Fréttablaðið - 02.03.2007, Blaðsíða 26

26 2. mars 2007 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
frá degi til dags
haNNes hÓlMsteiNN gissUrarsON
Í dag | Lífsgæði
Síðustu misseri hafa tveir prófessorar á vinstri væng,
Stefán Ólafsson og Þorvaldur
Gylfason, málað hér skrattann á
vegginn. Stefán kveður ríkis-
stjórnina hafa aukið ójöfnuð
hraðar en herforingjastjórn
Pinochets í Chile. Þorvaldur líkir
Davíð Oddssyni við Kim Il Sung í
Norður-Kóreu. Þeir Stefán og
Þorvaldur feta í fótspor Jóns
Grunnvíkings, sem skrifaði
snemma á átjándu öld, að Ísland
mætti „raunar kallast einslags
hrúgald af grjóti, með grasgeir-
um frá sjó upp eftir skorað“, og
sagði síðan: „Landslýður óróa-
samur með óþokkamál og eyðir
sjálfum sér; yfrið ósamþykkt og
sundurlynt fólk, ágjarnt líka,
óhreinlynt og illa geðjað. Þeir
góðu menn eru miklu færri og fá
engu ráðið.“
Líklega telja þeir Stefán og
Þorvaldur sig til þeirra góðu
manna, sem engu fá ráðið. En
alþjóðlegar mælingar ganga
þvert á áróður þessara Grunn-
víkinga okkar daga. Samkvæmt
víðtækri rannsókn hagstofu
Evrópusambandsins, sem birtist
í febrúarbyrjun 2007 og skoða
má á heimasíðu Hagstofu
Íslands, er fátækt (þegar hún er
skilgreind við lágtekjumörk)
einna minnst í heimi á Íslandi.
Tekjuskipting er líka tiltölulega
jöfn hér. Í Evrópu er hún aðeins
jafnari í Slóveníu, Danmörku og
Svíþjóð, en ójafnari í 27 löndum.
Kjör fátæks fólks eru auðvitað
samkvæmt skilgreiningu aldrei
góð, en óhætt að fullyrða, að þau
eru óvíða skárri en á Íslandi.
Við Íslendingar erum líka til
fyrirmyndar um það, að við
sameinum vistvænan atvinnu-
rekstur og arðsaman. Á sama
tíma og útgerðarfyrirtæki í
flestum öðrum löndum þurfa
mikla opinbera styrki, er afkoma
slíkra fyrirtækja bærileg hér.
Kvótakerfið er ekki fullkomið, en
það er skásta kerfið, sem fundist
hefur til að takmarka aðgang að
takmarkaðri auðlind. Meginkost-
ur þess er, að útgerðarmenn hafa
beina hagsmuni af því að nýta
auðlindina skynsamlega. Á sama
tíma og aðrar þjóðir brenna olíu
og kolum til að hita upp hús og
bræða ál og losa þannig stórkost-
legt magn af koltvísýringi út í
andrúmsloftið, öflum við hita og
raforku með gufu- og vatnsafls-
virkjunum. Þannig leggjum við
mikið af mörkum til að minnka
loftmengun í heiminum.
Í vandaðri, alþjóðlegri
rannsókn, sem Félagvísinda-
stofnun Háskóla Íslands tók þátt
í 1999, reyndist íslenska þjóðin
ein hin hamingjusamasta á
Vesturlöndum. Í könnunum
Gallups fást svipaðar niðurstöð-
ur. Í reglubundnum hamingju-
mælingum hollenska félags-
fræðiprófessorsins Ruut
Veenhoven komast Íslendingar
jafnan einna efst á blað. Í könnun
tveggja hagfræðiprófessora
2005, Andrew Leigh í Ástralíu og
Justin Wolfers í Bandaríkjunum,
reyndust Íslendingar hamingju-
samastir allra vestrænna þjóða.
Breski sálfræðiprófessorinn
Adrian White vann 2006 skýrslu
úr ýmsum hamingjumælingum
annarra, og taldi hann Íslendinga
í fremstu röð.
Hvers vegna eru Íslendingar
hamingjusamir? Í fyrsta lagi
mælast fámennar þjóðir jafnan
hamingjusamari en fjölmennar,
meðal annars vegna þess að
menn lenda þar sjaldnar utan-
garðs, þar eð fjölskyldu- og
vinatengsl eru sterk. Í öðru lagi
er heilsufar hér gott og meðal-
aldur hár. Þriðja ástæðan er, að
hagsæld er mikil á Íslandi og
tækifæri til að komast út úr
fátækt mörg. „Því er stundum
haldið fram, að kapítalismi geri
fólk óhamingjusamt,“ segir
White. „En þegar fólk er spurt,
hvort það sé hamingjusamt,
svarar það frekar játandi, ef það
nýtur góðra lífskjara og aðgangs
að heilsugæslu og skólagöngu.“
Hann bætir við, að ýmis áhyggju-
efni vestrænna nútímamanna
virðist blikna í samanburði við
skortinn víða, til dæmis í
Rússlandi, Kínaveldi og Indlandi,
svo að ekki sé minnst á örsnauð
Afríkulönd.
Samkvæmt nýbirtri könnun
Háskólans í Belfast eru Íslend-
ingar líka í hópi umburðarlynd-
ustu þjóða. Svíar voru einir
umburðarlyndari gagnvart
minnihutahópum, en fast á hæla
okkar fylgja Danir og Kanada-
menn. Þrátt fyrir nöldur þeirra
Grunnvíkinga, Stefáns Ólafsson-
ar og Þorvalds Gylfasonar, hefur
aldrei verið betra að búa á
Íslandi. Vonandi tekur fólk ekki
mark á þeim, enda væri þá hætta
á, að gamli þýski spádómurinn
rættist: Ef skrattinn er málaður
á vegginn, þá kemur hann.
Hamingjusöm og umburðarlynd
Í vandaðri, alþjóðlegri rann-
sókn, sem Félagvísindastofnun
Háskóla Íslands tók þátt í 1999,
reyndist íslenska þjóðin ein hin
hamingjusamasta á Vestur-
löndum. Í könnunum Gallups
fást svipaðar niðurstöður.
UMræðaN
Kjaramál
Á liðnu hausti og það sem af er vetri hafa farið fram viðræður milli aðila um
endurskoðunarákvæði í kjarasamningi
Launanefndar sveitarfélaga (LN) og Kenn-
arasambands Íslands (KÍ) vegna grunn-
skólans. Þar á að meta hvort breytingar á
skólakerfinu eða almenn efnahags- og
kjaraþróun frá undirritun kjarasamnings
17. nóvember 2004, fram á haust 2006, gefi tilefni til
viðbragða og ákveða þær ráðstafanir sem aðilar
verða sammála um. Ljóst er að aðilar eru sammála
um að almenn efnahags- og kjaraþróun gefi tilefni til
viðbragða, en það er það eina sem aðilar eru sam-
mála um.
LN hefur boðið 0,75% hækkun frá síðustu áramót-
um sem gerir það að samningsbundin launahækkun
upp á 2,25% hækkar í 3%. Þessu til viðbótar býður
LN hækkun um 1,25% ofan á 2,25% hækkun launa 1.
janúar 2008 gegn framlengingu kjarasamningsins til
31. maí 2008.
Félag grunnskólakennara (FG) telur þetta tilboð
LN engan veginn mæta efnahagsþróun síðustu
tveggja ára og áhrif þeirrar þróunar á kaup-
mátt launa kennara.
Forstöðumaður kjarasviðs LN segir
nýverið í blaðagrein að við samanburð FG á
kjaraþróun leikskólakennara og þroska-
þjálfa gleymi FG að taka tillit til möguleika
á yfirvinnu í grunnskólanum, en að mínu viti
tekur maður ekki yfirvinnu, viðbótarvinnu
við 1800 stundir á ári, inn í dæmið þegar
dagvinnulaun eru borin saman.
Forstöðumaður kjarasviðs LN segir enn-
fremur að kostnaðarauki kjarasamnings
grunnskólakennara hafi verið svo mikill 2004 að ekki
sé ástæða til að leiðrétta hann á grundvelli almennr-
ar efnahags- og kjaraþróunar. Að mínu viti er auka-
atriði hvað síðasti kjarasamningur kostaði LN í upp-
hafi, endurskoðunarákvæðið stendur sjálfstætt.
LN þarf að axla ábyrgð gagnvart starfi grunnskól-
anna í landinu, ef sveitarstjórnarmenn vilja sýna að
þeir vilji í raun metnaðarfullt skólastarf og að þeir
vilji halda menntun í landinu í fremstu röð OECD
landa, þá þarf að hækka laun grunnskólakennara og
gera þau samkeppnishæf á við laun annarra háskóla-
menntaðra starfsmanna á Íslandi.
Höfundur er formaður Félags grunnskólakennara.
Launalegt réttlæti til handa
grunnskólakennurum!
ÓlafUr lOftssON
90 prósent lán
Tilkynnt hefur verið að Íbúðalána-
sjóður muni frá og með gærdeginum
hækka hámarkslánshlutfall íbúðalána
í 90 prósent. Eins og frægt er orðið
var þetta eitt af kosningaloforðum
Framsóknarflokksins að hækka
lánshlutfallið og var slagorðið „90
prósent lán“ mjög vinsælt fyrir fjórum
árum. Reyndar var ákvörðunin nokk-
uð umdeild þegar á reyndi og vilja
sumir meina, sérstaklega þeir sem
tengjast bönkunum og
eru í samkeppni við
Íbúðalánasjóð við að
lána okkur peninga
fyrir húsunum okkar,
að 90 prósent lánin
hafi verið einstaklega
þensluhvetjandi og
eigi drjúgan part
af verðbólgunni sem hér hefur geisað
undanfarin ár. Vegna verðbólgunnar
þurfti einmitt á síðasta ári að hætta
við 90 prósent lánin og breyta þeim í
80 prósent lán.
staðið við loforð
Það er greinilegt að framsóknarmenn
ætla ekki að láta hanka sig á því fyrir
þessar kosningar að hafa ekki staðið
við kosningaloforð síðustu kosninga.
Þessi hækkun kom flestum á óvart,
nema kannski innmúruðum
í félagsmálaráðuneyti og
Íbúðalánasjóði. Sjálfstæð-
ismenn sem Fréttablaðið
talaði við í gær virðast að
minnsta kosti ekki yfir
sig hrifnir. Fjármála-
ráðherra neitar að
tjá sig, en Einar
Oddur Kristjánsson telur hækkunina
„óheppilega“.
aukum eftirspurn
Bankamenn virðast ekki vera að fara
á límingunum yfir þessari ákvörðun ef
marka má fréttabréf greiningadeilda.
„Það er því greinilegt að ríkisstjórnin
telur nú frekar þörf á því að auka
eftirspurn í hagkerfinu en að draga úr
henni,“ segir til dæmis í Vegvísi Lands-
bankans. Ekki er þessi ákvörðun líkleg
til að benda til einhverra aðhaldsað-
gerða ríkisstjórnarinnar, eða til þess
að Seðlabankinn lækki stýrivexti sína
á næstunni. En það verður næsta
ríkisstjórn sem mun þurfa að takast á
við vandann þann. Og svo lánþeg-
ar sem munu þurfa að borga
meira fyrir lánin sín.
svanborg@frettabladid.isÁ
tyllidögum er gjarnan talað um mikilvægi menntunar.
Rætt er um að menntun sé lykillinn að velsæld lítillar
þjóðar og að Íslendingar eigi að skipa sér í fremstu
röð þegar kemur að menntun. Þegar á hólminn er
komið virðist stundum lítil innistæða fyrir þessum
orðum.
Launanefnd sveitarfélaga og samninganefnd Kennarasam-
bands Íslands hafa ekki náð samkomulagi um leiðréttingu á
launum kennara eins og endurskoðunarákvæði samnings þeirra
kveður á um og svo virðist sem upp úr samningaviðræðum hafi
slitnað. Formaður Kennarasambandsins hefur þó sýnt fram á að
laun kennara hafi hækkað verulega minna á samningstímanum
en önnur laun í samfélaginu.
Byrjunarlaun kennara sem ekki er orðinn þrítugur eru nú
198.741 króna á mánuði. Hafi hann umsjón með 20 nemendum
eða fleiri hefur hann 210.844 krónur í laun á mánuði. Mánaðar-
laun kennara sem er orðinn 45 ára og með umsjón í jafnstórum
bekk eru 240.592 krónur, hafi hann ekki tekið á sig umfram-
skyldur sem raða honum í hærri flokk. Þetta eru laun kennara
með þriggja ára háskólanám að baki. Ekki þarf frekar vitnanna
við um að þarna er úrbóta þörf
Kröfur til grunnskólakennara á Íslandi hafa aukist jafnt og
þétt á undanförnum árum. Kennarar dagsins í dag eru ekki
bara kennarar heldur einnig uppalendur enn frekar en áður var.
Skóladagur barna hefur lengst og hlutdeild skólans í daglegu
lífi þeirra þar með aukist. Auk þess hefur stefna síðustu ára og
áratuga verið að öll börn eiga rétt til skólagöngu í heimaskóla
sínum. Þetta þýðir að hver kennari hefur með höndum kennslu
á hópi barna sem getur haft afar mismunandi námsforsendur
en hlutverk kennarans er að sjá til þess að kenna þessum breiða
hópi barna, hverju þeirra á sínum forsendum.
Við þetta bætist að skólinn og kennarar þar með, eru undir
smásjá foreldra sem eru iðulega afar meðvitaðir um þær skyld-
ur sem skólinn á að uppfylla við börn þeirra. Það er því löngu
liðin tíð að kennarinn sé ósnertanlegur og orð hans lög.
Forsætisráðherra vísar kjaradeilunni til aðila málsins, sveit-
arfélaga og kennara. Ljóst er hins vegar að ef upplausnarástand
skapast í grunnskólanum einu sinni enn þá hljóta yfirvöld
menntamála að verða kölluð til ábyrgðar. Slíkt upplausnarástand
getur haft neikvæð áhrif á starf skóla um langan tíma, eins og
dæmin sanna.
Sé það svo að sveitarfélögin í landinu hafi ekki fjárhagslegt
bolmagn til að greiða kennurum laun í samræmi við ábyrgð
þeirra og menntun þá verður að endurskoða tekjustofna sveit-
arfélaga.
Þjóð sem leggur metnað í að eiga háskóla í hópi hundrað bestu
í heimi hlýtur einnig að hafa metnað til þess að greiða grunn-
skólakennurum mannsæmandi laun. Hún hlýtur að vilja tryggja
að vinnufriður og starfsánægja ríki meðal þess stóra hóps fram-
úrskarandi kennara sem sinnir uppfræðslu barnanna sem síðar
setjast á skólabekk í þessum háskóla.
Laun grunnskólakennara verður að endurskoða.
Tvískinnungur
í skólamálum
steiNUNN stefáNsdÓttir skrifar
ÚtgáfUfÉlag: 365
ritstJÓrar: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson aðstOðarritstJÓri: Steinunn Stefánsdóttir frÉttastJÓrar: Arndís
Þorgeirsdóttir, Björgvin Guðmundsson og Sigríður Björg Tómasdóttir fUlltrÚi ritstJÓra: Páll Baldvin Baldvinsson.
Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum
á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að
birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871