Tíminn - 29.01.1978, Blaðsíða 11

Sunnudagur 29. janúar 1978.
11
Fallegir skrokkar á færibandi hjá Kaupfélagi Þingeyinga.
EIÁÐHERRA:
nn 1977
íundan
töldu þaö hyggilegast, eftir atvik-
um. Af þessu má það ljóst vera,
að öllum eru takmörk sett, þeim
sem öðrum, þó að viljann skorti
ekki. Verða fleiri en þeir sem
vinna að hagsmunum land-
búnaðarins að sætta sig við minni
hluta en ætlað var, vegna þess að
hyggilegt er að sætta sig við það
næst bezta, þegar það bezta fæst
ekki.
Tekjuviömiðun
Að undanförnu hefur þvi verið
haldið á lofti, að i hlutfalli við
tekjur annarra stétta, hafi tekjur
bænda farið versnandi á þessum
áratug. Sú skoðun hefir verið
byggð á tölum, sem unnar eru úr
skattframtölum og sýna brúttó-
tekjur einstakra stétta sam-
kvæmt persónuframtali. í þessu
dæmi er reginmisskilningur,
nefnilega sá, að ýmsar breyt-
ingar hafa verið gerðar á þeim
reglum, sem færa skal eftir ein-
staka liði i kostnaði búrekstursins
á landbúnaðarframtal, sem áður
færðust til frádráttar á persónu-
framtal, og einnig hafa komið til
frádráttar nýir liðir eins og óbein
fyrning á búvélum, sem keraur til
lækkunar á framtölduiu tekjum
til skatts hjá bændumog bætir þvi
hag þeirra i stað þess að rýra
hann eins og svo einföld meðferð
á tölum, sem sumir hafa viðhaft,
gerir i þessu tilviki.
Þetta er hverjum og einum
ljóst sem við landbúnaðarframtal
hafa fengizt. Fyrir 1972, áður en
fyrrnefndar breytingar komu til,
færðu bændur vexti af lánum bús-
ins, fyrningu á útihúsum og tún-
um og fasteignagjald bújaröar á
persónuframtal. Á meðan svo var
komu þeir þvi ekki til lækkunar á
reiknuöum brúttótekjum bænda i
áðurnefndri skýrslu, sem unnin
er eftir framtali um brúttótekjur
einstakra stétta landsins samkv.
persónuframtali. Eftir breyting-
una 1971 og 1972 á framtalsregl-
unum, færast þessir liðir á land-
búnaðarframtal og koma þvi nú
til lækkunar brúttótekjum
bændanna. Af þessu sést hversu
fráleitt er að leggja þennan
samanburð á tekjum einstakra
stétta til viðmiðunar um þróunina
á kjörum þeirra. Það má geta
þess að þessir liðir, auk óbeinu
fyrningarinnar, sem nú er reikn-
uð og færist hjá bændum á land-
búnaðarframtal, hefðu hækkað
áðurnefndar brúttótekjur bænda
árið 1975 um rúmlega 21% i úrtaki
sem gert hefur verið, væru þær
færðar á „gamla mátann”.
Þannig ber ætið að skoöa með
gagnrýni þær tölulegu upplýs-
ingar sem menn eru með i hönd-
unum, áður en dregnar eru álykt-
anir.
Annar liöur, sem skýrir stóran
hluta þess mismunar, sem er i
framtöldum brúttótekjum bænda
og hinna svonefndu viðmiðunar-
stétta, er dráttur á fullu uppgjöri
fyrir framleiðsluna.
Það skal ósagt látið, hver er
raunverulegur munur á tekjum i
landbúnaöi og öðrum atvinnu-
greinunum, en hitt er ljóst að af-
koma i landbúnaði hefur aldrei
verið betri en árið 1965 og árin
1972—1974. Samkvæmt áætlun frá
Þjóðhagsstofnun eru horfurnar
nú þær, að afkoma bænda hafi
batnað um 3—7% á sl. ári saman-
borið við afkomu fólks i öðrum at-
vinnugreinum, sem stafar aðal-
lega af betra árferði i landbúnaði.
Afurða og rekstrarlán
Afurðalán þau, sem Seðlabanki
tslands lánar, skipta einnig miklu

máli i þvi skyni að bændur geti
náð þeim tekjum sem þeim ber,
þó að undirstaöa þess að vel tak-
ist sé sú, að kostnaður fram-
leiðslu á búvörum sé rétt áætlað-
ur af verðlagsyfirvöldum i land-
búnaði. Þvi hefur ráöuneytið beitt
sér fyrir lagfæringu á þeim mál-
um og hefur þar nokkuð miðaö
undanfarin 5—6 ár, þótt enn megi
þar betur gera. Lánsfjárhæðir á
verðeiningu einstakra sauðfjár-
afurða hafa undanfarin ár miðazt
við verð sauðfjárafurðanna að
hausti og ekki tekið hækkunum
yfir árið þótt afurðaverö hafi
hækkað með öðru verölagi. t des-
ember sl. varð breyting hér á. Þá
var tekið fullt tillit til verðhækk-
unarinnar, sem varð vegna hækk-
aðs framleiöslukostnaðar fyrir 1.
desember, auk þess sem lánin
hækkuðu vegna úrskurðar yfir-
nefndarinnar. Almennt hækkuðu
lánin á verðeiningu um 14—18%
og urðu eftir hækkunina 9.762
millj. kr. og hafa aldrei verið svo
há áður. Þann 1. desember fyrir
ári siöan voru þau 5.884 millj. kr.
og hafa því hækkað um 65,9%.
Viðskiptabankarnir lána til við-
bótar afurðalánunum fjárhæð er
nemur hæst 30% af fjárhæð
afurðalána frá Seðlabankanum.
Alls gætu þvi þessi lán hafa numiö
um 12 1/2 milljarði króna i des-
ember s.l., sem er hátt i þrjár
Þurru heyi skarað saraan meö vélum.
millj. kr. reiknað á hvern bónda i
landinu. Þvi má hins vegar ekki
gleyma, þegar þessi mál eru
rædd, að hluti þessa fjár fer til að
greiða laun fólki, sem vinnur við
slátrun á haustin, og þvi fólki sem
fær laun við vinnslu á mjólkinni
þegar birgðir safnast. Þáttur af-
urðalánanna i tekjum bændanna
er ljós þegar áðurnefndar upp-
hæðir eru hafðar i huga.
Uppgjörslán og áburðarlán
Rekstrarlán sem Seðlabanki
tslands veitir vegna sauöfjár-
ræktarinnar eru þýðingarmikil
fyrir sauðfjárbændur. Þeir þurfa
að biða mun lengur en mjólkur-
framleiðendur eftir að fram-
leiðslukostnaöurinn skili sér við
sölu á afurðunum. Rekstrarlán
Seðlabankans hækkuðu um 50% á
sl. ári, sem var verulega umfram
hækkun á rekstrarkostnaöi.
Uppgjörslán Seðlabankans
hækkuðu sem nam verðhækkun
afurða sauöfjár milli ára og urðu
800 millj. kr. Þau hafa greiðzt
sláturleyfishöfum síðan árið 1971.
Þau koma til útborgunar á vorin
til að sláturleyfishafar geti lokið
þá uppgjöri á haustgrundvallar-
verði fyrir sauðfjárafuröir til
bænda.
Annar verulegur þáttur i lána-
fyrirgreiðslu til landbúnaöarins
er lánsfrestur vegna áburðar-
kaupa sem Aburðarverksmiöjan
veitir. t lok júli á sl. sumri hafði
verksmiðjan selt fyrir alls um
2.500 millj. kr. og þar af voru úti-
standandi tæplega 1.600 millj. kr.
Fjármagnog framkvæmd-
ir
Fjárfesting i landbúnaöi var
mikil á sl. ári. Útlán til bænda úr
Stofnlánadeild voru 1623 að tölu
og úr Veðdeild Búnaðarbankans
til jaröarkaupa voru lánin 117, að
fjárhæð kr. 175 millj. Fjöldi lána
hjá Stofnlánadeildinni er ámóta
og árið áður, en lán úr Veðdeild-
inni eru 32 fleiri. Sé tekið mið af
árinu 1970 og útlán Stofnlána-
deildarinnar á sl. ári, sem námu
2181 millj. kr., metin til jafnvirðis
eftir breytingum á visitölu
byggingarkostnaðar, voru útlán
deildarinnar 171% meiri sl. ár en
árið 1970. Aðeins eitt ár ber hærra
þegar þessi samanburður er
gerður, en þaö er árið 1974. Þá
voru útlán deildarinnar aö verð-
mæti 178% meiri en árið 1970.
Afkoma deildarinnar var eftir at-
vikum góð á sl. ári, þegar höfð
eru i huga þau vandamál sem
varðrýrnun peninganna fylgir i
rekstri stofnlánasjóða. öllum
lánsbeiðnum, sem til greina
komu sem fullhæfar, var hægt að
sinna, sem má að miklu leyti
þakka þeirri breytingu sem gerð
var á tekjustofnum deildarinnar
meö lögum árið 1973.
Landbúnaðarlöggjöf og
undirbuningur hennar
Landbúnaðarlöggjöf tók litlum
breytingum á si. ári, enda hafði
mikið áunnizt á þvi sviði á lög-
gjafarþinginu 1975—76. Mikilvæg-
ust er breyting á lögum um lif-
eyrissjóð bænda, sem gerð var.
Undirbúningur að endurskoðun
á ýmsum þáttum i landbúnaðar-
löggjöf var hins vegar mikill á ár-
inu. Þar má nefna störf nefndar
sem vinnur að endurskoðun laga
um verölags- og framleiðslumál
landbúnaðarins, og störf nefndar
sem fjallaöi um lög um stofnlána-
deild landbúnaðarins og veðdeild
Búnaðarbankans. Um drög að
frv. til þeirra laga hefur ekki enn
tekizt samstaða innan rikis-
stjórnarinnar, en ég vænti þess þó
að svo geti orðið við nánari athug-
un.
Þá liggur fyrir i frumvarps-
formi endurskoðun á búnaöar-
fræðslulöggjöfinni sem ég vænti
mikils af til að bæta enn menntun
bænda. Framkvæmdir við upp-
byggingu Bændaskólans á
Hvanneyri og Garðyrkjuskóla
rikisins að Reykjum héldu áfram
á árinu með 60 millj. kr. fjárveit-
ingu til framkvæmda við Bænda-
skólann á Hvanneyri og 15 millj.
kr. framkvæmdaframlagi til
Garöyrkjuskólans á Reykjum, en
þar er bygging skólans komin á
lokastig. Nefnd var skipuðá árinu
til aö gera tillögur aö framtiðar-
skipulagi Bændaskólans á Hól-
um. Að endurskoðun laga um
grænfóðurverksmiðjur rikisins er
unnið, og stefnt er að setningu
löggjafar um þennan þátt i inn-
lendri fóðuröflun á yfirstandandi
þingi.
Erfiðleikar í landbúnaði
og orsök þeirra
1 þvi sem ég hefi sagt hér aö
framan, hef ég gert grein fyrir
aögerðum stjórnvalda i þágu
landbúnaðarins á sl. ári og einnig
þeim horfum sem ég tel um af-
komu atvinnuvegarins á þvi ári. 1
framhaldi af þvi mun ég nú vikja
að erfiðleikum landbúnaðarins,
ástæöunum til þeirra og viðhorf-
um minum til úrbóta.
Árferði
Mér hefur verið það ljóst, aö
óþurrkasumurin 1975 og 1976
hlutu að hafa veruleg áhrif á af-
komu bænda, bæöi þau ár og siö-
ar. Hvort tveggja kom þar til
aukinn reksturskostnaður sem
leiddi af óþurrkunum og eins, að
hækkun varð á áburöarverði um
150% á árinu 1975. Að visu kom sú
hækkun ekki til framkvæmda á
þvi ári nema að hálfu leyti vegna
þess að rikissjóður greiddi niður
helminginn af hækkuninni, svo á
þvi ári varð 75% hækkun á áburði
til landbúnaðarins, en hækkunin
kom öll fram á árinu 1976. Sam-
hliöa þessu varð svo hækkun á
verölagi á öðrum tilkostnaðar-
vörum til landbúnaöarins, sem
nota varð i rikari mæli vegna hins
erfiöa árferöis hér á Suður- og
Vesturlandi, en það er sem kunn-
ugt eitt af mestu framleiðslu-
svæöum i landbúnaði á landinu.
Það segir að sjálfsögöu til sin
þegar t.d. áburður hækkar svo I
veröi, en eftirtekjan eftir áburö-
inn kemur fram i lélegu fóðri
vegna óþurrkanna eða jafnvel
vegna þess að ekki var hægt að
nýta það land sem á var boriö af
þvi að ekki var hægt að komast til
þess að slá það. Úr þessu var
reynt að bæta á árinu 1977 með
þvi að útvega bændum að nokkru
leyti lán til þess að mæta greiösl-
um vegna þessara erfiðleika, en
hvort tveggja var að þau voru
takmörkuð og svo hitt, að lán er
alltaf lán sem verður að greiöa,
svo að hjá tjóninu verður ekki
komizt.
Dráttur á greiðslum út-
f lutningsbóta af hendi
rikissjóðs
Annað atriði, sem ég tel hafa
haft mikil áhrif á afkomu bænda
þessi siðustu ár, 1976 og einnig
1977, var sá dráttur sem varð á
greislum rikissjóðs á útflutnings-
m— ---------------->
4
í I i. 1

t^lÉI r il
j jsl

Úr Mjólkursamsölunni i Reykjavik.