Tíminn - 18.09.1977, Qupperneq 4

4
Sunnudagur 18. september 1977

Fór í söölasmíði ásamt
plægingunum
Nú ert þú fæddur og uppalinn
á Háafelli i Hvitársiðu i Borgar-
firði. Var það eitthvað sérstakt,
sem olli þvi, að þú fórst að nema
söðlasmiði?
— Já, ég fæddist i þessari
fallegu sveit, en hvað leiddi til
þess að ég fór að læra söðla-
...gerðið var óbreytt ætlaði ég á öriygsstööum, þar sem Sturla Iá
undir garöi.
A björtum sumardegi ekki
alls fyrir löngu lögðum við
Timamenn leiö okkar austur i
Hveragerði, nánar tiltekið að
Breiðumörk 11, og heimsóttum
húsráðanda þar, Steinbjörn
Jónsson, sem er einn fárra
manna sem enn stunda sööla-
smiði aö einhverju ráði, þessa
fornu iðngrein, sem muna má
sinn fifil fegri. Til samfylgdar
höfðum við fengið Þórö Snæ-
björnsson, fréttaritara okkar á
staönum, sem dyggilega hafði
undirbúið komu okkar þangað.
— Steinbjörn, hve lengi hefur
þú stundaö söðlasmiöi?
— Ég hef nú' stundaö þetta
eitthvað á milli 50 og 60 ár að
meira eða minna leyti, og alfar-
iö siðan ég flutti hingað til
Hveragerðis fyrir 15 árum.
— Veiztu til þess að margir
stundi þessa iðju enn hér á
landi?
— Þeir eru ekki margir. En
þeim fjölgar. A timabili, fyrir
nokkrum árum, þegar jeppar og
traktorar komu til sögunnar og
mjög fáir notuðu hesta, lagðist
þetta nær niður. En það var
mikið um þetta i byrjun aldar-
innar.
Þegar margt fólk var á hverju
heimili og mikill hluti þjóðar-
innar bjó i sveitum, var allt flutt
á hestum. Mér dettur i hug kon-
ungskoman árið 1907. Þá komu
menn viðsvegar af landinu til
Reykjavikur, allir á hestum.
Meistarinn sem ég var hjá,
Samúel ólafsson, sá mikli
heiðursmabur og þekkti borgari,
sem rak verkstæði frá 1880 til
1933, og ég vann hjá i sjö vetur,
hann var að segja mér frá kon-
ungskomunni árið 1907, þegar
hann heföi leigt 80 hnakka og
beizli og annað slikt, svo og
þverbakstöskur, þvi þá fóru
ailir riðandi. Konungi og
fylgdarliði var skellt upp á
hesta, en siöan var riðið austur
aö Gullfossi og Geysi. 1 þá daga
var allt sem fara þurfti farið á
hestum.
t vinnustofu Steinbjarnar i Hverageröi. Þau eru mörg vandasöm
lenzkur hnakkur endist miklu betur en ódýr innfluttur.
handtökin við smiöi eins hnakks, en vel aö merkja vei geröur Is-
smiði, þvi er nú ekki gott að
svara.
— Ég fór ungur út i þaö að
halda úti hestaflokki við plæg-
ingar, og þá þurfti ég að gera
sem mest af þvi að smiða
sjálfur á mina hesta.
Plægingar voru sumarvinna,
hún stóð yfir frá þvi að jörð varð
þiö á vorin þar til fraus á hausti,
en á veturna var litiö að gera, og
þá var það að ég greip til söðla
smíðinnar. En ég stundaði
plægingarnar I tólf sumur, og þá
voru veturnir vitanlega jafn
margir, sem ég þurfti að hafa
eitthvert verkefni.
//Strákar, þið ættuð að
koma upp hestaflokki"
— Nú hefur þetta verið heil-
mikil útgerð. Hvað varstu með
marga hesta á þessum ferða-
lögum þinum?
— Ég hafði sex hesta til vinnu.
— Attir þú þá sjálfur?
— Já, ég átti alla hestana
sjálfur.
— Lágu leiðir þinar ekki vitt
úm landið við þessa vinnu þina?
— Ja, ég fór um Skaga-
fjarðarsýslu, Húnavatnssýslu,
nokkuð um Strandasýslu og svo
var ég eitt sumar i Norður-Isa-
fjarðarsýslu.
— Ég var i skóla á Hólum i
Hjaltadal á árunum 1917 og 1918
og tók þar bakteriuna. Það var
eitt sinn við máltið að Sigurður
Sigurðsson skólastjóri, sá n^ikli
áhrifamaöur, sagði: „Strákar,
þið ættuð að koma upp hesta-
flokki og fara til plæginga, þvi
þetta gengur svo sáralitið með
þeim tækjum sem nú tiðkast”,
þ.e. með ofanafristuaðferðinni.
Nú, maður fór aö velta þessu
fyrir sér, og árið eftir minnir
mig að það hafi veriö, sem ég
fór af staö með þetta, en ekki
varð nú lag á þessu fyrr en á
þriðja ári, þ.e. þannig að mér
likaði.
— Þegar þú svo hættir þessum
plægingum, eftir að hafa starfað
við þetta I tólf sumur, fórstu að
stunda búskap i Húnavatns-
sýslu. Eða byrjaðirðu ef til vill
annars staðar?
— Nei, ég byrjaði i Húna-
vatnssýslu. Fyrst á Ytri-
Reykjum i tvö ár, og flutti svo
að Syðri-Völlum og bjó þar i 28
ár.
Dagkaupið 18 krónur fyr-
ir útgerðina í byrjun, en
hækkaði smám saman í
25 krónur
— Eitt er forvitnilegt fyrir
nútimaþjóðfélagið i sambandi
við plægingastörf þin. Hvernig
var kaupið þitt reiknað? Tókstu
ákveðið fyrir landstærðina, eða
tókstu timakaup?
— Það var alltaf dagkaup. A
þessum tólf sumrum sem ég
vann við plægingar . var dag-
kaupið 18 krónur i byrjun, en
hækkaði smám saman i 25 krón-
ur.
— Fyrir þig, eða fyrir alla út-
gerðina?
— Fyrir útgerðina.
— Þú segir timakaup. Voru
það nákvæmlega út mældir 8
timar?
— Nei, 10 timar, þ.e. fimm
timar hvor gangur. Hestarnir
voru þrir fyrir og unnu fimm
tima i senn.
— Þótti þetta vel borgað?
— Það þætti vist ekki mikið
nú.
— Svo fórst þú að búa á Syðri-
Völlum. Er ekkert atvik öðru
fremur frá þessum ferðalögum
þinum, sem þér er minnisstætt?
— Þetta var skemmtilegt
starf. Ég hafði gaman af jarð-
rækt, og ég hef alltaf verið
náttúruunnandi. T.d. þótti mér
oft gaman um helgar aö ganga á
fjöll og skoða sveitirnar i kring.
Myndir:
Gunnar
Texti: Kás
,,Heimurinn er eins
spegilmynd
af sjálfum
þér
9 9 — viðtal við Steinbjörn
Jónsson söðlasmið
í Hveragerði