Fréttablaðið - 19.10.2006, Qupperneq 41

FIMMTUDAGUR 19. október 2006 9
Ekki þurfa allar plöntur að láta mikið yfir sér til að
vera vinsælar og eftirsóttar pottaplöntur. Það sann-
ast á húsfriðnum. Allt er smátt, eiginlega í örskala,
en í miklum mæli. Húsfriður hefur haldið vinsæld-
um sem pottaplanta í margar aldir og er ein af þess-
um plöntum sem flust hafa með fólki land úr landi
og hér á Norðurlöndum hefur hann verið eins konar
menningarfyrirbæri í a.m.k. meira en hálfa aðra
öld.
Seigur en sólfælinn
Upprunalega er hinn ræktaði húsfriður upprunninn
á eynni Korsíku eins og Napóleon Bónaparte. Það
eru reyndar einu tengslin milli þeirra, nema ef vera
skyldi seiglan og aðlögunarhæfnin. En tegundin
finnst líka villt á öðrum eyjum á vestanverðu Mið-
jarðarhafi. Kjörlendi hennar þar er í deiglum og við
lækjarfarvegi. Gjarna í djúpum giljum, rökum
skógarbotnum og skorningum þar sem sólarljósið
nær illa til. Húsfriður er skuggelsk planta og þolir
ekki að standa þar sem sól getur bakað hann. Í mik-
illi birtu verða blöðin rýr og brúnleit og ef mjög
þurrt er í sterkri sólarbreyskju visnar plantan og
deyr. Húsfriður er í eðli sínu skriðul planta sem
þekur fljótt jarðveg. Greinarnar skjóta rótum við
hnjáliðina. Þess vegna hefur hann verið mikið not-
aður sunnar í álfunni til þess að hylja mold á milli
hærri plantna og myndar á stuttum tíma eins konar
teppi á milli þeirra. Og víða hefur húsfriður náð að
ílendast og finnst núorðið villtur víða í nágranna-
löndum okkar alveg norður til Skotlands og Dan-
merkur.
Gamall siður í góðri trú
Siðurinn að rækta húsfrið í pottum inni í húsum er
mjög gamall. Sú trú var á, að honum fylgdi sérstök
gæfa. Þar sem hann óx í húsi átti síður að brenna
ofan af fólki og sömuleiðis átti hann að tryggja
barnalán, húsaga og frið milli heimilisfólks. Ekki
veit ég hvort þetta stemmir allt, en það sakar ekki
að trúa! Og einhvern tíma las ég í dönsku kvenna-
blaði að H. C. Andersen hafi einhverju sinni tjáð sig
um sérstakt dálæti sitt á húsfriðnum – og að líklega
hafi það orðið til þess að plantan varð svona vinsæl
á dönskum heimilum strax um miðja nítjándu öld.
Efalaust hafa þessi dönsku áhrif náð hingað, því
húsfrið, sem einnig gengur undir nafninu heimilis-
friður, mátti finna á mörgum íslenskum heimilum
um aldamótin 1900 og ég man eftir að hafa séð hús-
frið hjá vestfirskri blómakonu í sveit um 1950. Í
þann tíð voru þar ekki margar blómabúðir, ef
nokkrar, heldur gengu græðlingar af pottaplöntum
„kvenna“ á milli.
Í heimahúsum
Oftast ræktum við húsfrið í nokkuð víðum pottum
og látum hann mynda dálitla þúfu. Smám saman
skríða greinarnar yfir pottbarmana og geta alveg
hulið pottinn, þannig að plantan virðist hnattlaga.
Húsfriði er illa við umpottun, en það er hægt að láta
fyrsta pottinn standa ofan á öðrum og víðari potti
með mold. Þá skjóta greinarnar líka rótum í þá mold
og úr verður dálítill turn eða keila. Einnig má gróð-
ursetja húsfrið sem botnþekju í blómaker. Það er
líka auðvelt að klípa dálitla visk ofan af plöntunum
og leggja í nýjan pott með mold. Fergja niður með
steini og hvolfa glasi yfir fyrstu vikuna. Úr þessu
verður svo ný planta. Ef gamli húsfriðurinn fer að
verða tætingslegur má klippa rytjurnar ofan af
honum, en halda samt raka á moldinni. Fyrr en varir
brjótast út nýjar greinar og plantan fær brátt aftur
sitt upprunalega lag.
Í stuttu máli
Húsfriður heitir á vísindamálinu Soleirolia soleir-
olii. Hann er fjölær planta af netluætt, fjarskyldur
brenninetlu, en alveg hættulaus. Blöð hans eru jafn-
vel talin hafa læknandi áhrif og draga úr sviða á
húð. Plantan þarf jafna vökvun og þolir ekki að
þorna upp. Besta staðsetning er í norðurglugga ell-
egar einhvers staðar inni í íbúðinni þar sem ekki er
mikill hiti frá ofni eða sterk sólarbirta. Best er að
vökva plönturnar neðan frá, á undirskálina eða þar
sem þær geta dregið upp vatn. Vökvun ofan frá
getur valdið rotnun á greinum og blöðum. Daufa
áburðarupplausn má gefa vikulega yfir sumarið, en
annars er húsfriður ekki áburðarfrekur og lætur
sér lítið nægja ef ekki stendur til að „reka á eftir
honum“ með vöxt.
Húsfriður – frá Korsíku eins og Napóleon
Í GARÐINUM HEIMA
HAFSTEINN HAFLIÐASON SKRIFAR UM
ALLAN GRÓÐUR HEIMILANNA
�����������
���������������������
�� �����������������������������
NÆST ÞEGAR ÞÚ TEKUR FRAM RYKSUGUNA EÐA MOPPUNA SKALTU HUGLEIÐA EFTIRFAR-
ANDI ATRIÐI:
Fyrsta skrefið í góðri gólfumhirðu er að ryksuga gólfið, mest daglega og minnst tvisvar
sinnum í viku. Með því að fjarlægja reglulega óhreinindi af gólfinu er auðveldara að
skúra og vaxbera það seinna. Hafi maður ekki tíma til að ryksuga er gott að nota
rykmoppu á gólfið.
Margir kjósa að nota hefðbundnar skúringarmoppur, en miklu máli skiptir að velja
þá réttu. Skúringarmoppur gerðar úr bómullarblöndu eru til að mynda hentugri en
þær sem eru úr bómull einum og sér, þar sem þær eru lengur að þorna og laða frekar að sér
bakteríur.
Þegar til stendur að færa hluti til á heimilinu er best að lyfta þeim upp og bera á áfangastað. Ekki ýta
þeim eftir gólfinu, því við það getur höggvist upp úr eða rispur komið á gólfið eða viðkomandi hlut.
Þá er einnig gott að smeygja teppabút eða efni undir hlutinn sé hann tiltölulega þungur, og renna
honum að svo búnu varlega eftir gólfinu þangað sem maður vill hafa hann.
Góð ráð í gólfumhirðu
Bæj ar lind 6, Kóp. • s. 534 7470 • www.feim.is
Opið virka daga 10-18 og laugardaga 10-16
20% afsláttur
af öllum
glösum
og stellum
fi mmtudag
- laugardag
Húsfriður blóm planta plöntur gróður