Fréttablaðið - 09.09.2006, Qupperneq 30

9. september 2006 LAUGARDAGUR30
Árið 1980 keyptu Íslend-ingar – og drukku lík-lega – 2,6 milljónir lítra af áfengi úr Áfengis- og
tóbaksverslun ríkisins. Af því
magni voru rúmlega 70 prósent
sterkt vín, restin léttvín. Í fyrra
keyptum við hins vegar tæplega
22 milljónir lítra af áfengi úr vín-
búðum landsins. Sem þýðir að
áfengisneysla á Íslandi hafi auk-
ist um 740 prósent á tímabilinu.
Afnám bjórbannsins árið 1989
skýrir að mestu leyti neysluaukn-
inguna, en sala á bjór og léttvíni
hefur aukist ár frá ári á kostnað
sterkari drykkja. Sé hins vegar ein-
göngu litið til seldra alkóhóllítra
kemur í ljós að á sama tímabili
hefur neyslan aukist úr 716 þúsund
lítrum árið 1980 upp í 1,6 milljónir
lítra í fyrra. Það er rúmlega 130
prósenta aukning á hreinu alkóhóli.
Sú tala tekur aftur á móti ekki tillit
til mannfjöldaþróunar. Þegar það
er gert kemur í ljós að árið 1980
drakk hver landsmaður um þrjá
alkóhóllítra á ári. Aldarfjórðungi
síðar drakk hver landsmaður að 5,2
alkóhóllítra að meðaltali, sem segir
okkur að hrein áfengisneysla miðað
við íbúafjölda hefur aukist um 75
prósent hér á landi. Til samanburð-
ar má nefna að árið 1980 drakk
hver Íslendingur 228 lítra af mjólk
á ári en árið 2004 drukkum við um
180 lítra að meðaltali.
Bjórinn ber höfuð og herðar
yfir aðrar áfengistegundir, bæði
hvað hreina alkóhóllítra snertir,
hvað þá heildarmagn. Í fyrra seld-
ust um 17 milljón lítrar af bjór í
vínbúðum landsins, sem er um 80
prósent af heildarmagni. Bjórinn
hafði lítil áhrif á sölu sterkra vína
fyrstu árin eftir að hann var leyfð-
ur en heldur dró úr sölu léttvína í
kjölfar þess. Upp úr 1992 varð
hins vegar breyting þegar léttvínið
fór að sækja í sig veðrið á kostnað
þess sterka. Síðan þá hefur sala á
bjór og léttvíni aukist ár frá ári en
sala á sterku víni að sama skapi
dregist saman.
Rauðvínið er vín vínanna í rík-
inu. Í fyrra seldust rúmlega tvær
milljónir lítra af því í vínbúðum
hér á landi sem, er um 70 prósenta
aukning frá árinu 2000. Þótt sala á
hvítvíni hafi á sama tíma aukist
um tæp 80 prósent, er það ekki
hálfdrættingur á við það rauða og
seldist í rúmlega 934 þúsund
lítrum í fyrra. Á hæla hvítvínsins
koma rósavín og freyðivín.
Af sterku vínunum dregur
vodkinn vagninn með tæplega 314
þúsund seldum lítrum í fyrra. Það
er þó af sem áður var því fyrir
ekki nema áratug keyptu lands-
menn 435 þúsund lítra af vodka.
Á meðan sala á flestum sterkum
víntegundum dregst saman vekur
athygli að sala á gini var meiri í
fyrra en fyrir fimm árum. Þá sækja
koníak og brandí líka í sig veðrið;
um 70 þúsund lítrar runnu niður
hálsa Íslendinga í fyrra, sem er um
20 þúsund lítrum meira en í fyrra.
bergsteinn@frettabladid.is
Góðglaðir Íslendingar
Kamapakát þjóð
Ef til vill er það til marks
um góðæri undanfarinna
ára að síðan á aldamót-
um hefur sala á freyðivíni
dregist saman á meðan
æ fleiri kaupa hið eina
sanna - og dýrara -
kampavín. Í fyrra
drukku Íslendingar
rúmlega 136 þúsund
lítra af freyðvíni, sem
er um ellefu þúsund
lítrum minna en árið
2000. Á sama tímabili hefur
kampavínsdrykkja aukist um rúm-
lega átta þúsund lítra, úr þrettán
þúsund lítrum árið upp í rúmlega
21 þúsund í fyrra.
Stórsókn
púrtvínsins
Púrtvín verður seint kallað
drykkur unga fólksins.
Engu að síður hefur sala
á því aukist um nærri
því 40 prósent á aðeins
áratug. Í fyrra drukkum
við rúmlega 23 þúsund
lítra af púrtvíni en árið
1993 voru það tæpir 17
þúsund lítrar.
Rafn M. Jónsson, verkefnisstjóri áfengis-
og vímuvarna Lýðheilsustöðvar, segir að
áfengisneysla hér á landi sé komin yfir
heilbrigðismarkmið ríkisstjórnarinnar. Í
ljósi aukins kaupmáttar og framboðs af
áfengi kemur honum þessi aukning á vín-
drykkju ekki á óvart.
„Hins vegar höfum við meiri áhyggjur
af drykkjumynstri en lítrafjöldanum.
Íslendingar eru þekktir fyrir að drekka
mikið í einu, þannig að afleiðingar drykkju
birtast frekar í slysum en beinum sjúk-
dómum.“ Í löndum á borð við Spán og
Ítalíu, sem margir vínáhugamenn líta á
sem fyrirmynd betri drykkjusiða, segir
Rafn að heilbrigðisstéttir séu uggandi yfir
þróun mála. „Þar sjá menn fram á að ofan
á dagdrykkjuna eru menn farnir að þjóra
líka um helgar og það veldur áhyggjum.“
Rafn bendir á að í neyslukönnun sem Lýðheilsustöð gerði árið 2004
komi fram að hin klassíska helgardrykkja Íslendinga sé enn til stað-
ar. „Við dettum ennþá í það um helgar og ég held það séu ekki sérlega
margir sem fá sér aðeins stöku sinnum léttvínsglas þegar þeir eru á
veitingastað.
Rafn telur að umræðan um áfengi sé ekki jafn langt á veg komin
hér á landi og umræðan um tóbak. „Ólíkt tóbakinu eru skaðleg áhrif
áfengis ekki viðurkennd, sem birtist til dæmis í því að hvað það er
erfitt að sporna við áfengisauglýsingum.“
Dettum enn þá í
það um helgar
RAFN M. JÓNSSON Íslendingar
detta enn í það um helgar
og telur hann fáa drekka
eingöngu þegar þeir eru úti
að borða. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Betri vínmenning
Hildur Petersen, stjórnarformaður
ÁTVR, telur að þrátt fyrir 75 prósenta
aukningu á neyslu áfengis undanfarin 25
ár, hafi drykkjusiðir Íslendinga batnað.
„Á sínum tíma voru margir hræddir við
að ef bjór yrði leyfður myndi dagdrykkja
stóraukast og fólk myndi jafnvel byrja að
drekka í vinnunni. Í dag sjá allir að þær
hrakspár hafa ekki ræst. Fyrir 25-20
árum fjölgaði veitingastöðum í borginni
verulega, sem hafði mikil áhrif á þróun
mála. Áður var það litið hornauga ef ein-
hver leyfði sér svo mikið að fá sér létt-
vínsglas með hádegismatnum. Í dag þykir
það ekki tiltökumál, enda tel ég að fólk
geri svo sem ekki mikið af því almennt.“
Hildur telur að með fræðslu og
jákvæðri kynningu megi stýra áfengis-
neyslu þjóðarinnar í góðan farveg. „Það
hefur ÁTVR til dæmis reynt að gera undir slagorðinu: Lifum, lærum
og njótum. Þar er fólk hvatt til að drekka áfengi í hófi og sér til
ánægju.“
Hildur játar að hún verði vissulega fyrir vonbrigðum með hvern-
ig sumir meðhöndla vín, til dæmis ungt fólk sem er að byrja að
drekka. „Ungt fólk er meira fyrir sætt bragð og drekkur gjarnan
sterkt vín blandað út í gos. Því getur verið laus höndin þegar það
blandar drykkinn, með þeim afleiðingum að hann verður of sterkur.
Þess vegna fannst mér það jákvæð þróun þegar áfengir gosdrykkir
komu á markað hér á landi, því þar er búið að blanda drykkinn í
ákveðnum hlutföllum,“ segir Hildur sem býst við því að sala á sterku
víni muni halda áfram að dragast saman á næstu misserum.
HILDUR PETERSEN Telur að
hægt sé að beina vínneyslu í
réttan farveg með fræðslu og
jákvæðri kynningu.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Óljós mörk hóf-
drykkju og ofdrykkju
Einar Thoroddsen, læknir og vínáhuga-
maður, telur að drykkjusiðir hér á landi
hafi verið að skána. „Ég hef tekið þátt í
þessu að mestu leyti sjálfur,“ segir hann í
gamni. „Ég held að drykkjan hafi verið að
jafnast út vikuna þannig að þetta eru ekki
hreinar helgardrykkjur eins og áður fyrr.
Hin svokallaða vínmenningarbylgja hefur
verið í gangi öll þessi ár og hefur haft sín
áhrif, til dæmis hjá ungu fólki sem fyrir
vikið hefur skipt út sterka víninu fyrir
léttvín og bjór.“
Hvort 75 prósenta aukning á áfengis-
neyslu sé áhyggjuefni segir Einar það
velta á lifrinni. „Hún annar sjö grömmum
af alkóhóli á klukkustund en sé henni ofgert koma fram lifrarsjúk-
dómar. Þeir voru aldrei algengir á Íslandi, að minnsta kosti ekki
vegna alkóhóls, og eru það ekki ennþá eftir því sem ég best veit. Ég
býst heldur ekki við að neyslan eigi eftir að aukast í sama hlutfalli,
frekar en ævilengd manna.“
Einar segir erfitt að segja til um hvar mörk hófdrykkju og
ofdrykkju liggi; það fari eftir hverjum og einum. „Sumir þola lítið og
hætta ávallt snemma heilsunnar vegna meðan aðrir þola mikið. Þetta
er tvíbent því sumir segja að mikið þol búi til alkóhólista vegna þess
að þeir bremsa sig ekki af. Eins og líkamann vanti viðvörunarbjöllu.
Ég man eftir gömlu rónunum í Bankastræti sem fóru með ljóð. Þeir
gátu þambað sleitulaust dögum saman en kunnu samt sem áður sinn
Einar Ben.“
EINAR THORODDSEN
LÆKNIR OG VÍNSMAKKARI
Áfengisneysla á Íslandi
hefur aukist um 75
prósent á undanförnum
aldarfjórðungi. Frétta-
blaðið rýndi í hvernig
drykkjumynstur þjóð-
arinnar hefur þróast
undanfarin ár.
Léttvín
Heimild: Hagstofa Íslands
1980 1985 1989 1994 2000 2005
Hluffall bjórs, léttvíns og sterkra drykkja af heildarneyslu miðað
við selda alkóhóllítra á hvern íbúa
28,9%
Sterk vín
Bjór
71.1%
13,9%
34,4%
51.7%
19,3%
52.1%
28,4%
Danmörk Færeyjar Græn-
land*
Finnland Álands-
eyjar
Ísland Noregur Svíþjóð
Alkóhóllítrar á mann, 15 ára og eldri, á Norðurlöndunum árið 2004
* tölur frá 2003
Heimild: Hagstofa Íslands
11.4
6.7
12.7
9.9
6.7 6.7 6.2 6.5
M
YN
D
/A
FP