arabíu til að
finna viðlíka hækkanir á hluta-
bréfamarkaði.
Verðlagning hlutabréfamarkaðar
Þórður Friðjónsson, forstjóri Kaup-
hallar Íslands, taldi kennitölur úr
rekstri fyrirtækja ekki benda til
þess að hlutabréfamarkaður bæri
einkenni verðbólgu. Klassísk verð-
bólga væri þegar margfeldi virðis
fyrirtækja og hagnaðar þeirra
væri orðið mun hærra en raunin
væri hér. Verðlagning á innlendum
markaði stæðist samanburð við
verðlagningu á öðrum mörkuðum.
Hann gagnrýndi einnig Danina
fyrir að einblína á erlendar skuldir
þjóðarninnar, en benti á að á móti
slíkum skuldum væru verulegar
erlendar eignir.
Eitt af því sem Danirnir hafa
bent á er að verðbólga muni hafa
verulega slæm áhrif á skuldir og
afkomu heimilanna. Edda Rós
Karlsdóttir, forstöðumaður grein-
ingardeildar Landsbankans, fór í
gegnum hefðbundna íslenska hags-
veiflu í ítarlegu erindi sínu. Hún
benti á að verðbólga kæmi ekki
fram sem skyndileg greiðslukrafa
á íslensk heimili, þótt skuldirnar
ykjust vissulega við verðbólgu-
skot. Greiðslubyrðin af hækkunum
verðtryggðra lána dreifðist yfir
lánstímann sem væri í mörgum til-
vikum lengri hér en í Danmörku,
eða allt að fjörutíu árum. Ekkert
væri í spilunum sem benti til þess
að almenningur á Íslandi réði ekki
við afborganir af húsnæðislánum
sínum, jafnvel þótt verðbólga yrði
veruleg.
Dönsk heimili skulda meira
Skuldir heimilanna eru háar hér á
landi, en Danir skulda meira en við
sem hlutfall af ráðstöfunartekjum.
Stærri hluti Íslendinga á íbúðar-
húsnæði sitt en Danir. Edda Rós
sagði að skuldsettustu heimili í
Evrópu eins og í Danmörku, Íslandi
og Hollandi ættu það sameiginlegt
að eiga sterka lífeyrissjóði. Það
væri ástæða þess að fjármálastofn-
anir væru tilbúnar að lána heimil-
um svo hátt hlutfall ráðstöfunar-
tekna. Þar við bættist að meðalaldur
Íslendinga væri lægri en í þessum
löndum. Það má því segja að Edda
Rós hafi vísað áhyggjum Danske
Bank af skuldum heimilanna heim
til Dananna sjálfra.
Edda Rós sagði það greinilegt
að menn legðu mismunandi merk-
ingu í hugtakið kreppa. Niður-
sveiflan árið 2002 sem dönsku hag-
fræðingarnir kölluðu kreppu hefði
verið í munni íslenskra stjórnmála-
manna „mjúk lending“.
Betur búin undir lendingu
Hvað íslensk fyrirtæki varðaði þá
væri samsetning tekna helstu
íslensku fyrirtækjanna þannig að
mikill hluti tekna kæmi erlendis
frá. Hún tók undir það að sam-
dráttur væri fram undan, en benti
á að hagkerfið hefði aðlagast slík-
um sveiflum hratt og viðskipta-
halli verið fljótur að hverfa þegar
saman drægi. Hún sagði hagvísa
ekki úr samhengi við það sem
Íslendingar hefðu áður kynnst í
uppsveiflu og niðursveiflu hag-
kerfisins. Hvað fjármálastöðug-
leika varðaði væru íslensku bank-
arnir betur undir niðursveiflu
búnir en þeir voru í síðustu niður-
sveiflu árið 2000.
Ofþensla í hagkerfinu eru ekki
nýjar fréttir fyrir þá sem hafa
fylgst með íslensku efnahagslífi.
Leitun er að þeim sem gerst þekkja
íslenskt efnahagslíf sem myndi
skrifa undir sýn Dananna. Arnór
Sighvatsson, aðalhagfræðingur
Seðlabankans, sagði að varlega
yrði að fara þegar dreginn væri
upp samanburður milli Íslands og
annarra þjóða varðandi mögulega
fjármálakreppu. Hann sagði lang-
an veg frá því að spá samdrætti í
hagkerfi og kreppu. Kreppu væri í
sjálfu sér aldrei hægt að útloka, en
hann taldi slíka stöðu nú afar ólík-
lega. Slík kreppa yrði ólíklega
vegna stöðu hagkerfisins. Hin
ástæða þess að kreppa gæti skollið
á væri staða á alþjóðamörkuðum.
Þar lægi viss hætta í því að spá um
kreppu gæti leitt til kreppu.
Heilsuhraust hagkerfi
Tryggvi Þór Herbertsson, for-
stöðumaður Hagfræðistofnunar,
taldi mestar líkur á mjúkri lend-
ingu hagkerfisins. Hann sagði
kreppu í Asíu meðal annars hafa
stafað af spillingu í stjórnmálum
og fjármálalífi. Hann sagði mestar
líkur á að efnahagslífið muni
hægja á sér, án þess að hagvöxtur
yrðri neikvæður. Hann væri viss
um að spá Dananna um fimm til tíu
prósenta samdrátt landframleiðsl-
unnar myndi ekki rætast. „Sveigj-
anleiki hagkerfisins er svo mikill
og ástand hagkerfisins það gott.“
Edda Rós benti á að veðurspá
gæti ekki búið til veður, en efna-
hagsspá gæti ýtt undir það að spáin
rættist. Carsten Valgreen virtist
ekki hafa áhyggjur af því að skoð-
anir Danske Bank gætu framkall-
að kreppu „Ég vildi alla vega ekki
hafa slíkt á mínum herðum.“ Hann
taldi sjónarmið Danske Bank hollt
innlegg í umræðu um íslensk efna-
hagsmál.
Veisluhöld eru uppáhalds sam-
líkingin um hagkerfið þessa dag-
ana. Danirnir vöruðu við slæmum
timburmönnum. En mild þynnka
var nær Íslendingunum. Kannski
er þetta líka spurning um mismun-
andi upplifun, því eins og fundar-
stjórinn Halla Tómasdóttir benti á
þá endumst við sennilega lengur í
partíum en Danir. ■
Íslendingar og Danir deila
um kreppu hérlendis
PALLBORÐIÐ Íslensku hagfræðingarnir telja að saman muni draga í
hagkerfinu. Hagkerfið sjálft sé í grunninn heilbrigt og allar líkur á að
aðlögunin verði án mikilla áfalla.
MIKILL ÁHUGI Mikill áhugi var á fundi Félags viðskipta- og hagfræðinga um horfur í efna-
hagslífinu. Þar skiptust íslenskir hagfræðingar á skoðunum við svartsýna kollega sína.